Lesbók Morgunblaðsins - 08.08.1971, Side 4

KARAJAN
ar voru setztir, að hér yrði því
miður vist engin sýning i kvöld.
Von Karajan leitar fullkomn
unar i starfi sinu. Nær hann
henni í óperunni? Óperan gef-
ur stundum stærstu tækifærin,
en hún hefur líka sína ókosti.
— Mér þætti vissulega leitt að
geta ekki hvað sem væri á
mínu sviði —, segir von Kara-
jan sjálfur, — en ég held mað-
ur nái beztum árangri með lit-
illi hljómsveit. Synfóníuhljóm-
sveit Berlínar er eftirlæti mitt.
Ég sagði þeim, að réðist ég
þangað færi ég sennilega ekki
aftur. Ég yrði svo háður verk-
efninu. Raunar fellur mér það.
Ég vil helzt bera ábyrgð áöllu
saman, smáu semstóru, liki mér
verkefni. — Hann heldur áfram
að tala um hljómsveitir: —
Mannleg samheldni og gagn-
kvæm virðing er þeim nauðsyn.
Við upptökur vinnum við stund
um átta tíma á dag, ef rignir
úti. En viðri vel þá förum við
gjarna út að ganga eða spilum
keiluspil. Ég reyni að fáhljóm-
sveitina til að verða vanagang
eða rútínu, megi segja svo. Sé
verk æft nógu vel stendur það
eins lengi og hver vill. Hljóm-
leikaferðir losa um reipin. í>ær
taka stundum tíu daga. t>egar
liðið er jafn mikið og hér fer
allt úr skorðum.
Sýningin er á enda. Ekki er
mikið klappað. Skyldi þeim
ekki hafa likað? Listafólkið
tekur því klappi, sem kemur.
Von Karajan er hvergi sjáan-
legur. Hann er kominn heim
innan tuttugu mínútna frá þvi
tjaldið féll. Sagt er, að gestir
verði við kvöldverð hjá hon-
um. Hann neitar þessu næsta
morgun álika móðgaður og
hann hefði verið sakaður um að
eitra fyrir einhvern í mat.
Sumir segja hann einangrað-
an og einmana. — Ég er full-
komlega upptekinn og heillað-
ur af starfi mínu og lifi —, seg-
ir hann sjálfur. — Ég vildi ekki
skipta við nokkurn mann. —
Von Karajan er þeirrar skoð-
unar, að stjórnandinn sé nærri
því jafn mikill sköpuður ogtón
skáldið og stefnir jafnan að þvi
að endurskapa verk, sem hann
stjómar. Hann sveigir og beyg-
ir verkið að eigin vilja unz það
er komið i þá mynd, sem hann
vill.
Hann les aldrei gagnrýni.
Hann sjálfur er eini gagnrýn-
andinn, sem vert er að gera til
hæfis. Þó hefur komið fyrir, að
hann lærði af öðrum. — Einu
sinni hafði ég lengi glímt við
atriði, sem lét ekki að vilja mín
um. Þá fór ég og fylgdist með
uppfærslu annars stjómanda.
Hann hafði engan viljakraft og
lét atriðið „bara flakka“. I>á
rann upp fyrir mér, að enda
þótt mér tækist að sveigja það
að vilja mínum dygði það ekki,
þvi að það væri verkinu í óhag.
Ég reyndi sömu aðferð og hinn
og hún reyndist prýðilega.
— Tilfinningaátök þreyta
meir en likamleg —, segir von
Karajan. — Og meiri tilfinninga
þensla er bundin við hægari en
stórbrotin atriði. Við gerðum
eitt sinn tilraun með áhrif
heyrnar á mannslíkamann. Mæli
tæki mældu öll viðbrögð; í einu
hægu atriði komst blóðþrýsting
ur minn upp í 173, en hann er
venjulega 125. — Maður hefur
á tilfinningunni, að von Kara-
jan vildi gjarnan vera eins kon
ar goð; geta skilið út í æsar,
hvernig við sjáum og heyrum
og útskýrt það og nýtt í verki.
Von Karajan er geysikraft-
mikill persónuleiki. En hann
verður stöðugt að endurnýja
þrek sitt. Það gerir hann með
reglubundnum hvildum og jóga
æfingum. Þær hóf hann ungur,
er hann var að leita einhverrar
trúar, lífsspeki eða annars, sem
komið gæti reglu á rótið i huga
hans. Hann stundar æfingamar
ennþá daglega í einn og hálf-
an tíma.
Enn kemur hann einu atriði
að um túlkun:
— Ég brýni alltaf fyrir fólki
minu að það sé ekki nóg að
flytja verkið á venjulegan
hátt; það verði einnig að leika
það. Ekki eigi aðeins að heyr-
ast, að verkið sé fallegt heldur
verði það einnig að sjást. —
Ætla má að von Karajan hafi
vegnað sæmilega, þegar litið er
yfir hús- og bileignir hans.
Hann á nú fjögur hús. Eitt í
Vín, sumarbústað í St. Tropez
og annan í frönsku ölpunum og
enn eitt i Berlín. Húsið í Anif
er hins vegar eign Salzburg-
hátíðarinnar. 1 bílaflota von
Karajans eru Jagúar, sem hann
geymir í St Tropez, Ford GT,
Morris Minor og Rolls Royce.
Auk þess á hann flugvél og
flýgur henni sjáifur. Þessi far-
artæki notar hann til ferðalaga
sinna. Von Karajan ferðast því
aðeins að það sé nauðsyn og
vill þá hafa allt til reiðu er á
staðinn kemur, til þess að eng-
ar óþarfa tafir verði.
Eliette, þriðja eiginkona von
Karajans er þrjátiu árum yngri
en hann og ber þvi kannski
ennþá meiri virðingu fyrir hon
um en konur yfirleitt fyrir
mönnum sinum. Von Karajan er
vissulega ráðríkur maður og
ekki alltaf auðvelt að horfast í
augu við hann; við þennan stál
bláa viljastyrk. Anita, önnur
kona hans var ólík Eliette. Von
Karajan og Anita vom gift í
sextán ár. Þau höfðu verið skil-
in í nokkra mánuði, er hann
kvæntist Eliette, sem nú hefur
verið eiginkona hans i ellefu
ár. Anita og Von Karajan eru
enn góðir kunningjar og hún
kemur oft frá Vinarborg til að
hlýða á, er hann færir upp
verk. Á fyrstu konu von Kara-
jans minnist enginn.
Von Karajan hefur sagt, að
honum þyki aðeins vænt um að
starf hans sé auglýst — en
helzt ekki hjónabönd hans.
Þrátt fyrir þetta virtist Eliette
óeðlilega taugaóstyrk, er hún
var spurð álits um frumsýningu
þá, sem hér um ræðir. — Stór-
kostleg —, var svar hennar. Og
hvernig fannst henni annar þátt
Framh. á bls. 14
— Annað fólk skemmtir sér,
sagði frú Carter.
— Nú, sagði eiginmaður
hennar, við erum búin að
skoða ........
— Skakka Búddann, græna
Búddann, svifmarkaðina, sagði
frú Carter. — Svo fáum við
okkur að borða og komum okk
ur í háttinn.
— 1 gærkvöldi fórum við á
Evubar...
— Ef þú værir ekki með mér,
sagði frú Carter, þá mundirðu
hafa uppi á einhverjum, þú
veizt hvað ég er að fara —
Stöðum.
Rétt er það, hugsaði Carter
og virti fyrir sér konu sína yf-
ir bollana; það hringlaði í arm-
böndunum hennar í takt við te
skeiðina; hún var komin á
þann aldur þegar lifsnægð
kona er hvað fegurst, en
óánægjan hafði þegar rist hana
rúnum sínum. Þegar hann leit
á hálsinn á henni minntist
hann þess, hve erfitt var að af-
þræða kalkún. Hvort er það
mín sök, hugsaði hann, eða
hennar — eða var þetta máski
meðfætt lýti, kirtilgalli, ein-
hver erfðagalli? Það var leitt
til þess að vita hve æskumað-
ur fór oft villt á merkjum fjör-
ieysis og merkjum fyrir-
mennsku.
— Þú lofaðir, að við skyld-
um reykja ópíum, sagði frú
Carter.
— Ekki hérna, elskan. 1
Saigon. Héma „gerir fólk það
ekki.“
SMÁSAGA
GRAHAM GREENE
Klámmyndin
— Óskaplega, sem þú ert sið
hlýðinn.
— Það væri ekki um neitt
að ræða nema einhverjar skita-
búllur. Þú yrðir áberandi. Það
mundi glápa á þig —. Hann sló
út trompinu. — Og svo kakka-
lakkarnir.
— Ég fengi að sjá fullt af
Stöðum, ef ég væri ekki með
eiginmann í eftirdragi.
Hann sagði vongóður: „Þess-
ar japönsku nektardansmeyj
ar . . . en hún var búin að
heyra nægju sína af þeim.
„Fortjótar gæsir í lífstykkjum,“
sagði hún. Gremjan vall upp í
honum. Honum varð hugsað til
fjárins, sem hann hafði varið
til ferðar hennar og til þess að
létta á samvizku sinni — hann
hafði farið of oft að heiman án
hennar — en enginn félagsskap
ur er ömurlegri en félagsskap-
ur konu, sem ekki er óskað.
Hann reyndi að hemja sig við
kaffið en langaði mest að bíta
í bollabarminn.
— Þú helltir niður, sagði frú
Carter.
— Fyrirgefðu. Hann snarað-
ist upp af stólnum og sagði. —
Jæja þá, ég skal fara og koma
einhverju í kring. Bíddu
hérna. Hann laut yfir borðið.
-— Þér er bezt að vera við öllu
búin, sagði hann. — Þú áttir
upptökin.
— Mér er nær að halda, að
ég sé ekki eins viðkvæm og
sumir, sagði frú Carter með
daufu brosi.
Carter gekk út úr hóteiinu
og áieiðis upp Nýveg. Drengur
slóst í fylgd með honum og
sagði: — Stelpu?
— Ég er með konu, sagði
Carter tómlega.
— Strák?
— Nei, þakka þér.
— Klámmyndir?
Carter staldraði við. — Hvað
kostar?
Þeir stóðu þama og prútt-
uðu smástund á horninu á sóða
legu strætinu. Með leigubílnum,
leiðsögumanninum, myndun-
um, yrðu þetta hátt I átta
pund, en Carter hugsaði sem
svo, að það væri þess virði, ef
það styngi upp í hana og hún
hætti að nauða um „Staði“.
Hann sneri við að ná í frú
Carter.
Þau óku 'Jengi vegar og
námu staðar við sporðinn á
brú yfir skurð, mórauða lænu,
sem af lagði óskýran fnyk.
Leiðsögumaðurinn sagði: —
Fyigið mér.
Frú Carter greip um hand-
legg Carters. — Heldurðu, að
það sé óhætt? spurði hún.
— Hvernig ætti ég að vita
það? sagði hann og stifnaði við
tak hennar.
Þau gengu svo sem fimmtíu
metra spöl í rökkri og námu
staðar við bambusgerði. Leið-
sögumaðurinn barði nokkrum
sinnum upp á. Þegar upp var
lokið sá hann garðholu og timb
urkofa. Eitthvað — sennilega
mennskt — hnipraði sig í
rökkrinu undir flugnaneti.
Húsráðandi vísaði þeim inn í
loftlausa kytru tneð tveimur
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
8. ágúst 1971