Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1971, Page 14

Lambatungur, en yfir þeim
beint í suðri gnæfir Sauðham
arstindur.
Andspænis okkur teygði sig
langur skriðjökuil úr Vatna-
jökli og klýfur hlíðina eins og
rostungstönn. Þetta er Axar-
fellsjökull, eða Öxnafellsjök-
ull, en fyrir ofan hann kennd-
um við aftur hinn fagra snævi
þakkta tind Grendii.
Við lögðum aftur af stað og
fórum fyrst suður eftir Koliu-
múlanum og fundum brátt reið
götuna. Eftir henni fórum við
ofan á mikla hjalla, sem Leiðar
tungur heita. Síðan eftir hjöll
unum aftur til norðurs og vor-
um þá komin neðan undir
Tröllakrókana. Þeir eru engu
áhrifaminni þaðan séðir. Kletta
belti þetta er íbogið og minnir
á yfirnáttúrulega stórt úileik
hús eða kór í dómkirkju,
hundrað sinnum stærri hið
minnsta, en sá sem fyrirhugað
ur er í Hallgrímskirkju á Skóla
vörðuholti. Þarna myndi vera
ákjósanlegur skemmti- og sam-
komustaður eða útivistarsvæði
í átt við það, sem nú er í Þórs-
mörk. En gæta yrði þess vel
fyrirfram, að ekki komi fyrir
sams konar umgengni og þar
hefir átt sér stað og vildi ég
mælast til þess við náttúru-
verndarráð að dalur þessi yrði
friðlýstur fólkvangur og aldrei
opnaður bifreiðum heidur ein-
ungis göngu- og reiðmönnum.
Við snerum úr þessu „risa-
leikhúsi" og héldum sömu leið
og við komum eftir Leiðartung
um. Við fundum reiðgötuna,
sem lá niður að ánni.
Ofarlega við reiðgötuna rið-
um við fram á rjúpu og
skammt frá henni lá refur und
ir steini og var engu líkara en
skötuhjúin hefðu verið að ræð
ast við, þegar við rákum þau
upp.
Þetta er annars all ógreiðfær
gata í krókaleiðum niður snar-
bratta hlíðina og víða erfitt
að átta sig hvar hún liggur í
þéttu birkikjarrinu.
Þegar við vorum komin nið-
ur, héldum við suður með
ánni fram hjá Leiðartungugili
og Stórahnausgili. Hér er hlíð-
in skógi vaxin, mjög fallegum
og heilbrigðum hríslum. Bæði
gilin eru ákaflega stórskorin,
en fjöllin sem þau grafa sig í,
eru úr líparíti og koma þarna
fram óteljandi litbrigði.
Ýmist riðum við hestunum
eða teymdum þá i dalbotninum,
vegna þrengslanna meðfram
ánni. Hitinn var orðinn óskap
legur, því að dalurinn er mjög
djúpur og aðþrengdur á allar
hliðar. Áin rennur fast við
Stórahnaus, sem er snarbratt-
ur og verður að fara utan i
honum. Nokkru neðar beygir
áin frá, um lítið nes, áður en
hún steypist í þrengslum
miili Kollumúia og Uiakambs,
sem lokar dalnum að sunnan-
verðu. Á nesi þessu er leitar-
mannakofi og fram úr því
miðju er hengibrú yfir jökul-
ána.
Hér skilja leiðir. Pétur Guð-
jónsson og synir hans halda
upprunalegri ferðaáætlun og
riðu norður á Sturluflötj en við
hin fórum suður í Lónsfjörð, yf
ir brúna, fram hjá ölkeldugili
og upp Iliakamb, sem er mjór
eins og hnífsegg, framan i rana
sem gengur úr Kjarrdalsheiði
miili Ölkeldugils og Jökulsár-
gljúfursins. Reiðgatan liggur
þarna upp i bröttum sneiðing-
um en hengiflug er á báða
bóga.
Af Illakambi lítum við til
baka og kvöddum þennan dá-
samlega dal. Hér skipti ferðin
um svip og fékk annað tak-
mark, blandið trega. Hið
óþekkta var ekki lengur fram-
undan, ekki lengur takmark
ferðar okkar. Spennan var horf
in, ferðinni lokið, en um leið
hófst ný ferð að öðru takmarki,
ferðin heim á leið, heim til
hversdagsleikans. Og þegar
öllu er á botninn hvolít eru þá
ekki ailar slíkar ferðir og öil
ævintýri til þess að sætta okk-
ur við hið daglega lif og kenna
okkur, að í því líður okkur
raunverulega ailtaf bezt.
Guðrún
á Bakka
Framh. af bls. 5
arkirkju. Starf hennar þar
hófst árið 1903, þegar hún,
tvítug að aldri, hóf starf í
söngkór kirkjunnar. Þar starf-
aði hún síðan í áratugi ásamt
fjölskyldu sinni. Nú er á það
að líta, að lengst af þess tíma
var kirkjan óupphituð nema
við guðsþjónustur. Ur þeim
vanda bœtti Guðrún jafnan
með því að bjóða kórnum að
œfa sig heima hjá sér. Þótt
heimilið vœri lítið, reyndist
þar alltaf nóg rúm.
Guðrún var kjörin formað-
ur sóknarnefndar árið 1933.
Var hún það síðan óslitið
næstu 22 ár. Á þessu tímabili
eða nánar tiltekið 16. febrúar
1941 stofnaði hún ásamt sex
öðrum konum kirkjufélagið
„Geislann“. Þetta var kven-
félag, sem hafði það að mark-
miði sínu að stuðla að skreyt-
ingu og viðhaldi Esldfjarðar-
kirkju og kirkjugarðsins.
Þetta félag hefur aldrei orðið
fjölmennt, því að ætlazt var
til að fundir yrðu haldnir á
heimilum meðlimanna. En
engu að síður hefur þetta
félag orðið einn sterkasti
stuðningsaðili kirkjunnar.
Geisla-konurnar sáu um
viðhald kirkjugarðsins með
prýði, þar til lögin um kirkju-
garða frá 1963 veittu sóknar-
nefndinni fjármagn til að sjá
um þá hluti.
Fyrsta fundagerðarbók
„Geislans“ er glötuð. Því verð
ég að hafa það, sem ég segi
um starfsemi félagsins í upp-
hafi, frá félagskonunum sjálf-
um. Þar ber mest á starf i
félagskvenna við útfarir. Þœr
gáfu tjöld til að skreyta með
kirkjuna við útfarir. Sá stður
er nú lagður niður. Auk þess
skreyttu þœr kirkjuna með
blómum samkvœmt ósk að-
standenda.
Þœr gróðursettu tré, þar
sem nú heitir skrúðgarður
Eskfirðinga. Er mikil prýði að
þeim reit, þegar ekið er inn
í kauptúnið.
Samkvœmt fundagerðar-
bókum má sjá, að þœr gáfu
rafmagnsupphitun til kirk j-
unnar, létu steypa kirkju-
tröppurnar, gáfu fermingar-
kyrtla (í félagi við kvenfélag-
ið „Döggina“). Þœr létu einn-
ig gera sáluhlið úr járni fyrir
kirkjugarðinn. Þœr létu einn-
ig lagfæra steypugirðinguna
um garðinn. Svo keyptu þœr
tvö rykkilín til kirkjunnar og
gáfu teppi á kirkjugólfið. Þœr
gróðursettu líka trjáplöntur
meðfram gangstígum kirkju-
garðsins. Seinast gáfu þœr
kirkjunni messuskrúðasam-
stœðu eftir Sigrúnu Jónsdótt-
ur. Nutu þœr við þá gjöf að-
stoðar prestshjánanna, sem þá
voru á Eskifirði, síra Jóns
Hnefils Aðalsteinssonar og
konu hans Svövu Jakobsdótt-
ur. Þessi samstœða er þegar
ein sú glœsilegasta sem ís-
lenzk kirkja á. Eru þar altar-
isklæði, hökull og dúkur á
prédikunarstól (antipendium)
í mismunandi litum kirkju-
ársins og með mynztrum í
samrœmi við það.
Þessi upptalning er aðeins
lítill hluti þess, sem „Geisl-
inn“ gerði undir forystu Guð-
rúnar á Bakka. Þetta hefði
aðeins verið mögulegt með
ótrúlegri fórnfýsi og starfs-
krafti Guðrúnar. Allt, sem
hún gerði, gerði hún vel og af
höfðingsskap.
Fyrirrennarar mínir vissu
vel hvern haulc þeir áttu í
horni þar sem Guðrún var.
Slíkur starfskraftur er mikil
Guðsgjöf hverjum söfnuði.
En Guðrún á Bakka var
ekki einhöm í félagsstarfi
sínu. Hún var þróttmikill
starfskraftur í leikstarfsemi
Eskifjarðar fyrir stríð. Og
góðtemplarastúkan á Eskifirði
naut starfskrafta hennar lengi.
Var hún lengst af œðstitempl-
ar hennar.
En blómaást hennar og
blómarœkt er samt það, sem
einlcenndi einkalíf hennar
mest. Gömul mynd úr Eski-
fjarðarkirkju lýsir þessu vel.
Myndin er sennilega tekin 1 7.
júní Þar sést hvernig Guðrún
skreytti kirkjuna á hátíða-
stundum og fyllti hana blóm-
um. Þetta var hennar aðferð
til að hafa sólina í kringum
sig. Blómin voru hennar líf
og yndi. Hún vildi hlúa að
þeim og sjá þau vaxa og
þroskast. Meðan hún hafði
heilsu til stundaði hún jarð-
rœkt. Garðurinn á Bakka var
annálaður fyrir fegurð og þá
umhyggju, sem hún sýndi
honum.
„Við verðum að drífa okk-
ur út i Vaðlavik á morgun,"
sagði Guðrún á Bakka við
mig að síðustu. 1 þá fögru
sveit fór hún að jafnaði þeg-
ar hún var ung — til að tína
blóm.
Þessi orð eiga að vera blóm-
sveigur minn á leiði hennar,
mín, sem naut þess heiðurs
að jarðsyngja þessa gömlu
kempu. Minning hennar á það
fyllilega skilið að varðveitast
í minni sveitunga hennar. Því
að hún var áreiðanlega ein lit-
ríkasta persóna í félagslífi
Eskifjarðar síðastliðin 60 ár.
Heimskauta-
borg undir
tjaldhimni
Framh. af bls. 5
jafnvel landverð á íslandi. Á
þessu ári hefur gangverð á
hektara af þokkalegu sumar-
bústaðalandi verið 150 þúsund.
Enda er Island alis ekki haft í
huga í þessari áætlun, heldur
lönd, sem nú eru með öllu
óbyggð, eða þá með strjálli
byggð Eskimóa. Hafa höfund-
arnir i huga landflæmi þau, Lít-
ið sem ekkert nýtt, sem eru
norðan til í Kanada og Alaska
og á eyjaklasanum þe:m hin-
um mikla, sem þar er norð-
an við. En Lappland er einnig
nefnt, Síbería og jafnvel Suð-
urskautslandið.
Veruleiki
innan 12 ára
Trúiega mundi norðurhjara-
borg af þessu tagi ekki spretta
upp nema í sambandi við sér-
stakan atvinnurekstur, eða
hugsanlega í sambandi við
námavlnnslu eða olíulindir á
þessum svæðum. Nú er bú-
izt við, að mikil olia sé undir
hafsbotni á svæðlnu frá Noregi
og norður til Svalbarða. Kann
að koma í ljós, að mikil olía og
aðrar náttúruauðlindir leynist
víðar þarna norður frá. Hlýt-
ur að teijast miklu Líklegra, að
tjáldborgir verði byggðar á
þessum svæðum af slíkri nauó-
syn, heldur en tii dæmis vegna
þess að nokkrum tugþúsundum
manna þætti orð'ð þröngbýlt í
New York eða Ríó.
I greinargerð áætlunarinnar
segir, að gera megi ráð fyrir
með fullri vis.su, að fyrsta
tjaldborgin af þessu tagi verði
komin vel á veg eða búin eftir
12 ár. En hvað með tjaldhim-
ininn? Hvernig verður ending
hans í sviptivindum heim-
skautalandanna. Poiyester-
netið, sem ber himininn uppi,
er svo gott efni, að það getur
enzt í 100 ár. Annað mál er
með hinar gagnsæju himnur,
sem mynda sjálfan h'nrninn.
Þær endast mikiu skemur, en
tekið er fram, að hægt sé að
fram.kvæma viðhaid á þeim án
þess að taka loftþrýstinginn af
tjaldhimninum í heild.
Höfundarn'r benda á sér-
stakan kost, sem slíkur tjald-
him'nn hlýtur að hafa i för
með sér. Venjulega verður að
ganga mjög sterklega frá hús-
um í norðlægari löndum og
mikið kostar að gera þau
vatnsheld, að ekki sé talað um
einangrun. Undir tjaldhimnin-
um verður alltaf logn og þar
hvorki snjóar né rignir dropa.
Þar af leiðir, að stórkostlegur
sparnaður verður í gerð allra
húsa. Þök þurfa ekki að vera
vönduð, né einangrun, þar sem
hitastigið á alltaf að vera yfir
frostmarki.
Vel mætti hugsa sér, að slík-
ar heimskautaborgir yrðu
byggðar hver út frá annarri, í
röð eða einhvers konar klösum
og yrði þá opin leið und-
ir tjaldhimnana, án þess að
hætta sér út í hei-ms,kautakuld-
ann. Til að gera þetta allt
saman ljósara, hafa fyrrnefnd-
ir aðilar staðið að gerð módels
með gagnsæjum tjaldhimni og
var honum þar haldið uppi með
biásara. Fylgja hér með nokikr-
ar myndir af þessu módeli.
Gísli Sigurðsson.
Úr
æviminningum
Björns
Krist j ánssonar
Framh. af bls. 7
þessu Zölinersmáli, er harla
einkennileg, og þá ekki síður
ritaranna, en maður verður að
heimtá mie-ira af blaðamönnun-
um en einstaklingum, og jaíln-
an verður maður að gjöra ráð
fyrir, að blaðamenn skoði ekki,
að þeir séu að halda ú.i blöð-
unum handa steinblindum og
rænulausum lýð.
Ég skal geta þess, að „Þjóð-
ólfur“ gaf það fyllilega i skyn
í hauist, svona alveg upp úr
þurru, að hr. Sigurður Fjeld-
sted hefði verið sendur til þess
að líta eftir gjörðum mínum er-
Lend's. Herra S'gurðuir Fj-eld-
sted fór sa-mistundis með ieið-
réttingu t-il ritstjóra „Þjóð-
ólfs“, þar sem hann tjáði, að
hann fiæri með mér til að gæta
fjárins á leiðinni eins og í
fyrra, samikvæmt ósk minni til
félagSstjórnar Borgfirðinga,
en „Þjóðólfur" neitaði að taka
þessa leiðrétnngu, tj'áði að ég
hefði elnhvers staðar beint þvi
að sér, að hann þægi mútur af
Zöllner og Vídalín, en sem ég
haí hvergi sagt. E'ns og kunn-
ugt er, eru prentfrelisislög Is-
iands þannig, að maður mætti
ekiki segja slikt, þó maður vissi
það u-pp á sínar tíu fingur, o-g
það er líka kunnug , að ég
hefð: aldrei ritað neítt, er va.rð
að hefur við lög.
Framh. í næsta blaðl.
Ótgefandl: H.f. Árvakur. Reykjavik
Framkv.stJ,: Haraldur Sveinsson
Kltstjórar: Mattlilas Johanncssen
Kyjólfur KonráS Jónsson
AAstoSarritstJ.: Styrmlr Gunnarsson
RitstJ.Ntr,: Gísll KleurSsson
Auglýsincar: Árni GarSar Krlstinsson
Rltstjórn: ASalstrœtl 6. Híml 10100
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
19. september 1971