Lesbók Morgunblaðsins - 31.10.1971, Side 6

James A. Michener
Siðprúðar konur sjást
ekki á reiðhjóli
Minnispunktar 40 ára á Spáni.
Framhald af forsíðu
um austurslrönd Spánar“ á
minnið og bjó mig andlega und
ir komu mina til landsins með
því að endurlesa valda kafla
úr Don Quixote. En siðasta
kvöldiö fengum við skeyti, sem
sagði okkur að hætta við Cast-
ellón de la Plana og fara þess
stað til smáþorpsins Burri-
ana, þar sem appelsínufarmur
biði okkar.
„Burriana hefur enga höfn!“
mótmælti ég, því í „Leiðsögu-
bókinni" stóð: „Skip kasta akk
erum á götunum, og þeir, sem
forsjálir eru, gæta vandlega
kaðla sinna.“
„Þeir flytja appelsínurnar til
okkar á prömmum," útskýrði
skipstjórinn.
„Við leggjumst þá ekki upp
að?“
„Nei“.
Vonbrigði mín voru svo
greinileg að hann bætli við:
„En þú getur farið í iand á
einum prammanum og hitt okk
ur i næstu viku í Valencia."
Sjaldan hafði ég heyrt dá-
samiegri orð, og aila þá nótt
var ég uppi á dekki og beið
þess að líta augum í fyrsta
sinn þann stað, sem ég mundi
stíga fæti á land á Spáni, en
engin ljós sáust, og loks sást
sólin koma upp í austri yfir
Maliorea, sem nú lá að
baki, og loftið varð þrungið
mildri fegurð Miðjarðarhafs-
ins.
Fyrsta sjón mín í Burriana?
Það var ekki sjón. Það var
iykt, því að iandgolan bar út
til óhreina skipsins okkar ilm
af appelsínublömum, þungan
og beizkan og óumflýjanlega
spánskan. í þeirri átt, sem
þessi frábæri ilmur kom úr, sá
ég síðan lága strönd byrja að
risa upp úr öldunum og koma
í ljós með ótrúlegum hraða.
Skipið hægði ferðina. Akkoris-
keðjurnar runnu útbyrðis.
Linum var kastað til manna í
árabátum, sem bundu þær við
baujur, og við lögðumst róiega
með straumnum, reiðubúnir að
taka á móti farminum, sem beið
okkar.
Þá var það sem ég sá hina
ógleymanlegu mynd Spánar, og
innleiðsla mín næstu mínúturn
ar á eftir var svo íullkonrin,
að sú spánska sýn stendur mér
endalaust fyrir hugskotssjón-
um. Síðar átti ég eftir að sjá
nautaat í Ronda og dómkirkj-
una í Santiago de Composteta
og salarfylli af málverkum eft-
ir Velázques í Prado, og skarð
hjá Roncesvalles þar sem Ro-
land hlaut bana og stóru veð-
urbitnu olífugarðana í Bada.joz
og helgivikuskrúðgöngurnar í
Sevilla. Ég átti eftir að sjá
þann Spán, sem menn höfðu
skrifað um í tvö þúsund ár, en
sjaidan átti það fyrir mér að
liggja að sjá neitt svo tákn-
i*ent fyrir Spán.
Ung var hún loknð inni til þess
að koma í veg fyrir sanineyti
við unga menn. Hnn situr enn
bak við járnrimlana, en orðin
görnul.
3.
Ég man ekki lengur hvernig
ég fann upp aðferð mína til að
kanna ókunnugt land, þvi ég
hef fylgt þessari aðferð frá
fyrstu tíð er ég minnist.
Ég kem inn í landið án bess
að gera boð á undan mér og
án bréfs til eins eða neins.
Ég staldra við og virði íyrir
méi’ sviðið fyrir framan mig,
tala við hvern sem kærir sig
um að tala við mig, fer síðan á
umferðarmiðstöðina og kaupi
miða með vagni til endastöðv-
ar einhverrar leiðar, sem
ég vel af handahófi. Þannig
lendi ég í einhverju þorpi úti
á iandi, og þar dvelst ég í
nokkra daga, sit, horfi og tala.
Út úr þessu koma stundum af-
ar dauflegir dagar en stundum
lika eftirminnilegir dagar.
Við lok síðari heimsstyrjald-
arinnar gerði ég þetta í Kant-
on og sá nægilega mikið
af Kína til að seðja ímyndun-
araflið áratugum saman. Ég
notaði sömu aðferðina í Bal,i,
og er ég var síðar staddur í
Tokyo og hafnaði í Morioka,
Japan, snaraði ég mér út úr
Tokyo og hafnaði í Morioka,
sem er smáborg í norðurátt.
Fyrir það, sem dreif á daga
mína þar, öðlaðist ég skilning
á Japan, sem ég hefði aldrei
hlotið að öðrum kosti. Ég
gleymi oft Tokyo en aldrei
Morioka. Morioka geymist mér
ætíð í minni með litlu búðirn-
ar sínar, lýstar ljóskerjum, og
ána sem kvíslast milli steina á
víð og dreif. Allt gott, sem ég
hef skrifað um Japan, á rætur
sínar í Morioka.
Hertogafrúin af Alba. Stétta-
inunurinn kemur berlega í ljós
í útliti og kla'ðnaði.
Sígaiinamóðir gefnr barni brjóst. Maður skykli halda að hún
væri um fertugt, en raunverulega er hún 17 ára.
1 Castellón fór ég þar af leið
andi á umferðarmiðstöðina o.g
komst að því, að ráðagerð mín
mundi ekki heppnast. Það leit
út fyrir að allir tiltækir vagn-
ar gengju til Burriana, en
þarna var járnbraut sem iá um
sveitirnar, og samkvæmt ráði
flakkara nokkurs keypti ég
miða til Teruel. Þannig komst
ég inn í einn afkima Spánar,
sem útiendingar heimsóttu
sjaldan.
Lestin, sem flutti mig þang-
að, var aðeins með þriðja far-
rýmis vagna . uppdubbað
nafn á kassakerrum með gróf-
um trébekkjum, sem fylltust áð
ur en blásið var til brottferð-
ar, svo að meira en helming-
ur farþeganna varð að standa.
Þegar iestin lagði af stað,
hreyfðist hún afar hægt og
þeytti óvenjumikiu sóti inn um
rúðulausa gluggana. Hreyfing-
ar hennar voru skrykkjóttar
og hrikti í henni, útlitið forn-
legt og hreint og beint hrif-
andi.
Þvi hún var full af þess kon-
ar mannlegum verum, sem ég
hafði aldrei rekizt á í skóla-
bókum mínum um Spán. Hér
voru engir stórgæðingar, eng-
ir iðnjöfrar. Hér voru engir
„cabaileros“ i leðurbúningi,
engar fagrar konur með höfuð-
blæjur. Þarna var aðeins blá-
fátækt fólk eins og sild í
tunnu, klætt í afgömul föt,
hrúgað saman í óhreina kassa-
kerru. Ég hafði verið óviðbú-
inn þessari hlið Spánar, en þeg
ar ég var setztur og byrjaði að
kynnast þessu þögula og auð-
sýnilega tortryggna fólki, fann
ég, að ég var staddur meðal
samlyndasta fólks, sem ég
hafði nokkurn tíma hitt í
Evrópu, og hin endalausa lest-
arferð varð mér nákvæmlega
það, sem ég hafði vonazt eftir.
4.
Fyrsta klukkutímann hélt
lestin hóstandi suður á bóg-
inn meðfram ströndinni í
stefnu á Valencia, og sætur
appelsínuilmur myndaði and-
stæðu við þrúgandi lyktina í
vagninum, en þá beygði braut-
in skyndilega til vesturs og
leiðin lá upp brattan dal um-
luktan lágum fjöllum, með
straumharðri á og rytjulegum
skógi. Mestan hluta dagsins
héldum við hægt upp i
móti, svo ég varð sannfærður
um að Teruel hlyti að tróna
upp á háu fjalli, og sú tilfinn-
ing hefur fylgt mér æ síðan.
Ósköp hefði þessi langa ferð
getað orðið daufleg og leiðin-
leg með sót í augum og svang-
an maga. Landið var gróður-
snautt og varla sást þorp né
önnur mannleg vegsummerki
til að rjúfa tilbreytingarleys-
ið, og þeir fáu vegfarendur,
sem við sáum, reyndust vera
fjárhirðar, ótrúlega fátækir.
Meira að segja hundarnir
þeirra voru horaðir og óásjá-
legir.
En eftir því sem ásýnd lands
ins harðnaði, því elskulegri
urðu bændurnir í kassakerr-
unni minni. Þetta. voru stór-
kostlegir karlar og konur,
harðir eins og unnið leður,
skapfastir eins og fjöilin, sem
við ókum á milli. Við ein vega-
mótin keypti ég vænan skammt
af brauði og osti, og þegar ég
lagði þetta í sameiginlegan
sjóð, má segja að ég hafi ver-
ið meðtekinn^ i hópinn. Mér
voru réttar vínflöskur, ans-
jósudósir og grjótharöir pylsu
endar. Við vorum öll orðin svo
svöng þegar hér var komið, að
matarleifarnar jöfnuðust á við
veizlumat og það þótti sjálf-
sagt, að þeir menn og konur,
sem bezt sungu, syngju fyrir
okkur nokkra hljóðláta
söngva, ekkert hávært og ekk-
ert sem freistaði söngvaranna
til að bi-ýna raustina um of,
heidur kyrrlátar, þróttmiklar
stökur um ást og sveitalíf og
hátíðirnar, sem haldnar eru í
spánskum smáborgum. Mér
tókst að skilja nokkur orð.
Það leið á daginn smám sam-
an, og á meðan talaði ég mikið
3 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
31. október 1971