Lesbók Morgunblaðsins - 31.10.1971, Síða 13

AUir þekkja núorðið þá gerð
loftfara, sem nefnd er heli-
kopter, þyrla eða þyrilvængja.
Áratugum saman hefur verið
unnið að endurbótum á þessu
furðuverkfæri, og mikill fjöldi
þyrla fiýgur nú um allan heim.
Þyrlan hefur leyst svo að segja
öll önnur verkefni en það að
borga sig i farþegaflugi. Rekst
urs- og viðhaldskostnaður
þyrlu er svo hár, að ekki hef-
ur enn tekizt að láta þær koma
í stað annarra gerða loftfara
til farþegaflutninga nema með
hallarekstri.
Meðal annars hefur af þess-
ari ástæðu verið Xagt kapp á
rannsóknir og smíði á flugvél
um, sem á erlendum málum
ganga undir skammstöfunun-
unum STOL („Short Take-off
and Landing"), VSTOL
(„Very Short Take-off and
Landing"), QSTOL („Quiet
Short Take-off and Landing"),
VSTOL („Vertical Take-off
and Landing") og V/STOL
(„Verticai or Short Take-off
and Landing").
„Stol“-flugvé(Iar mun ég hér
á eftir kalla brattfleygar,
vegna þess hve aðflug þeirra
til lendingar og brottflug í flug
taki er bratt. Enska skammstöf
unin gefur til kynna, að þessar
flugvélar þurfi mjög stuttar
flugbrautir og lítið athafna-
svæði við flugtak og lendingu.
Q í skammstöfuninni „QSTOL“
stendur fyrir „quiet“ þ.e. hljóð-
látur, og eru þær þannig úr
garði gerðar, að þær eru afar
hávaðaiitlar. „VTOL“ kalla ég
lóðfleygar, þvi að þær eru þeim
eiginleikum búnar að geta haf-
ið sig svo til lóðrétt til flugs,
en uppflugslínan er þó sjaldn-
ast hoirnrétt á flugvallarílöt-
inn.
Það er kannski ekki rétt að
segja, að þessir eiginleikar séu
•nýir af nállnni, þvi að lengi
hafa loftbelgir lyft mönnum
ióðrétt upp í loftið. Fyrsta
flug þein-a Wilbur og Orville
Wright var líka sannkallað
„STOL“-flug, því að brun-
ið var ákaflega stutt, áður en
flugvél þeirra bræðra tókst á
loft.
★
Nú skal í stuttu máli gerð
grein fyrir þróun hinna venju-
legu farþegaflugvéla, sem þó
hafa verið ákaflega óvenjuleg-
ar margar hverjar. Seinustu
áratugina hefur helzta breyt-
ingin orðið sú, að flugvélarn-
ar hafa getað flogið hraðar,
þær hafa verið stækkaðar, og
hægt hefur verið að fljúga
þeim við verri og verri veður-
skilyrði. Samfara þessari þró-
un hafa farþega- og vöruflutn
ingar aukizt —• og þessi aukn-
ing líka verið forsenda stækk-
unar og hraðaaukningar —■ og
svo hefur tekizt að reka flug-
vélarnar með hagnaði, þótt á
ýmsu hafi gengið í þeim efn-
um. Að stækkun flugvélanna
og hinn aukni flughraði urðu
möguleg, ber fyrst og fremst að
þakka fullkomnari hreyflum
og meiri raftækni.
Enginn efast um, að ofan-
greind þróun hefur verið óum-
flýjanleg og ajskileg, en henni
hefur fylgt lenging, breikkun
og meiri þykkt flugbrauta.
FlugvEullarbyggingarnar voru
og eru sjálfsagðar og hefðu
alltaf þurft að stækka og
batna hvort eð var vegna auk-
innar umferðar. Fólk hefur yf-
irleitt ekki verið á móti aukn-
um hraða eða stækkun flugvél
anna, en nú er áberandi, að
ekki eru allir ánægðir með ým-
is atriði, sem þessu fylgja.
Fjöldi þotna eða þrýstilofts-
flugvéla hefur aukizt mjög, og
gerðir þeirra eru margar. Ligg-
ur við, að nú sé til þota til að
leysa næstum því hvaða verk-
efni sem er. Má í því sambandi
benda á svörtu DC-9 þotuna
með hvita kaninuhausnum á
stélinu.
Vegna þess hve fflugvélar
eru nú vandaðar, áreiðanlegar
og endingargóðar, hætta fæst-
ar þeirra flugi nema af ástæð-
um, sem stafa af of harkalegri
snertingu við jörðina eða af
skemmdarstarfsemi skæruliða-
sveita.
★
Nú skal vikið að nokkrum
þeim atriðum, sem setja flug-
vélaframleiðendur og yfiivöld
borga, bæja og sveita í mik-
inn vanda. Nú á tfimum er t.d.
orðið ákaflega óhægt um vik
hvað varðar nýbyggingu eða
jafnvel lengingu fflugbrauta.
Þetta stafar m.a. af eftirfar-
andi ástæðum:
1) Verði á aðliggjandi landi.
2) Mótmadum frá ibúum ná-
grennisins, vegna þess að
þeim þykir að sér þrengt.
3) Mótmæium fólks í ná-
grenninu gegn hávaða.
Arngrímur
Sigurðsson
BRATT-
FLEYGAR
FLUG-
VÉLAR
4) Stjómmálalegum vand-
kvæðurn vegna alls þessa.
Að sjálfsögðu er ekki hægt
að Xoka augunum fyrir þörf-
inni á fullkomnum flugstöðv-
um í framtíðinni, vegna stöð-
ugrar aukningar á fflutn-
ingi fólks og vamings i lofti.
Þetta hlýtur að verða svo
vegna eftirfarandi atriða með-
al annars:
1) Mannfjölg'unarinnar í
heiminum.
2) Aukinnar velmegunar
þessa fólks.
3) Þarfarinnar á aukinni
flutningageitu tU að full-
nægja tveimur fyrsttöldu
atriðunum.
Menn em nú að komast á þá
skoðun, að flutnin'gagetan verð
ur ekki aukin næstu 10 til 20
árin með stækkun fflugvélanna
einni saman. Aukinn hraði
kann eitthvað að bæta úr, en
um það eru þó enn mjög skipt-
ar Skoðanir.
★
Eins og að framan segir, er
bygging nýrra flugvalla ýms-
um annmörkrum háð. Hægt er
að auka afkastagetu þeirra
fiugvalla, sem fyrir eru, en
þetta er lika tEikmarkað, m.a. af
öllum upprunalegum aðstæðum
á hverjum stað. Svo kemur 'og
að því, að flugvöllur verður
fullnýttur, og er þetta aikunn-
ugt hvað varðar nokkra flug-
velli við stórborgir.
Nú gætu manni fallizt hend-
ur frammi fyrir að þvi er virð-
ist óleysanlegur vandi og
farið að lita til annarra sam-
göngutækja, t.d. nýjustu gerða
af lestum eða skipum. En nú
hefur það sýnt sig og marg
sannazt, að langmestur hluti
farþega kýs flugvélina fram yf
ir önnur samgöngutæki á viss-
um leiðum. Það er því ekki um
annað að gera en að snúa sér
að þvi atriði, sem tækntmenn
ráða ennþá við, en það er flug-
vélin sjálf.
Það kann að hljóma sem van
þakklæti, þegar fólk snýst
gegn þeim farkosti, sem mest-
um þáttaSkilum hefur valdið í
samSkiptuan mannkymsins frá
upphafi. Hvað sem um það má
segja, er hitt staðreynd,
að fflugvélaiðnaðurinn og flug-
rekstur yfirleitt er undir smá-
sjá viðskiptavipa og skattgreið
enda. Þetta skilja allir, sem um
flugmál fjalla, og þeir
vilja vissulega gera sitt til að
fflugvélm haldi áfraim að vera
kærkomin sEimgöngubót, sem
þó skili þeim hagnaði, sem
nauðsynlegur er til að tryggja
örugga atvinnu og nauðsynlega
endurnýjun fflugtækjakosts
ins.
Mannfólkinu virðist það ár-
átta að skapa sér böl á eftir
bata. Á þeim tímum, sem bar-
áttan við reýk og reykingar
sýnist vera að bera árangur,
er það hávaðinn, sem angrar
fólk æ meir, a.m.k. það, sem
býr í borgum. Fólk getur ekki
einu sinni komið inn á al-
menna, opinbera staði eins og
sundlaugár, án þess að helt sé
yfir það ósámhljóma væli og
skruðningum i nafni tónlistar.
Það verður að segja flugvéla
hreyflaframleiðendum til
hróss, að þeim hefur tekizt að
gera hreyflana ótrúlega
hávaðalitla. Og þessa dagana
er verið að gera tilraunir með
hinn nýja og merkilega Wank-
el-mótor i flugvél. Sein-
ustu fregnir herma, að i þeirri
flugvél heyrist aðeins lágt
fflaut, en þessi litli hávaði er
lika að þatkka sérstakri
skrúfu og hljóðdeyfikerfi.
★
En hvað er þá til bjargar I
flugvallEimálum? Kapp er nú
lagt á smíði flugvéla, sem eru
þannig, að þær þurfi sem
stytztar flugbrautir. Ennfrem-
ur er stöðugt unnið að rann-
sóknum og tilraunum með flug
vélar, sem þurfa svo til enga
flugbraut, og framleiðsla er
þegar hafin á einni slíkri
brezlu'i hernaðarflugvél.
Nú þegar eru til margar
■gerðir af brattfleygum flugvél
um, og fer notkun þeirra ört
vaxandi. Lóðffleygar flugvélar
eiga enn nokkuð í land
með að ná fjölþættri út-
breiðslu, en tilraunir lofa þó
góðu, samanber Dornier Do 31.
Þvi er nú spáð, með hliðsjón
af reynslunni og þeim áform-
um, sem hátt ber hjá flugvéla-
framleiðendum, að bratt-
fleygar farþegaflugvélar fyrir
marga farþega verði komnar i
notkun um 1980.
Hér á eftir verður nokkrum
brattfleygum flugvélum stutt-
lega iýst samkvæmt þeim upp-
lýsingum, sem nú liggja fyrir.
De Havilland-verksmiðjurn
ar í Kanada eru þekktar fyrir
smíði brattfleygra flugvéla.
Frá þeim komu Reaver, Otter,
Caribou, BuffEdo og Twin Ott-
er. Allar þessar ftogvélar hafa
sézt hér á landi. Nú er unnið
að undirbúningi að framleiðslu
tveggja nýrra brattfleygra
31. október 1971 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13