Lesbók Morgunblaðsins - 12.03.1972, Blaðsíða 14

Napóleon
og blöðin
Framhald af bls. 3.
við að fylla upp í eyðurnar í
augiýsingaútgáJfu blaðsins með
stmáathugasemdum um leikhús,
bókmenntir, listir, ferðalög,
mannleg vandamál og vand
ræði stórborgarinnar. Stíll
hans var iéttur og vakti því-
iíka hrifningu lesendanna, að
Bertinbræðurnir ákváðu að
taka greinar hans inn i aðal-
biaðið, sem annars var ein
göngu heigað stjórnmálum og
fjármálum. Greinarnar voru
birtar undir breiðum borða,
sem náði þvert yfir aðra og
þriðju síðu biaðsins. Þar með
voru menninganskrifin komin á
réttan stað í réttu blaði. Krón-
íkin — á sænsku „under-strec-
kare“ — leit dagsins ijós.
Greinarnar ferigu nafnið
„feuiiieton" af því að þær birt
ust fyrst í „une feuille," aug-
lýsingablaðauka. „Feuilieton"
er enn i dag heiti þeirra
í þýzkum blöðum.
Þannig er ekkert svo með öliu
Ilit að ei boði nokkuð gott. Blaða
einræði Napoieons ruddi menn
ingarefninu braut inn í dag-
biöðin. En einnig í menningar-
efni felast vissar skoðanir. Það
uppgötvaði keisarinn fijótt og
hann fékk leiða á Bertin-
bræðrum, skipaði sinn trygga
Fievée sem meðritstjóra sinn
við aðalblaðið. En jafnvel
Fievée varð að hans áliti ekki
nógu fylgispakur og féll því
í ónáð. Og þeir menningarvit-
ar, sem raunverulega máttu sín
einhvers, fengu ekki inni i blöð-
ium keisarans. Hann hafði á
þeim megnustu skömm.
Aðairæðismaðurinn og síðan
keisarinn báru báðir giöggt
skynbragð á þá póiitísku mögu
Jeika, sem fólust í biöðunum, og
reyndar iika i bókmenntun-
um. Napoieon pantaði ljóð með
and-ensku efni og umskrifaði
sjálfur ieikrit Racine og Gor-
neilie, sem sett voru á svið í
Theatre Francais. Hann stofn-
aði til fjölmargra verðiauna
fyrir sér hliðhollar bókmennt-
ir og inn streymdu hyliingar-
Ijóð, drápur og ails kyns iof-
gerðarroliur. En þetta var aiit
andvana fætt. Að lokum missti
keisarinn þoiinmæðina og skip
aði svo fyrir, að ekki skyldi
verðlauna þau verk sem pönt-
uð hefðu verið í sambandi við
tíu ára valdaafmæli hans.
Mýsnar láta ekki kött-
inn segja sér fyrir verkium. Það
gerðu heidur ekki þau fáu
skáld, sem eitthvað kvað að á
þessum tíma. Chateaubriand
sagði skiiið við Napoleon eftir
aftöku hertogans af Enghien.
Grein, sem hann skrifaði þar
um árið 1807 olli keisaranum
slíkri reiði að skáldið — sem
bar af öðrum samtímamönnum
sinum — var hneppt í skrif-
bann. Madame de Stael hafði
reýnt að heiila Bonaparte, þeg-
ar hann var kominn á græna
grein valdsins. Hún hafði hugs
að sér að leika eitt aðalhlut-
verkið við hirð þessarar upp-
rennandi sólar. En hugur hans
stóð ekki til þessarar framtak-
sömu konu og hann sagði
henni þá, skoðun sína, áð hlut
verk konunnar væri að gæta
bús og barna — ekki að skrifa.
Þegar hún svo gat ekki dulið
uppreisnaranda sinn, rak hann
hana frá París. Þetta var
henni sama sem dauðinn. Þrátt
fyrir bænheit bréf fékk hún
ekki leyfi til að setjast að í
höfuðborginni. Þá fór hún til
Þýzkalands og viðaði að sér
efni i sina frægu bók „Sur
i‘AUemagne“, en prentun henn-
ar var stöðvuð og bökin gerð
upptæk áð skipun Fouchée -
Hann visaði henni svo á brott
á nýján leik í frægu
bréfi, sem var alveg í anda
hans meistara: — að vikja yð-
ur úr landi er aðeins eðlileg
afleiðing þeirrar stefnu sem
þér hafið nú fylgt í nokkur ár.
Ég er þeirrar skoðunar, að
andrúmsloftið í þessu landi sé
yður ekki að skapi því við
leggjumst ennþá ekki svo lágt
að sæikja fyrirmyndir okkar til
þess fólks sem þér dáið. Siðasta
bók yðar er ekki frönsk . . .
Það eru Göthe, SchiIIer og
Lessing, sem lögreglustjórinn
hér talar um! Ekki að furða þó
að þær frönsku bókmenntir,
sem einhvers virði voru á tim-
um Napoleons, væru samdar af
landflótta fólki. — Hið sama
varð uppi á teningnum i Þýzka
landi Hitlers og hið sama er nú
Hildigunnur
VOR í BÆ
Engin orð fá lýst
gleðinni, sem gerjar hið innra
Engin orð fá lýst
ljósinu,
sem lýsir upp hugskotið
þegar daginn lengir —
ÖII orðin voru notuð,
í lofgjörð um
smjörlíki og sápu
Engin orð fá tjáð
vængjaþyt vorsins.
að verða i Rússianai unctir
stjórn Brezhnevs. Hin áhuga-
verða nýja uppfinning „feuille
tonen" gat ekki hjálpað þess-
um bókmenntum, því að þeirra
beztu fulltrúar fengu ekki að
skrifa í frönsk blöð. Þeir fengu
yfirleitt alls ekki leyfi til að
birta neitt innan rikismarka
keisarans.
Napoleon varð fyrst-ur til að
kalla blöðin stórveldi. Það
voru þau reyndar ekki i hans
tíð, að minnsta kosti ekki hvað
útbreiðsiu snerti. 1 milljóna-
borginni París seldust í mesta
iagi 25 þúsund eintök á dag
og blöðin voru enn tilreidd á
sama máta og gert hafði verið
frá því fyrsta blaðið kom út
Það átti enn eftir að
líða drjúgur timi þar til blöð-
in breyttust úr munaðarvöru
fyrir fáa í nauðsynjavöru fyrir
aila.
En Napoleon varð að notast
við blöðin, svo sem þau voru.
Að hann skyldi verða til þess
að menningarefnið fluttist úr
sérritunum i dagblöðin -— og
festist þar í sessi — lét hann
sig örugglega engu skipta, ef
hann þá nokkurn tíma hug-
leiddi eitt andartak þessar
framfarir í sögu blaðanna.
Hann var „samningameistar-
inn“ og blaðakóngurinn. En
hann átti eftir að sjá, hvað
varð, þegar hann missti völd-
in og þar með taumana, sem
hann hafði lagt við blöðin.
Svo seint sem daginn áður
en honum var steypt af stóli,
var hann hylltur í Parisarblöð
unum sem frelsari föðurlands-
ins, sigurvegarinn frá Auzter-
iitz, sem enn á ný gerði krafta-
verk, og höfðingi heimsins.
Daginn eftir fall hans köliuðu
þessi sömu blöð hann harð-
stjóra, kúgara, skrimsl í manns
mynd.
Hið sama endurtók sig, en í
öifugri röð, þegar Napoleon
brauzt frá Elbu og stefndi í
átt til Parisar Bourbonanna.
1 hans eigin gamla blaði
Le Moniteur, var ferð
hans lýst á eftirfarandi hátt
eftir þvi sem hann nálgaðist
París: — Mannætan er slopp-
in úr helli sinum . . . Mann-
ætan frá Korsiku er gengin á
land i Jouanflóa . . . Skrímslið
er komið til Gap . . . Skepnan
svaf i Grenoble . . harðstjór-
inn hefur lagt Lyon að baki
. . valdaræninginn sást sextiu
milur frá höfuðborginni . . .
Bonaparte stormar áifram en
hann mun aldrei komast inn i
París . . . keisarinn er kominn
til Fonteatainebleau ... I gær
hélt Hans Keisaralega Hátign
innreið sína i Tuileries-höll
umkringdur tryggum þegnum
sínum . . .
Journal des Debats (eins og
það nú aftur hét) — átti í
sömu brösum með að flytja les-
endum sinum fréttirnar. 20.
marz iýsti það Napoleon sem
ævintýramanni frá Korsíku og
óhamingju Frakklands. Daginn'
eftir komu Napoleons til .París-
ar hót blaðið aftur Journal de
1‘Empire og keisarinn var
nefndur hetjan, sem örlögin
höfðu aftur fært her sínum . . .
Benjamín Constant hafði
móðgað Napoleon í Journal des
Debats þann 19. marz og skrif-
að: — Það er jafningi Attila og
Gengis Khan; hann kemur aft-
ur þessi maður, ataður
blóði okkar og hann hefur
að leiðarljósi einröma bölbæn-
ir okkar. Um leið og Napoleon
hafði endurheimt hásæti sitt
var Benjamín Constant út-
nefndur keisaralegur ráðherra
og tók að sér — eins og við
höfum minnzt á — að semja
drög að lögum um blaðafrelsi.
Hversu mikið eða hversu litið
hinn „frjálslyndi" Napoleon
lagði þar til málanna getum við
ekki dæmt um. En við getum
hugsað oikkur að ef hann aítur
hefði orðið hinn sigursæli her-
stjóri franiska heimsveldisins
— þá hefði hann einnig — eftir
að hafa sigrazt á öðrum
evrópskum stórveldum —
örugglega látið b.öðin, sem
hann eitt sinn kallaði stór
veldi, fá fyrir ferðina. Krókó-
dilstár valdaleysisins, sem
vættu grundir St. Helenu, get-
um við róleg strokið burt af
svölum vanga sögunnar.
Lee
Trevino
Framhald af bls. 7.
næst síðiistu holu og hafa að-
cins eins höggs forskot. Á einu
augnahliki getur Trevinó skipt
yfir úr hlutverki triiðsins í
hlutverk stórmeistarans í golfi
— svo snöggt, að áhorfendur
taka ekki eftir þvi og eftir
annað augnabiik er hann aft-
ur kominn i hlutverk triiðsins.
En þeir, seni þekkja hann bezt,
segja að einbeiting hans sé al-
gcr, meðan hún varir.
Lee Trevinó gleymir ekki
uppruna sínuni og nýtur sín
bezt með fólki, sem ekki er í
efstu þrepum þjóðféiagsstig-
ans. Þótt fyrirfólk sækist eft-
ir að kynnast honum nii orðið,
þá lætur hann sér fátt itm
finnast. Aftur á móti tók hann
eftir gömlum, skozkum hjónnm
sem alltaf fylgdnst nieð honum
í British Open keppninni. Svo
Itann bauð þeini í te og hafði
ntikla ánægju af því að geta
glatt þau á þann hátt.
Le* Trevinó býr í EI Paso
nálægt mexikönskn landamær-
tinum, eða öllu heldtir: Claiidia
kona hans býr þar og börnin
tvö, Lesley og Tony, sem bæði
eru á tinga aldri. Sjálfur er
þessi Supermex eins og hann
kaiiar sig, sjaldan heinta, en
konan hans ferðast oft nteð
honiint um þver og endilöng
Bandaríkin, þar sem liann þarf
að mæta til keppni. En at-
vinnuntaðiir í íþróttum eyðir
löngum stundiini við æfingar
og að sjálfsögðu er grundvöll-
urinn undir þessari mikln
færni, æfing og aftur æfing.
Trúðurinn verður þvi oft að
leggja hlutverk sitt á hilluna
og þá yfirtekur atvinnumaður-
inn rulluna og æfir í einrúmi.
Þegar hann segist slá 243 metra
af teig, þá er það ekki út í
biáinn. Ekkert hérumbii. Af
þiisiindunt teighögga er hann
búinn að ganga úr skugga um,
að kúlan hafnar nákvæmlega
þar, ef ekkert mistekst. En að
sjálfsögðu getnr honum mistek
izt eins og öðrum dauðlegum
mönnum.
Bretar kalla golf „The
thinking mans game“: Sport
hins Imgsandi manns. En það
er ekki aðeins hugsunin sem
ræðnr ferðinni, heldur einnig
ótal sálræn atriði, sem goif-
leikarinn gerir sér ef til vill
ekki Ijós. Þegar Trevinó hafði
ekki gengið sem bezt í heila
þrettán mánuði, gekk stórmeist
arinn Jack Nicklaus til hans í
búningsklefa og sagði: „Ég
vona bara að þú komist aidrei
að raun um, hversu vel þú get-
ur leikið. Ef þú gerðir það,
lentum við liinir í vandræð-
um“. í þessu fólst sú sálræna
uppörvun, sent Trevinó þurfti
og sigurganga hans liófst fyr-
ir alvörti. Hvort hann er bezt-
ur eins og sakir standa eða
cinn af tíu beztu, er auðvitað
ekki gott að segja nnt. En
menn leggja löngiun við hlust-
irnar, ef ]iað keniur fyrir að sá
gantli meistari Ben Hogan, Iáti
einhverjar athugasenidir l'alla.
Hogan er 58 ára og liefur að
margra áliti haft fullkoinnustii
golfsveiflu sent nokkur niaður
hefur náð, enda voru yfirburð-
ir hans eftir því, þegar hann
var uppá sitt bezta. Hogan er
hin fiillkontna andstteða við
Trevinó; hann er fámáll með
afbrigðum. En um Lee Trevinó
Iét hann falla eftirfarandi at-
hugasemd: „Trevinó er snjall-
astur golfleikara niina. Það er
vegna handanna. Hann notar
þær fagurlega".
Fátæki Mexíkaninn, sonur
hennar eTuanitu í skiirniint við
hliðina á kirkjugarðinum, er að
sjálfsögðu orðinn stórrikur
iitaður. „Við vissum ekkert um
iippruna okkar og forfeður,
vegna þess að við voriim svo
fátæk“, segir liann. Santt var
gantan að lifa. llaiin iítiir að
sumu lcyti með söknuði tii
þeirra ára, er hann lifði á
liarki. Hann var einhv.er al-
niesti harkari, sem sögur fara
af þar iiin slóðir og kalla þeir
þó ekki allt önintu sína í Texas.
En harkið reyndist góður
skóli: „Spenna: Það er að
leggja fimm dollara iindir og
eiga aðeins tvo í vasanum" seg-
ir hann. „Venjuleg keppnis-
spenna er lítilfjörleg á móti
því.“
G.S.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
12. marz 1972