Lesbók Morgunblaðsins - 24.09.1983, Blaðsíða 10

Metta meö strengjabrúðu og Maja með bókina um kanínuna, sem var hrædd
við gulrófuna.
málaði lítið sem ekkert og ég
gerði ekkert. Ekkert nema
drekka. Ég lifði í hinni sígildu
blekkingu drykkjukonunnar;
taldi sjálfri mér trú um að það
væri Frank en ekki ég sem
drykki. Þetta væri bara smásull
hjá mér, svona til að veita hon-
um félagsskap. En svo dreif
hann sig í AA, hætti að drekka,
en þá kom í ljós, að ég gat ekki
hætt. Nokkrum mánuðum síðar
dreif ég mig á fund og við höfum
ekki bragðað dropa síðan í heil
sex ár.“ Andlit Önnu ljómar.
Það er ekki hægt að lýsa því
hvernig líf okkar breyttist; það
tók algjörum stakkaskiptum.
Ég veit að ef ég færi til ís-
lands núna mundi viðhorf mitt
til íslands og íslensks samfélags
vera allt annað. Ég er ekki leng-
ur sveipuð skugga drykkju. Auð-
vitað er ég og verð alltaf íslend-
ingur innst í hjarta; ég hef aldr-
ei getað sett mig fullkomlega í
spor Bandaríkjamanna. — Já,
ég er reglulega stolt af því að
vera frá íslandi." — Anna stóð
upp og mátti sjá á svip hennar,
að hún hafði létt á hjarta sínu
og bauð mér ávaxtasafa, sem ég
þáði með þökkum í sumarhitan-
um.
Fulltrúi auövalds
og ómenningar
Frank kom inn í þessu og ég
spurði hann undir eins hvernig
honum líkaði við ísland og ís-
lendinga. „ísland er alveg stór-
kostlegt land, aðra eins náttúru-
fegurð hef ég sjaldan augum lit-
ið. Akureyri er einhver sá fal-
legasti bær, sem ég hef dvalist í.
Mér fannst svo gaman að veiða
á spegilsléttum Pollinum, kyrrð-
in og friðurinn voru alveg ólýs-
anleg. Ég stundaði líka flyðru-
veiðar þegar við vorum í
Reykjavík," bætir Frank við.
Rérirðu einn? spurði ég, örlít-
ið hissa á að heyra að eyði-
merkurbúi hafi lagt svona mikla
ást á hafið við ísland.
„Já,“ Frank glottir lítið eitt,
„ég eignaðist enga íslenska vini
— ég var þar „bara“ í tvö ár.
Hrifning okkar var ekki gagn-
kvæm. Islendingum líkaði alls
ekki jafn vel við mig og mér við
þá. Skýringin á þessu er ofur
einföld að ég held. Ég var frá
Bandaríkjunum og þar af leið-
andi fulltrúi auðvalds og heims-
veldisstefnu. Og ekki bætti úr
skák, að ég var giftur íslenskri
konu. Ég ætlaði mér ekki aðeins
að eyða íslenskri menningu og
innleiða bandaríska ómenningu,
heldur giftist ég líka íslenskri
konu, rændi henni úr landinu."
Frank hló dátt.
List og lífsflótti
Eftir að þau réttu úr kútnum
fyrir sex árum tók Frank að
mála, skera út hurðir og styttur
af fullum krafti og er nú orðinn
vel þekktur og virtur listamaður
í Arizona og þó víðar væri leit-
að. „Ég byrjaði að mála við eld-
húsborðið heima þegar ég var
smástrákur, en hef aldrei stigið
fæti mínum í listaskóla. Ég sat
reyndar síðast á skólabekk þeg-
ar ég var fimmtán ára. En ár
mín í Mexíkó höfðu djúp áhrif á
mig. Þá þráði ég alltaf að verða
Mexíkani, en mér tókst það aldr-
ei; ég er og verð víst alla tíð
Ameríkani." Frank brosti. „En
ég hef aldrei komist yfir það og
mannlífið í Mexíkó hefur síðan
verið aðal yrkisefni í myndunum
hjá mér. List mín er eins og
glatað ástarsamband við Mex-
íkó, sem engan endi tekur.“
Mannlífið í Mexíkó er hvorki
slétt, fellt né átakalaust og hið
sama er að segja um myndir
Franks. Þær eru áleitnar, mál-
aðar í sterkum litum, með frum-
stæðum dráttum, og lýsa lífinu í
Mexíkó í sinni einföldu en um
leið mikilfenglegu mynd. Á
hurðirnar sker Frank út mynda-
sögur og mexíkönsk orðatiltæki
og lýsa þær gleði, sorgum og
breiskleika mannskepnunnar.
Stundum bregður þar fyrir dýrl-
ingum, englum og blómum. Og
Bakkus er víða nærri í myndum
og hurðum hans. Þó Anna og
Frank hafi sloppið undan valdi
hans, þá hafa þau ekki gleymt
honum.
„Hurðirnar mínar eru ekki
beinar og fínar og falla ekki
alltaf þétt að dyrastöfunum.
Efnið í þeim kemur frá ólíkleg-
ustu stöðum. Sumar eru búnar
til úr gömlum gólffjölum, og ein
var unnin upp úr gamalli hurð,
sem fannst grafin í eyðimerk-
ursandinn. Ég nota engar vélar,
aðeins einföld áhöld og hurðun-
um er haldið saman með tré-
nöglum."
Þó efnið sé einfalt, ber Frank
mikla virðingu fyrir manneskj-
unni í verkum sínum. „Ég forð-
ast að gerast of nærgöngull um
hagi hennar; ég veit til dæmis
ekkert af hverju þessi kona er
með fugla í körfu á bakinu,"
svaraði Frank þegar ég undrað-
ist að kvenstytta úr tré hafði
ekki barn heldur fugla í körf-
unni. „Ég veit aðeins eitt, verk
mín eru ekki ætluð fólki, sem
lítur á list sem stofustáss eða
leið til að forðast hið illa í lífinu.
Það eru ill og góð öfl hvar sem
maður fer; það er engin leið að
flýja þau, ekki einu sinni í list.“
Én sem betur fer líta ekki all-
ir á list, sem leið til lífsflótta, og
Frank var uppgötvaður af ein-
um efnaðasta manni í Tucson,
eiganda Arizona Inn, sem er
gistihús þar sem forríkir norð-
lendingar dveljast á vetrum og
njóta veðurblíðunnar í Tucson.
Hann kom á sýningu, sem Frank
hélt í bakherbergi í forngripa-
verslun í miðbæ Tucson, og kom
strax auga á gildi listaverkanna.
Síðan þá hefur hann keypt einar
átta myndir og haldið tvær sýn-
ingar á verkum Franks í Ariz-
onaInn.
„Hann er okkar velgerðar-
maður, sannur „patron", skítur
Anna inní. „Ég hef unnið hjá
honum þrjá daga í víku síðast-
liðin þrjú ár, ég veit satt að
segja ekki hvar við værum núna,
ef við hefðum ekki notið velvilja
hans.“
Um þessar mundir á Frank
myndir á sýningu í galleríi við
Lexington Avenue í New York.
Gallerí þetta sérhæfir sig í þjóð-
list og á þessari sýningu eru
myndir eftir sjálfmenntaða
listamenn, sem hafa orðið fyrir
sterkum áhrifum frá sínu nán-
asta umhverfi. Sjötíu og sjö ára
gömul hárgreiðslukona, sem
búsett er í Buenos Aires á t.d.
myndir á sýningunni en yrkis-
efni hennar er sveitalíf í Lithá-
en eins og það var, þegar hún
var að alast upp í byrjun þessar-
ar aldar.
Skapandi fjölskylda
Þó Frank sé orðinn þekktur og
verk hans séu aðaltekjulyndin
þá er hann ekki eini listamaður-
inn í fjölskyldunni. Eins og við
má búast um dóttur Sverris
Haraldssonar er hún bæði list-
feng og hög.
„Ég byrjaði að búa til
strengjabrúður þegar við bjugg-
um á Islandi 1974. Ég seldi þær í
Kúnigúnd, já, ég hélt reyndar
sýningu á þeim á Mokka. Brúð-
urnar, sem ég bjó til þá voru
minni og aðallega í íslenskum
búningum. Nú leita ég mér
fyrirmynda meðal Mexíkana og
indíána. Þær eru stærri en hin-
ar sem ég gerði á íslandi og ég
legg meiri vinnu í þær. En þær
seljast líka vel. Fólk, sem kemur
til að skoða myndir Franks, end-
ar oft á að kaupa brúðu af mér.“
Metta og Maja dunda sér stöð-
ugt við að teikna, mála og
skrifa. Fyrir hver jól býr Metta
til jólakort með fallegri mynd og
frumortu versi og selur. Ágóð-
anum ver hún í jólagjafir handa
pabba, mömmu, Maju og vin-
konum sínum. Maja sýndi mér
Iitla frumsamda bók, sem hún
lauk nýlega við að skrifa og
skreyta og hét „Kanínan, sem
var hrædd við gulrófuna". Aum-
ingja kanínan var svo hrædd að
hún þorði ekki að borða, en að
lokum yfirvann hún hræðsluna
og varð södd og sæl. En hvorug
þeirra ætlar sér þó að verða
myndlistakona eða rithöfundur.
„Ég ætla að verða söngkona og
syngja vestrasöngva," sagði
Metta, sú eldri, brosti feimnis-
lega og togaði í þykku, dökku
fléttuna. „Ég á gítar og spila og
syng lög eftir uppáhaldssöngv-
arana mína, Lorettu Lynn,
Emmy Lou Harris, Lindu Ron-
stadt (en hún er frá Tucson) og
Don Williams. Og í haust ætla
ég í spilatíma og læra á gítar
fyrir alvöru.“
„Ég ætla að fara í trúðahá-
skóla og læra að verða trúður,"
sagði Maja og brosti svo að
stóru bláu augun hurfu og litla,
freknótta kartöflunefið lyftist
upp um nokkra millimetra. Og
ég efast satt að segja um, að hún
þurfi á nokkru námi að halda;
Maja virðist vera trúður af Guðs
náð. Ekki er það þó bara þessi
gáfa sem veldur því að Maja
ætlar sér að eyða lífinu í fjöl-
leikahúsi. Ringling Brothers,
Barnum and Baylee koma á
hverju sumri til Tucson og
leggja lest sinni við næstu götu.
Krakkarnir í hverfinu safnast
þar að og fylgjast með sirkuslíf-
inu, kynnast töframönnum og
trúðum. „Mig langar líka til að
ferðast og sjá heiminn og svo
finnst mér gaman að dýrurn."
Hún er ekki hugmyndasnauð
þessi hálf-íslenska/hálf-banda-
ríska fjölskylda, sem býr í Barr-
io Anita í Tucson í Arizona. Hún
lætur ekki á sig fá þó bílar bruni
og lestar flauti allt í kringum
fallega húsið þeirra. Þau eru
alltof upptekin við að njóta lífs-
ins og þess besta í sjálfum sér til
að taka eftir slíkum smámun-
um. Þegar ég kvaddi þau eftir
ánægjulegar samverustundir,
bað Anna fyrir góðar kveðjur
frá þeim heim til ættingja og
vina á íslandi.
10