Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1986, Blaðsíða 2

Gler
brota
borgin
Ferðaútvegsfólk segir mér, að útlendingar
kalli Reykjavík glerbrotaborgina. Draslið á
götum miðbæjarins að morgni laugardags
og sunnudags minnir mig á draslið á götum
írskra borga, þegar ég var þar á ferð fyrir
6 árum, en þar tók ég ekki eftir glerbrotum.
Hér um daginn gekk ég um götur og
glerbrotin blöstu við augum. Mér datt þá í
hug, hvort 200 ára afmæli kaupstaðarins
mætti ekki verða tilefni til að fólk (ungling-
ar?) legði niður þann sið að mölva flöskur
á veggjum, gangstéttum oggötum. Heim
kominn úr gönguferðinni greip ég Lesbók
Morgunblaðsins 8. febrúar, þar sem ritstjór-
inn Qallar um sóðaskap íslendinga. Hann
sýnir, hvemig þjóðinni hefur farið fram í
þeim efnum, en minnir á draslarabrag í
kringum híbýli. Sú von min brást, að hann
minntist á glerbrotin á götum Reykjavíkur,
og því sendi ég þessa ábendingu til birtingar
og vonast til, að máiið komist á dagskrá
vegna hátíðarhaldanna.
Björn S. Stefánsson
u CC r 1 M í r J u H 0 r r j i
JÓNÚRVÖR:
Þýska skáldið ...
ÞýskaSkáldið
16. febr. 86. — Fyrir nokkrum dögum
fékk ég bréf frá þýsku menningarfélagi í
Reykjavík. Það kennir sig við gamla skáldið
Goethe. Raunar fékk ég tvö bréf og eina
upphringingu, var nokkuð að mér Iagt, þó
með fullri háttvisi, að koma og hlusta á
kynningu á ungu þýsku skáldi, hann talaði
og Iæsi, og ljóð eftir hann yrðu flutt í íslensk-
um þýðingum. Þá ætti og að kynna frægt
bókmenntatímarit, sem gefíð væri út í Köln.
En það væri nú einmitt að útbúa íslands-
hefti, yrði þar m.a. efni eftir mig. Ef ég
vildi vera svo elskulegur að gefa skriflega
heimild. Léttar veitingar voru í boði.
Um þetta leyti var að vísu vor í lofti, en
töluverðir umhleypingar. Ég hafði ekki farið
að heiman að kvöldi til, það sem liðið var
vetrar. Engu þorði ég samt að lofa. En
þegar komið var að réttri stund bauð vensla-
fólk bílferð aðra leiðina, og ég þurfti að
koma prentunarheimildinni til skila. Það
varð úraðégfór.
Þama var samankomið í smekklegum sal
um það bii sextíu til sjötíu manns, þónokkrir
rithöfundar, sem ég kannaðist við. Skáldið
var rétt nýbyijað að tala, velskeggjað og
gáfulegt. Óðruhvoru skaust fram þýðand-
inn, Frans Gíslason, og ung kona, sem ég
heyrði ekki nefnda, og lásu ágætlega nú-
tímaleg kvæði, lipurlega íslenskuð. En þá
er þess að geta, sem ég raunar hafði sagt
stúlkunni sem bauð mér, að ég er einn
þeirra sem að vísu hefðu byijað í æsku á
þýskunámi, — komst nokkuð fram í kennslu-
bók Jóns Öfeigssonar. En þá var sá tími
kominn, þegar þýsk menning tók þeim
stakkaskiptum, sem fæstir aðdáendur mestu
skálda þeirra höfðu búist við.
Tungumálakunnáttan
Minn skólagöngutíma bar upp á kreppu-
árin og veldistíma nasismans. Frekara
þýskunám sat á haka. Nú er löngu komin
önnur tíð, sá gagnkvæmi áhugi, sem fyrr
var ríkjandi á bókmenntum og menningu,
aftur fyrir hendi. En forsendumar voru að
nokkru leyti aðrar. Á það hafði láðst að
benda unga skáldinu. Og að yfírleitt verður
fólk að hafa annan hátt á erlendis en heima
hjá sér. Útlendir rithöfundar þurfa að taka
sér öðmhvom málhvfld hvar sem þeir em
staddir og gera ráð fyrir því að stundum
sé hægt að fá nóg af gáfulegu, listrænu
tali, jafnvel þótt menn skilji nokkumveginn
það sem sagt er.
Ég sat rólegur í tvær klukkustundir. Og
þá síðari þeirra var ekki einu sinni andar-
takshlé fyrir fslenskan lestur. Aldrei mun
hafa unnist tími til að minnast einu orði á
útgáfu þýska tímaritsins með íslenska efn-
inu. En í tilefni þess vom margir gestimir
boðnir.
Loks gafst ég upp. Gekk fram á ganginn,
fór í frakka, setti upp hatt, trefíl um háls,
en kom þó áður af mér aðalerindinu. En
þá fóm fleiri að tínast fram, tii salemis, eða
bara til að liðka sig. Ég hóf skoðanakönnun
hjá þeim sem ég þekkti. Það kom í ljós að
jafnvel háskólamenn urðu að viðurkenna
að æðimikið hafði farið framhjá þeim af
sjálfglaðri kynningu unga skáldsins. Þegar
við höfðum enn staðið dijúga stund hætti
maðurinn loks að tala. Ég skaust snöggvast
inn fyrir dymar, fékk í glas, ostbita og eitt
vínber. Þama vom miklar og góðar veiting-
ar. Þetta er sjálfsagt efnilegt skáld og að
þýðingunum ekkert að fínna. En mér fannst
þetta snubbótt upplyfting. — Ég kvaddi og
tók Kópavogsvagninn.
Dagsbrúnarvakan
í útvarpinu í gær var haldið upp á áttræð-
isafmæli Dagsbrúnar, verkamannafélagsins
í Reykjavík. Undarlegt fannst mér að vera
sjálfíir ekki eldri en það að þekkja af eigin
reynd sambærilega baráttusögu utan af
landsbyggðinni. Þess gætir meira að segja
í mínum bókum. Þama lásu ungir leikarar
efni eftir Jóhannes úr Kötlum, Halldór
Laxness og Ara Jósefsson. Ennfremur kafla
úr gömlum blaðagreinum og minningum.
Ég geymi mér að nefna einn aldraðan
leikara, sem gaf dagskránni sinn öldur-
mannlega og sérstæða svip. Það var Þor-
steinn ö. Stephensen, öðlingurinn með sína
djúpu og hlöðnu lífsreynslurödd, enn svo
fagra og mikla. Allir máttu finna hvar
hjarta hans sló. Mér fannst Jóhannes vinur
okkar úr Kötlum væri líka að tala.
Meðal þess sem sungið var í Dagsbrúnar-
dagskránni var fyrstamaíkvæðið hans
Haildórs, úr einni af Heimsljóssbókunum,
ef ég man rétt, og samið lag við það, þegar
farið var að gera leikþætti úr þeim. Én ég
man eftir því nýortu, rétt fyrir fyrsta maí
1937. Ég var þá farinn að starfa hér syðra
á vegum Bókaverslunarinnar Heimskringlu
og nokkrir stúdentar þar höfðu fengið loforð
um kvæði hjá Laxness á blaðkápu. Ég var
sendur eftir því til hans. Hann bjó þá við
Laufásveg. Þijú erindi. Hið sfðasta svona:
En í kvöld lýkur vetri
sérhvers vinnandi manns,
ogámorgunskínmaísól,
þaðermaísólin hans,
þaðermaísólinokkar,
okkareiningarbands,
fyrirþérberégfána
þessaframtíðarlands.
2