Lesbók Morgunblaðsins - 13.09.1986, Blaðsíða 15

inn var að hænast að „le patron" (hús-
bóndanum), en það var hann almennt
kallaður á skipinu. Það leið aldrei á löngu
áður en kötturinn hafði tekið sjer fast sæti
við borðið við hliðina á honum, því þar fann
hann að sjer væri vel borgið og að hann
fengi eitthvað gott að borða. Þegar máfur-
inn, sem svo mikið hefur verið talað um
hjer, datt niður á þilfarið rjett áður en skip-
ið kom hingað í síðasta sinn, þá var það
Chareot sjálfur, sem kenndi honum átið.
Nærgætni Chareots við hásetana var að
sama skapi. Einn morgun gjörði hann mjer
boð og beiddi mig að koma með sjer og
mönnum sínum upp í Kristskirkju í Landa-
koti. Hann ætlaði að láta lesa sálumessu,
vegna lítillar dóttur eins hásetans, sem
skeyti hafði borizt um, að væri nýdáin.
Þetta var mjög hátíðleg stund og jeg er
viss um, að samúð allra, sem þarna voru
viðstaddir, vermdi hjarta aumingja föðurins.
Jeg veit ekki hvort þessir ungu vísinda-
menn, sem sátu við hliðina á mjer í kirkjunni,
voru trúaðir eða ekki, en víst var um það,
að jeg sá þá gráta, einn þeirra sjerstaklega,
og hefur mjer tíðum dottið í hug, að þessir
ungu menn, sem vanalega voru svo kátir
og sýndust svo áhyggjulausir, hafi samt á
þessari stundu hugsað alvarlega um eilífðar-
málin.
Herra Meulenberg biskup sagði mjer
seinna, að Charcot hefði komið upp í kirkju
á hveijum morgni meðan hann dvaldi hjer,
til þess að biðjast fýrir, einnig síðasta morg-
uninn, 15. sept. Biskupinn sá til hans og
beið hans fyrir utan kirkjudyrnar til þess
að kveðja hann. Hann gekk með honum að
túnhliðinu og þar óskaði hann honum góðr-
ar ferðar og sagðist hlakka til að sjá hann
aftur næsta ár. En þá hristi Charcot höfuð-
ið og sagði í lágum rómi: „Jeg finn að þetta
völlum var tekin mynd af Charcot og mjer
saman og er það síðasta myndin, sem af
honum var tekin.
Sunnudaginn 13. sept. var síðdegisboð
hjá hr. Pjetri Gunnarssyni, núverandi for-
seta Allianee Franeaise, og var það til
heiðurs Charcot og öðrum Frökkum. Þegar
jeg kom benti húsbóndinn mjer á, að hann
hefði rifið blaðið af veggalmanaki sínu, svo
þar stóð 14. sept. „Mjer var orðið svo illa
við töluna 13 að jeg vildi ekki láta hana
sjást í dag, enda hef jeg í dag þurft að
hugsa töluvert um hana, því að á seinasta
augnabliki komu afboð, svo að alltaf urðum
við 13. Jeg flýtti mjer að bjóða öðrum í
staðinn og nú held jeg, að mjer hafi heppnazt
að hafa gesti mína með ijettri tölu, það er
að segja að við verðum alls 14. Nú biðum
við einungis eftir Charcot og Conniat 'skip-
stjóra. Aldrei þessu vant ljet Charcot bíða
eftir sjer og þegar hann kom var hann einn.
Jeg heyrði einn af löndum mínum muldra
fyrir aftan mig: „Hann hlýtur að vera feig-
ur,“ og kom það illa við mig.
Þetta kvöld voru Zarzeckihjónin og jeg
boðin að borða í „Pourquoi Pas?“ Þetta var
skilnaðarveizla, því næsta dag kl. 1 átti
skipið að leggja af stað til Kaupmannahafn-
ar. Matseðilinn geymi jeg sem dýrgrip, hann
var handmálaður og handritaður af ungu
mönnunum, en Charcot hafði sjálfur lagt
til skrítin nöfn á ijettunum og hann og hin-
ir vísindamennirnir höfðu ritað nöfn sín á
til minningar. — Charcot sagði sögur og
skrítlur eins og hann var vanur og kvöldið
leið fljótt og skemmtilega. Þegar við kvödd-
um um miðnætti fylgdi Charcot okkur frú
Zarzecki inn í svefnklefa sinn, þar sem yfir-
hafnir okkar voru. Andlit hans var algjör-
lega breytt, hann leit í kringum sig og
andvarpaði þungan: „Að hugsa sjer að jeg

Pourquoi Pas? siglir frá Reykjavík í blíðskaparveðri þann 15. sept.
1936. Þetta er síðasta myndin sem tekin var af skipinu.
er í síðasta sinn, sem jeg kem hingað," og
skundaði burt.
Faðir Charcots var álitinn guðleysingi,
en það var hann ekki. Hann aðhylltist eng-
in viss trúarbrögð, en þó ljet hann skíra
börn sín. A æskuheimilinu varð hann ekki
fyrir neinum trúaráhrifum og æskuárin lifði
hann í glaumi og gleði. Þegar faðir hans
dó kom alvaran og hann breyttist mjög
mikið. Jeg hef drepið á hvernig honum var
innanbijósts, þegar hann fór í fyrstu heim-
skautsför sína, en sjálfur hefur hann sagt:
„{ einverunni í heimskautslöndunum fann
jeg, þegar jeg horfði á fegurð þeirra, að
skapari minn var mjer nálægur."
Biskupinn í Landakoti hafði miklar mæt-
ur á honum og ræðan sem hann hjelt hjer
í Kristskirkjunni yfir jarðneskum leifum
hans 31. sept. var að mínu áliti hin ein-
faldasta og fegursta, sem fylgdi honum í
gröfína, en þær voru margar.
Charcot hinsvegar, þótti mjög vænt um
herra Meulenberg og virti hann mikils.
Hann var því líka einnig sjerstaklega
ánægður yfir að Frakkastjóm hafði falið
honum að færa biskupinum stórkross Heið-
ursfylkingarinnar frönsku. Sú athöfn fór
fram á þilfari „Purquoi Pas?“ með sama
hætti, og þegar hann fjórum ámm fyr,
nældi riddarakrossinn á bijóst Chattons
skipstjóra, einnig í þetta sinni veittist mjer
sá sómi að vera guðmóðir.
Ræðismaður Frakka, Zarzcki og frú hans,
vom bæði mjög elskuleg og var jeg tíður
gestur hjá þeim með Charcot og mönnum
hans.
Hinn 10. sept. var farin skemmtiferð til
Þingvalla á tveimur bílum, þótt veðrið væri
kalsalegt og engin sól. Þar kom fyrir lítið
atvik, sem hafði komið fyrir áður og átti
nú að endurtaka' sig nokkmm dögum seinna.
En það var, að þegar við ætluðum að setj-
ast að borðum vomm við 13. Frú Zarzecki
tók eftir því í tíma, svo hægt var að bjóða
bílstjómnum að borða með okkur. Á Þing-
eigi að yfirgefa þetta allt sem mjer er
kært. . . og skipið mitt kæra — en næsta
ár er jeg sjötugur."
Rjett á eftir tók að hvessa ákaflega og
þótt storminn lægði með morgninum þá var
þó ómögulegt að ieggja af stað, svo að ferð-
inni var frestað. Um kvöldið var aftur komið
svo mikið rok, að engum datt í hug, að
skipið myndi komast af stað næsta dag.
En hinn 15. var komið blíða logn og um kl.
1 kom Charcot inn í búðina til mín og sagð-
ist vera kominn til að kveðja, því að þeir
mundu leggja af stað kl. 3. Hann sagðist
koma af pósthúsinu, því hann hefði þurft
að senda mikinn póst, enda hefði hann ver-
ið að skrifa mestalla nóttina. Milli kl. 2 og
3 sagðist hann hafa ætlað upp á þilfar eins
og vanalega til þess að líta eftir áður en
hann háttaði, en stormurinn hefði þá verið
svo ofsalegur að hann hefði ekki getað ráð-
ið sjer. Hann sagðist hafa sofið óvanalega
lengi fram eftir þennan morgun, en þegar
hann kom upp á þilfar var sjórinn svo speg-
ilsljettur, að hann ætlaði ekki að trúa sínum
eigin augum. Loftvogin var að stíga, svo
allt væri í lagi.
Jeg var sú síðasta, sem kvaddi hann hjer
í bænum. Jeg gat ekki farið frá störfum
mínum til þess að sjá „Pourquoi Pas?“ sigla
út úr höfn, en herra Zarzeci og frú hans
voru á hafnargarðinum og tóku myndir af
hinu fallega skipi, þegar það fór hjeðan í
síðasta sinni. Eins og sjest á þessum mynd-
um var sjórinn rennisijettur og sakleysisleg-
ur, eins og ekkert rok hefði verið nóttina
áður, því síður áttu menn von á, að það
yrði enn verra næstu nótt.
Sú nótt var hræðileg. Það hrikti í húsinu,
sem jeg bjó í, og þótt jeg sæi ekki sjóinn,
þá varð mjer nóg um, að horfa út á tjöm-
ina, því að aldrei hef jeg sjeð hana Ijótari
eða með stærri bylgjum. Mjer varð ekki
svefnsamt, því að auðvitað hugsaði jeg um
„Pourquoi Pas?“, en vonaði þó að skipið
hefði legið í hlje um nóttina undir Skaga.
Vilhjálmur H. Gíslason
IMóttin
Regnið á rúðunni lemur,
roðinn í vestri dvín,
kolsvöit nóttin kemur
með kolsvait húmið til mín.
Mig vefur í volduga arma,
veitir mér hvíldar gnótt,
bætir mér böl og harma,
ég er barnið þitt, svarta nótt.
Nálægð þín náðar stund
er næring í lúin bein,
meðan að grætur grund
gusturinn kyssir stein.
Við uppfyllta innri von,
andi minn nýtur sín,
þú verndar þinn sofandi son,
svartklædda móðir mín.
16. júní 1986,
Vilhjálmur H. Gíslason er matvælafræðingur norðan úr Húnavatnssýslu en býr
í Reykjavík. Hann bjó í mörg ár í Danmörku og orti þá á dönsku.
Guðný
Sálarkreppa
Þú ert eins og sökkvandi skip
í djúpi sjálfs þín
og enginn kemur þér til hjálpar.
Þín leitandi sál
sekkur dýpra inn í sjálfan sig
og lamar hug þinn.
Og þú bjargast ekki,
því þú ert ekki lengur þú sjálfur.
Augnablik
hamingjunnar
Eitt andartak
hittumst við
í óendanleikanum
milli draums og veruleika.
Örstutt
snertust naktar sálir okkar
hrökt’okkur aftur
til veruleikans,
þar sem okkur heldur áfram að dreyma,
hvort fyrir sig.
Sófus Bertelsson
Jónsmessunótt
Með hugarró hvíldar ég gisti á grjóti hörðu
í geðblæ hrifningar fegurðina met ég.
Sólargeislar glitra í lofti jafnt sem jörðu,
og á Jónsmessunótt heillaður set ég
efst á Ásfjallsvörðu.
í hrifnæmri lotningu ég góni á geislatrafið
guðleg dýrkun inn í huga minn flæðir.
Fegurðarskinið er inn í vitund mína vafið,
veglega sýn í minninguna þræðir
er sólin sígur í hafið.
Á hverfanda hveli sólarrönd djúpið sogar
síðasti geisli á himni litum blandar.
í fljótandi gulli sýnast víkur og vogar,
varlega blærinn í næturstillunni andar
þegar himinn og haf logar.
Höfundurinn er verkamaður í Hafnarfirði.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13. SEPTEMBER 1986 15