Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1986, Síða 5

Hvít eru ský
á skálarbotni
glitrarsól
ígiæru djúpi,
mætast himnar tveir
við hafsins brún.
Hvílir bátur smár
íheimi miðjum.
Ljóð Jóhanns Siguijónssonar er um tví-
hyggjuna, ógn og dýrð hins svikula hafs.
Gefðu mér hláturþinn, söngglaði sær,
ogþinn sviflétta dansyfir votum steinum,
þó aðþú geymir ígrafdjúpum leynum
grábleikan dauðann, þú sýnirei neinum
annað en sóiroðið andlit, sem hlær.
Gefðu mér dramb þitt, þú dýrlegi sær!
þinn drifhvíta brimskafl, sem ólgarog freyðir,
sem smávöxnu bátunum brosandi eyðir,
en bryndreka jámvarða í hafnimar neyðir,
hann brýtur sig sjáifúr við hamrana og hiær.
Þetta ljóð leiðir hugann að kvæði, sem
Matthías Jochumsson orti um brúðkaupsferð
Eggerts Olafssonar og konu hans. Þau
ætluðu yfir Breiðafjörð, en þetta var þeirra
hinsta för.
Hinn veðurglöggi sjómaður sá vá í lofti
og varaði við.
Gamall þuiur hjá græðisat
geigur var svip hans í,
hann mælti við Eggert Ólafsson:
„Mérógnaþau vindaský. “
„ Eg sigli ei skýin, ég sigii sjá,“
svaraði kappinn oghió.
„Eg trúi á guð en grýlur ei
oggleð mig við reiðan sjó. “
Gamaii þuiurfrá græði hvarf,
gegndi með þungri lund:
„Þú sigiir ei þennan sjó ídag,
þú siglir á guðs þíns fund. “
Spá gamla mannsins rættist. Óveður skall
á, holskefla reið yfir hinn „smávaxna" bát
brúðhjónanna. „0, guð, sú báran er brött
og há,“ var síðasta hróp brúðarinnar, áður
en hún hvarf í djúpið.
I ljóði Helga Sæmundssonar leynist hin
eilífa ógn í hyldýpi sævarins, en öryggið
býr í hinum háu ijöllum, sem ber við himin.
Framundan ströndinn
fángvíður hyldjúpur særinn
fjær ber við himin
fjöli háogtraust.
Þangað liggur
þegargaungur hefjast
alira vegur
undirhaust.
Vakirogslær
vefinn sífelida
eilífðin
endalaust.
„Ólag“ eftir Grím Thomsen sýnir trölls-
legt hamsleysi hafsins. Þar ríkir ógnin ein.
Eigi er ein báran stök;
yfir Landeyjasand
dynja brimgarðablök,
búa sjómönnum grand,
búa sjómönnum grand, ■
magnast ólaga afl, —
einn fer kuggur á Iand,
rís úrgráðinu gafi,
þegar gegnir sem verst,
níu, skafi eftir skafi,
skáima boðarílest,
— eigi er ein báran stök —
ein er sfðust ogmest
búka flytur og flök,
búka flytur og fiök.
Grímur Thomsen orti um hetjur, sem
buðu hættum byrginn. Í kvæðinu um Skúla
fógeta eru þessi erindi:
Til skipvetja kallaði Skúli snjallt:
„ Skreiðist þið fram úr bælum.
Heitt er í víti, þó hér sé kait,
oghættið þið öllum skælum.
Þið munuð fá að súpa á sjó,
þótt sitjið og bælið fletið,
ogháttunum ná íhelvítiþó
þið hjarið á meðan þið getið. “
Efni kvæðisins um Þorbjöm kólka eftir
Grím er á þessa leið:
Þorbjörn reri einn á áttæringi og sat
alltaf á dýpstu miðum. Enginn ýtti fleytu úr
sandi, ef að Þorbjöm sat í landi. Veðurglögg-
ur var hann og hjálparsnöggur, í hættum
bæði kaldur og djarfur. Allir hlýddu forustu
hans, en flestir reru skemmra en hann. Eitt
sinn, er hann var úti á miðum, sá hann,
að syrti í lofti. Tók hann þá til ára, og er
hann kom á Olnbogamið, var komið ofsarok.
Sá hann þá, hvar hrökklaðist bátur, því að
bátsmenn voru orðnir uppgefnir. Hann tók
bátinn í tog og rétti fram annan fótinn,
meðan hann reri. Anna bát tók hann upp á
Bjargamiði og rétti þá fram báða fætur.
Bátarnir lentu allir heilir á húfi. „En heldur
sár var Þorbjöms lófi.“
Þetta er síðasta erindið:
Maigar fórust fiskisnekkjur
fyrirSkaga sama daginn.
Margar konur urðu ekkjur.
Yndi og stoð þær misstu ísæinn.
En — þar var ekki Þorbjörn nærri,
þær hefðu annars verið færri.
Konurnar, sem misstu yndi og stoð í
sæinn, leiða hugann að ljóðlínum í „Utsæ“
eftir Einar Benediktsson.
Þá er eins og líði aflandinu svipir af harmi.
Þeir leita í val undir marareidi,
— og mæðuandlit svefnþung á svæfli og armi
sjá þá, sem varstu bæði iífið oggröfin.
Ólína Andrésdóttir yrkir um dáðrakka
drengi.
Sæmderhverriþjóð að eiga sægarpa enn,
ekki er að spauga meðþá útnesjamenn.
í kvæðinu „Sigling" lýsir Örn Arnarson
útþrá hins stórhuga æskumanns.
Hafið, bláa hafið, hugann dregur
hvað er bak viðystu sjónarrönd?
Þangað liggur beinn og breiður vegur.
Bíða mín þar æskudrauma iönd.
Beggja skauta byr
bauðstmér aldrei fyrr.
Bruna þú nú báturminn.
Svífðu seglum þöndum,
svífðu burt frá ströndum.
Fyrir stafni hafog himinninn.
I „Hrafnistumenn" bregður hann ljósi á
hlutskipti íslenskra sjómanna, hetjulund
þeirra, líf og starf.
Hvort með heimalands strönd .
eða langt út ílönd
á hann leiðyfir ólgandi flóð,
gegn um vöku ogdraum,
fiéttar tryggðin þann taum,
sem hann tengir við iand sitt og þjóð.
Þegar hætt reynist för,
þegar kröpp reynast kjör,
verpur karlmennskan íslenska bjarma á
hans sióð.
„Stjáni blái“ er einn þeirra manna, sem
íslenska karlmennskan varpar bjarma á.
Kvæðið um hann er eftir Örn Arnarson.
Hann varalinn upp viðslark,
útilegur, skútuhark.
Kjörin settu á manninn mark
meitiuðu svip ogstældu kjark.
Hann varaiinn upp viðsjó,
ungan dreymdi um skip ogsjó,
stundaði aiia ævi sjó,
aidurhniginn fórst ísjó.
Ljóðið, sem fer hér á eftir, er eftir Hannes
Pétursson. Það vekur bemsk hughrif.
Ennþáergaman
guðséiof
að fleyta keriingum
út á fagurskyggðan sjóinn —
að veija stein
' ogstein, flatan
í möl sem stormar og brim
hafa strokið hivina.
Að ieika sér áfjáður
fyrir opnum firði
rétt eins og var
um vordaga fyrir löngu
að gefast steini
sem úr greip manns fiýgur
aðstíga fram á sjóinn
ísteini, iangt. . . iangt.
Ófáir íslendingar hafa slitið barnsskónum
í flæðarmálinu og því mun Einar Benedikts-
son mæla fyrir munn margra með hinni
fleygu ljóðlínu í „Útsæ“.
Mín iéttustu spor eru grafin íþína sanda.
Sigurlaug Björnsdóttir er kennam Hafnarfirði.
Steingerður Guðmundsdóttir
í myndheimi
Svavars Guðnasonar
Ilmur í lofti
angan
töfra —
dúlúðgur
seiður
drauma.
Að skynja
andrúm
málverks —
teyga
litagleði
litafegurð
litamýkt
litaþrótt —
mótun og
hrynjandi
listar —
er að bergja á
uppsprettulind
eilífðar.
Sáð var
fræi
í frjóa
mold.
Ox upp
kvistur.
í Ijósi
upphimins
dafnaði
tré.
Stormar æddu.
Regn buldi.
Frost nísti.
Tréð
stóð
heilt.
í fylling
tímans
bar það
ávöxt —
safaríkan ávöxt.
Falla geislar
á gagnsæjan
ís —
grænir geislar —
smaragðgrænir.
Leysing.
Leysing.
Leysing!
Vot eru augu
Vatnadisa.
Hlæja þær
og hjala
í moll.
Bera GuIIfjöII
við bláa
fírð.
Hollvætta
glæstar hallir.
Dansar þar
um lágnætti
— vafurloga við
Ijósálfa skari.
Siglir
far
á svarbláum
mar
undir mjúkhreima
viðlagi
vindsins.
Hvar eru fuglar?
Hvítir
bleikir
brúnir.
Pegasus
hinn gullni
átt þú svar
við því?
Jöklar.
Haf.
Himinn!
Mennska.
Elfska.
Sindrar á
kjarna.
Hismi
í hafsauga
horfið.
Allífs
vor
á sólvængjum
svífur að.
Höfundurinn er leikkona i Reykjavík
Ola Jonsmoen
Sunnu-
dagurí
ágúst
Baldur Pálmason
þýddi
Þessir sunnudagar í ágúst
árla morguns
ökuferð þegar Iengra Ieið.
Eg finn þá ennþá í innstu taugum
sem væru þeir brenndir fastir
og allt mitt líf
hafi verið runa af ökuferðum
um sólheita ágústdaga.
Sveitin breiðir úr sér
með alslegnum túnum,
fföllin rísa um kring
fjólublá og grá
kinka kumpánlega kolli öllum stundum.
Segið mér
hvert hef ég stöðugt stefnt?
Hversvegna allt þetta flökt?
Sunnudagssíðdegið leið fljótt
fólk gerðist tregafullt
fyrir brottförina, glaðlegum orðum beitt
til fararheilla og til hughreystingar
óhörðnuðum manni með heimþrá.
Þessi kökkur í hálsi
— Þessi hugsanahnútur
sem ég gat ekki leyst
fyrr en ég var farinn og orðinn einn,
einmana á annarri slóð,
því grímunni varð að halda
hlægja við og láta sem ekki væri
heimurinn allur að veifa í kveðjuskyni.
Þessir sunnudagar í ágúst
með bláa ása og milda birtu
angurblíða
munu fylgja mér allt til enda.
Ola lonsmoen er menntaskólarektor i Tynset i norðanverðum Austurdal á Heiðmörk.
Hann ritará nýnorsku og hefurskrifað 28 bækurá 27 árum. Helmingurþeirra eru Ijóð
og laust mál handa börnum og unglingum, en hinn helmingurínn skiptist milli smá-
sagna, leikrita og Ijóða. OtaJonsmoen kvaddi sérhljóðs 27 ára gamallmeð Ijóðabókinni
Dagen, vinden og hjartet, en alls eru Ijóðasöfn hans orðin 6 að tölu. Nýjasta Ijóðabókin,
Utásjá og heim og dans, kom útifyrra. Kvæðin héreruþýdd úrhenni.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 8. NÓVEMBER 1986 5