Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.1990, Qupperneq 3

F_l [N]
IFCTálg
[m] Sl [r] [g 0 [n| iil [l] I Aí [Öl 1*0 Œl ® ®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjór-
ar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunn-
arsson. Aðstoðarritstjóri: Björn Bjarna-
son. Ritstjórnarfulltr.: Gísli Sigurðsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Myndin er af Ólafi Árna Bjarnasyni, tenórsöngvara,
sem ráðinn hefur verið til tveggja ára við Óperuna í
Regensburg í Þýzkalandi og þreytti nýlega frumraun
sína sem Don José í óperunni Carmen. Sjá nánar á
bls 4, þar sem m.a. er vitnað í gagnrýni, sem hann
fékk. Með honum á myndinni er Ruth-Maria Nicolay,
sem fór með hlutverk Carmenar.
Þuríður
sundafyllir var fjölkunnug og gat m.a. fyllt heilu firð-
ina af fiski, þegar hallæri varð á Hálogalandi. Þuríður
var blönduð Sömum eins og fieiri landnámsmenn af
þessum slóðum. Þetta nefnir Hermann Pálsson í seinni
grein sinni af nyrstu rótum íslenzkrar menningar.
íslendingar
hafa verið á síðum sænska samvinnublaðsins vi að
undanförnu. Þá er átt við tvö samtöl eftir Unni Guð-
jónsdóttur, fyrrum balletdansara. Annað samtalið er
við Halldór Laxness frá 1988 og hitt er við Vigdísi
forseta. Við grípum aðeins niður í þessi samtöl.
Vatn
NORDAHLGRIEG
MagnúsÁsgeirsson þýddi
Sólin kastar sér á landsins
svörð úr fylgsnum skýjahæða,
eins og yfir hráð í blindni
blóðþyrst, kviðug tígrislæða.
Undir dýrsins drungafargi
dauðamóð og níst við svörðinn,
undir Ijósi og óþefsmollu,
undir byrðum hafnarinnar,
másar seinfær mannahjörðin.
Berst sem stuna blóðs og svita
burðarkarla hryglusöngur
yfir höfn og hleðslutorg
sumardag í Shanghai-borg.
i'
Gin and bitterl Gin and bitter!
Drykkjustofan skipuð gestum.
Gegnum hróp og glaum við borðin
glittir, skín, í drykk við drykk.
Mókandi augu í móðu hitans
mara í kafi, rauð og þrútin,
dvelja um stund við dagg-grá staupin,
— gin and bitter, boy! — be quick!
Inn í skuggans líkn við leitum,
landar tveir á útigangi.
Ég er að kveðja — býst á brott.
Hann, er kyrr skal sitja og sakna,
sér, að mér í augum þegar
lyftist brún af landsýn Noregs.
— Lucky devil, þú átt gott.
Hérna er annars allt í lagi,
alltaf heStar, bíll og þjónar,
ekkert vantar, allt til taks.
Það er bara þessi löngun,
þrá, sem ekki er hægt að svæfa,
— gin and bitter, boy! — og strax!
Nordahl Grieg var eitt af höfuðskáldum Norðmanna fyrr á öldinni og varð
vel kunnur hér á stríðsárunum, þegar hann kom hingað ásamt konu
sinríi, leikkonunni Gerd Grieg. Þýðandinn, Magnús Ásgeirsson, hefur
þýtt Ijóð margra úrvalsskálda erlendra á íslenzku og hefur lengi þótt einn
snjallasti Ijóöaþýðandi okkar.
Presturinn ræður —
Alfaðir ræður
Eg rakst á dr. Guðmund
Magnússon, prófessor í
hagfræði og fýrrverandi
rektor Háskóla íslands,
í skíðagalla á göngunum
í Háskólanum einn
sunnudagsmorguninn.
Hann hljóp við fót og
sagðist vera að fá lánaða fánaborg fyrir
Neskirkju vegna 50 ára afmælis safnaðarins
sem halda átti þetta sunnudagssíðdegi. Mér
flaug í hug hvílíkur fengur væri Nessöfnuði
í Guðmundi og fleiri merkum konum og
körlum í stjórn og varastjórn Nessafnaðar.
Einu sinni náði Nessöfnuður yfir Seltjarnar-
nesið líka. Það var á þeim góðu dögum
þegar séra Jón Thorarensen þrumaði sungið
og talað mál hér í Háskólakapellunni og Jón
ísleifsson organisti spilaði á enska
stríðstíma-orgelið á kirkjuloftinu uppi, sem
nú gegnir göfugu hlutverki sem kaffístofa
(en kaffið er daglegt sakramenti nútímans,
„sýnilegt tákn um ósýnilega hluti“, nefni-
íega tákn um samfélagskennd þeirra sem
drekka kaffí saman og styrkja vináttu-
tengslin (sem eins og allar aðrar góðar gjaf-
ir koma að ofan, eins og segir í Jakobs-
bréfi; og þessi er einmitt skilgreining sakra-
mentisins; sýnilegt tákn um ósýnilega hluti).
En Seltjamarnesið var lítið og lágt, því trúðu
menn í mínum uppvexti því það stóð í ljóð-
inu, sem var meira að segja sungið í rútubíl-
um og það hlaut að vera satt úr því það stóð
í ljóðinu. En Seltjarnarnesið er alls ekki lítið
og lágt. Þegar ég fer út í Háskóla á morgn-
ana um 9 leytið eftir svo sem 2ja tíma dvöl
í eldhúshorninu við að lesa og skrifa það
sem í hugann kom yfir nóttina um verkefni
dagsins (og við rakstur og annan óþarfa)
sé ég oft hér hinum megin við Aragötuna
hvar dr. Jón Steffensen, fyrrum prófessor,
85 ára að aldri, stígur upp í bíl og þiggur
far út á Seltjamames til þess að vinna þar
hluta af dagsverki sínu við læknisfræðisafn-
ið í Nesstofu á Seltjarnarnesi, því að á Sel-
tjarnarnesi, í Nesstofu, gerðist mikil saga
er þjóð í nauðum bjó við kröm og öryggis-
leysi en var þjónað þaðan. Það kostar mikla
hugarorku að fljúga fyrir hugaraflinu einu
saman inn í baðstofurnar að sjúkrabeði í
afskekktri sveit eða inn í köld beitarhúsin
frá Brekku í Skagafírði að dánarbeði Bólu-
Hjálmars. Og mikið ímyndunarafl þarf til
þess að geta skilið það brautryðjandastarf
til hlítar sem unnið var að Nesi við Seltjörn
í líknarþjónustu við þau skilyrði sem eru
okkur nú á dögum jafn framandi og stað-
hættirnir á tunglinu. Og á Seltjarnarnesi
er alltaf að gerast saga. Þar var byggð
kirkja sem er til að sjá eins og nokkrir
júmbóvörubílar séu búnir að sturta, með
pallana uppi. Og inni tekur ekki betra við
því að guðsþjónusturýmið er ekki í stíl við
mannlega hugsun. Byggi menn fjós þarf
flórinn að vera í lagi og sé hús smíðað til
guðsþjónustuhalds verður þungamiðjan að
vera vegleg: hið heilaga altari og svæðið
þar í kring. En þetta kemur ekki nokkurn
skapaðan hlut að sök. Lesandinn athugi
það. Það fer engum sögum af byggingarlist
kofaræksnisins sem hýsti rollurnar forðum
og kusumar og bolana þar sem í einum
básnum (uppi í jötunni) lá Frelsari mann-
kynsins. Og þetta skildu konurnar og karl-
arnir í stjórn og varastjóm safnaðarins á
Seltjarnamesi og starfsmenn safnaðarins,
sem tóku höndum saman við fólkið á Nesinu
og byggðu kirkjuna sína og létu sér þykja
vænt um hana og reyndu að fylla hana
andanum, jólagleðinni sem endist allt árið.
Og húsið fylltist af söng bamanna. Og Jón
Steffensen hélt áfram að vinna við minjarn-
ar um lækningasöguna, einn þáttinn í sögu
kristindómsins: að líkna sjúkum.
Og það er nákvæmlega þetta sem gerist
við sérhveija sköpun. Þegar Guð er að skapa
tónverk fyrir milligöngu þjóns síns, tón-
skáldsins (þótt það viti ekkert af því) eða
yrkja ljóð gegnum heilafrumumar og tilfínn-
ingaólguna í skáldinu (jafnvel þótt það trúi
ekki á hann) þá verður til skapnaður úr
ósköpnuði, sköpulag, form, regla. Guð tekur
dautt efnið og blæs í það llfsanda sínum.
Alfaðir ræður og innblæs dauð verk mann-
anna, jafnt byggingar, sem stofnanir, anda
sínum, sköpnuði, reglu, tilgangi, hugvits-
semi, skynsemd, viti, ábyrgðarkennd, kær-
leika. Kaosinn sjáum við á Alþingi, við get-
um ekki búist við öðru. Hann er eðlislægur
manninum sem dauðu efni, þar til lífsandan-
um hefur verið blásið í það sem er óskapnað-
ur. En ef einhver vildi benda á nauðsyn
þess að ná utan um fjöregg þjóðarinnar,
utan um vandamálin og leiða þau fram
ásamt lausnum, tæki að færast líf í dauða-
leg beinin og þau að klæðast holdi eins og
í beinadalnum hjá Esekíel (37. kapítula).
Og þannig er það í Seltjarnarnessöfnuði og
í öllum söfnuðum, eins og í söfnuðinum í
Alþingishúsinu. Samfélagskenndin er mnn-
in í menningu okkar úr kristindómnum. Þar
ræður ekki einn og hinir elta, eins og var
á 17. öld þegar hið upplýsta einveldi tókst
á hendur forsjá allra mannlegra ’ *rfa með
skelfilegum afleiðingum.
En á ég nú að hætta að rabba og flytja
þess í stað fyrirlestur? Ekki er nóg með að
slíkt er bannað, heldur yrðu einhveijir ösku-
vondir. En ég má samt til með að skjóta
inn smáathugasemd um raunveruleika sam-
félagsins sem á rætur sínar í kristindómnum
(og ekki í Aþenu, sem menn af einhveijum
undarlegum misskilningi kenna við lýðræði
þótt þar væri helmingur lýðsins ánauðugir
þrælar!).
Gamla testamentið var Nýja testamenti
lærisveinanna og þar lærðu þeir um samfé-
lagið, söfnuðinn, hina pólitísku einingu.
Guðs lýður var leystur úr ánauð í þrælahús-
inu og gefið frelsi. Þessi atburður varð
grundvöllur laga og stofnana (hversu undar-
lega sem það kann að láta í eyrum; því að
þar með varð þakklætiskenndin höfuðkennd
mannlífsins). Þar ríkti aðeins einn. Alfaðir
réði. Höfuðtilgangur lífsins. Lífið sjálft.
Táknað með orðtákninu „Guð“. Ef Drottinn
byggir ekki húsið erfíða smiðimir til ónýtis,
sagði stærfræðingurinn kunni, Leifur Ás-
geirsson einu sinni. Allt vort starf er til
einskis nýtt ef við látum stéttleg sjónarmið
og mannleg viðhorf þoka burt miðpunkti
tilverunnar: að við erum öll eitt félag í sátt-
máls-samfélagi Guðs lýðs. Hér lauk
skömmtuðu prentrými mínu, og því verður
lesandinn að ljúka rabbinu og hafa síðasta
orðið. ÞÓRIR KR. ÞÓRÐARSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 10. NÓVEMBER 1990 3