Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1994, Qupperneq 2

Klukkan átta á laugardagsmorgun fór
ég tæplega klukkustundarferð með rútu út
að feijunni sem hélt áætlun til Whalsay.
Langferðabíllinn var tímanlega á leiðarenda
svo bílstjórinn bað mig vera bara rólega í
bílnum, stökk út og fór að gá til kinda.
Sauðburður á fullu.
Á túnblettinum voru u.þ.b. tuttugu kindur
með nýborin lömb. Bílstjórinn kom aftur og
benti mér á eina ána sem stappaði niður
fótunum og vaggaði til beggja hliða, spöl-
korn frá hinum, og ætlaði hann því að vekja
son sinn svo hann gæti fylgst með fæðingu
lambs.
Á Hvalsey, sem er um hálftíma sjóferð,
fannst mér ég vera að upplifa eitthvað stór-
merkilegt; í líkingu við að vera komin heim
... Ég gekk rakleiðis frá borði á eftir nokkr-
um bílum sem báru syfjaða verkamenn og
steypuvél uppeftir. Fylgdi veginum þar til
hann endaði og síðan enn áfram, út eftir
hömrum hátt yfir hafi. Mávurinn sveif um
þögull og sólargeislar glömpuðu á haffletin-
um. Sker sem litu héðan út sem selir lágu
fyrir neðan og ég sá til Sunburg í fjarska,
þar sem er flugvöllur Hjaltlendinga, ásamt
hinum merku rústum Jarlshofs Gissurs jarls
frá víkingaöld.
Ég, þessi mannvera — ein í heiminum —
söng og hlój hristi höfuðið og kallaði aftur
og aftur: „Ég hef verið hér áður, hér hef
ég verið áður!“ Tók ljósmyndir. Sat og hugs-
aði og sat og horfði. Söng og las. Hér, á
stað sem hafði seitt mig til sín; öfl sem öllu
stjórna ef þau náðu til manns. Góð öfl?
Tengdist þetta skáldinu skoska Mac-
diarmit? (fæddur Christopher Grieve) sem
ég upplifði svo sterkt, en hér á eyjunni bjó
hann í tíu ár vegna tilviljunar, er hann og
ófrísk kærasta hans, Valda, voru að flýja
grimman heim. En einnig vegna óreglu og
veiklunar skáldsins. Þau bjuggu hér frá
1933 til 1942. Ég hafði keypt ljóðabók í
tilefni 100 ára fæðingarafmælis hans. Las
nú ljóð sem gat hafa verið ort á þeim sama
steini sem ég sat á nú:
I have known all the storms that tvll
/ have been a singer after the fashion
Ofmy people - a poet ofpassion.
AII that is past.
HVALSEY - gustur af hafi leikur um þvott á snúru og hlaðnar tóftir bæjar
þar sem enginn býr lengur.
vellíðan ferðamanns.
Á Hvalsey er ekkert kaffihús, þessu um
það bil þúsund manna samfélagi: „Ber sig
ekki, sagði unga konan sem lánaði mér lyk-
il að verbúð Hansakaupmanna frá sautján
hundruð og súrkál — og leyfði mér auk
þess að nota salemið. „Hingað koma varla
nokkrir ferðamenn, það er líka svo dýrt að
fara þessa leið með skipi, alla þessa leið
t.d. frá Aberdeen." Ég hafði komist á mjög
hagstæðum kjömm, þar sem enn var vetrar-
gjald og greiddi því krónur 4.600 krónur
fram og til baka, en án matar og án koju.
Hjaltlenska konan hélt áfram: Ég þurfti að
greiða meira í kostnað vegna kaffihússins
en ég fékk nokkkurn timann út úr því. —
Þannig fór kaffihúsadraumur minn, — Ha,
ertu frá ísiandi? Maðurinn minn var að
kaupa bát frá íslandi í fyrrasumar."
Ég átti dálítið erfítt með að skilja mál-
lýsku fólksins sem ég hitti þarna á Hvals-
eyju, eiginlega er málið ekki viðurkennt, það
mun trúlega valda vandkvæðum þegar unga
fólkið fer burt í skóla, þá skilur næstum
enginn kennari nemendurna og þeir síðar-
nefndu falla oft á prófum vegna þessa, alla
vega skilst mér að þetta sé „vandamál“ í
orðsins fyllstu merkingu! (Það hlýtur að eiga
við fleiri eyjar en aðeins Whalsey.)
Ég sá að feijan var að koma og unga
konan búin að heimta af mér lykilinn að
verbúð þýsku sjófaranna, en þar inni sá ég
að sjór hafði flætt inn í safnið og þurrkaði
saltfískurinn sem þar var til sýnis var renn-
blautur. Verkefnið beið ferðamálanefndar
Hvalseyjar.
Segir nú ekki margt af ferðinni heim til
Oreblaa í Lerwick, ég varð mér úti um ljúf-
fengan, steiktan fisk með frönskum kartöfl-
um á veitingastað sem er bara venjuleg físk-
búð þar sem kokkað er um leið. Maður sest
bara innfýrir og minmm, þvílíkt góðgæti,
og te með. Namm-namm.
Frú Hudginson beið spennt heima og
spurði hvemig þetta hefði nú allt gengið.
Ég skilaði regnkápunni sem hún hafði lánað
mér ónotaðri og við sátum og röbbuðum
við rafmagnsarineldinn eða þar til húsráð-
andinn hélt á kóræfíngu í kirkjunni sinni.
Ég fór og þvoði af mér ferðarykið, skellti
í HÖFUÐSTAÐNUM Leirvík. Húsin eru með lagi sem tíðkaðist víða um Skotland
og írland: Reykháfar uppúr göflunum, allt hiaðið úr steini og gluggar afar smáir.
„WELCOME to Shetland" - velkomin
til Hjaltlands, stendur á skilti og fyr-
ir neðan á íslenzku: Með lögum skal
land byggja.
í HÚSI skáidsins Macdiarmids, þar
sem mynd af honum er uppi á vegg.
Á neðri myndinni er greinarhöfund-
urinn með bókina Macdiarmid á Hjalt-
landi.
Quit(e) has come into my soul.
Lives tempest is done.
1 iie at last
A bird ciiff under the midnight sun.
(Lausleg þýðing mín: Ég hef lifað allskon-
ar veður, hagað seglum eftir vindi, skáld
tilfinningaflæðis. Þetta er liðin tíð. Friður
hefur færst yfír sál mína, óveðrum hefur
slotað. Ligg loksins. Fuglabjarg undir mið-
nætursól.)
Ég geng sömu Ieið til baka. Tek Ijósmynd
af þrem litlum steinum, lyfti upp hörpudiski
úr enn gulu grasinu. Lítinn hnullung sem
glampar á sem gull set ég í jakkavasann.
Syng: „You are my sunshine, my only suns-
hine“... Hér-vil-ég-vera, áhrifín hverfa ekki
Ég geng þangað sem ég hafði áður séð
verslun og eftir að hafa náð mér í ávaxta-
safa, butterscots karamellur og póstkort,
spyr ég afgreiðslustúlku um „hús skálds-
ins“? Nokkrum mínútum síðar var ég komin
á staðinn þann, í bíl með eldri manni, og
stóð brátt við hvítt hús bak við önnur hús
og þar gat ég gengið beint inn um ólæstar
dyr á húsi skáldsins Macdiarmit.
Þarna sat ég inni skamma stund. Hér var
aðeins ein stofa og eldhúsið, þar sem ég sat
á bekk, háaloft, en enginn stigi þangað upp
í dag. Þykkur steinveggur. ískalt og rakt.
Ég notaði tímann og skrifaði „einkamál"
fremst á kápu eintaks bókarinnar áður-
nefndu. Þar standa þessi Einkamál: „Ég sit
núna í húsi skáldsins á eyjunni Whalsay á
Shetlandi. Ég er að hugsa um að búa hér
á eyjunni sem nefnd er stundum Bonnie
isle (Fagraeyja) frá 1995-1997. Hér mun
ég skrifa mikil verk. (Hm-hm.)
Ég er aftur komin upp á veg og geng
framhjá búðarholu, hika, sný við, og geng
inn. Þarna inni eru epli í kassa að mygla
og ávextir aðrir að skemmast. Tveir menn
eru í búðinni. Annar utan búðarborðs að
fletta dagblaði, hinn eldri, innanbúðar. Ég
bauð góðan dag og bað um frímerki sem
ekki reyndust til. Einhvern veginn æxlaðist
það þannig að ég spurði hvort auðvelt væri
að fá leigða íbúð á staðnum ... að ég byggi
þessa dagana hjá frú Hudginson í Leirvík;
hún væri nú reyndar frá Whalsay ... og.
Afgreiðslumaðurinn var þá frændi hennar
— þaur voru systkinabörn — og bróðir hins
mannsins, sem þarna var staddur, hafði nú
svona, til dæmis, hús á leigu (eða bróðir
hans). „Best að sýna henni það — ég hef
ekkert sérstakt að gera þessa stundina"
sagði hann við frændann sem ég hefði gjarn-
an viljað spjalla lengur við.
í ökuferð komst ég og sá alla eyjuna
(u.þ.b. 15 mínútna akstur). „Þarna býr
læknirinn, hérna býr presturinn, þarna upp
í hlíðinni — þú sérð rústirnar — var hús afa
míns. Hann var danskur. í þessu húsi héma
bjó gamall kall sem var mjög fróður í ætt-
fræði, nýdáinn blessaður."
„Þetta hús leigi ég nú sjálfur út, ung
hjón sem hafa aðeins verið gift í tvo mán-
uði. Og þetta hér er húsið sem bróðir minn
á og ég tók ljósmynd af húsinu. Því miður
er ég ekki með lykla á mér. í þessu húsi
eru aðflutt miðaldra hjón og búin að fá sér
geitur. Allt of margar geitur á svona litlum
skika! Þau eiga mikið eftir að læra, but
very nice people ..."
Þegar ferðin var á erida og hann búinn
að benda mér á svanina hvítu er voru ný-
komnir á Fagureyju bað ég hann að skrifa
heimilisfang sitt og „þessi bróðir minn, sem
leigir húsið sitt út, býr við sömu götu og
frú Hudginson í Lerwick ...“
Það heilsa allir öllum á Hvalseyju. Það
sögðu allir undantekningarlaust „halló“ við
mig þennan dag, jafnt smábörn sem hinir
eldri. Fólk í bílum brosti. Það jók enn á
mér því næst ofan á volgt rafmagnslakið
og undir 4 ullarteppi, las Ijóðið YOAR og
sofnaði síðan eins og steinn. Vorið var að
koma.
, ELEANOR A. BLACK
VOAR.
Da wind blaas waarm an da days growe bricht
an da iaast snaas melt
ta da baeto dy drum.
Da blaeds brack trowe an da girse tums green
as da eart growes waarm
ta da baet o dy drum.
Þetta eru tvö fyrstu erindin. Hulda V.
Ritchie hefur þýtt þau svo:
Vor.
Þegar vindurinn hlýnar og dagarnir lengjast
og síðustu snjóar leysast
þá slá trumbu þína
Blöðin þrútna og grasið grænkar
þegar jörð hlýnar
þi slá trumbu þína.
Höfundur er Ijóðskáld og rithöfundur.