Lesbók Morgunblaðsins - 13.05.1995, Page 5

FRÁ Krýsuvík, vatnslitir.
ÞRJÚ skrautker úr jarðleir, 1930.
Hann mótaði dýrin í leir og málaði
bæði olíumyndir og vatnslitamyndir
af grænlenskri náttúru.
Hann hafði á yngri árum ferðast
um Alpana sem fjallgöngumaður
og um óbyggðir í Grænlandi, Nor-
egi, Finnlandi og einnig um Litlu-
Asíu. Hann beindi athygli sinni
einkum að villtum dýrum, frum-
byggjum, gömlum búskaparhátt-
um, eldvirkni ogjöklum svo nokkuð
sé nefnt. Þetta örvaði þá myndskap-
andi sýn og listhugsun sem ein-
kenndi hann. Verk eftir Guðmund
eru víða til á erlendum söfnum (s.s.
á Bretlandi, Indlandi, Bahamaeyj-
um, í Bandaríkjunum, Þýskalandi,
Austurríki, Sviss og á öllum Norð-
urlöndunum) en hann tók þátt í
íjölda samsýninga og hélt a.m.k.
24 einkasýningar erlendis.
Breytt Álit
NÝRRAR KYNSLÓÐAR
Hér á landi var haldin sýning á
list Guðmundar árið 1975 en næstu
10-15 árin þar á eftir umlukti þögn-
in að mestú leyti þennan fjölhæfa
listamann og verk hans. Það var
svo fyrir nokkrum árum að staðan
breyttist og jákvæð viðhorf og álit
ungs fólks og miðaldra á listsköpun
Guðmundar komu fram í dagsljósið.
Það er eflaust m.a. vegna þess að
á sínum tíma var þessi atorkusami
og umdeildi íslendingur aðeins séð-
ur í nálægð tímans. Dregin var upp einlit
mynd af honum og m.a. talað um hann
sem gamaldags og lélegan málara auk
þess sem listpólitík um miðbik aldarinnar
og í stríðsbyrjun, þegar róttækar fylkingar
manna létu gífuryrði falla um menn og
menningu, brennimerktu hann og komu
beinlínis í veg fyrir að hann nyti fyllilega
sannmælis. Einnig hefur tryggð hans við
hlutbundna list, dreifing starfskrafta og
virk þátttaka í deilum um myndlist átt
sinn þátt í skoðanamyndun manna á þeim
einarða sjálfstæðis- og fjöllistamanni sem
hann var. Það er ef til vill merki um víð-
sýni ungs fólks að viðhorf til listsköpunar
hans hafa breyst. Ungt fólk og miðaldra,
sem lætur umrót liðins tíma ekki hafa
áhrif á skoðanir sínar á sjálfri sköpun-
inni, lítur hann augum samtímans í nýju
ljósi; ýmsum litbrigðum.
SAMAKONÚR, vatnslitir, 1952
áhersla á myndefni verða ekki með
venjubundnu sniði og hvorki verður
um að ræða hefðbundna listaverka-
bók né ævisögurit.
Innan fjölskyldunnar er einnig
áformað að halda yfirlitssýningu á
verkum Guðmundar á öllum sviðum
— á skreytingum, smíðajárnsverk-
um, listhönnun, myndlist, svartlist,
ljósmyndun, kvikmyndun og hnýta
með því móti endahnútinn á sýning-
arhald að sinni.
Frumherji,
Heimsborgari Og
Náttúrubarn
HÖGGMYND - án heitis.
FERÐAGARPUR
Guðmundur notaði vatnsliti til að mála
skyndimyndir (skissur) á ferðalögum sín-
um en hann fór um gangandi, á hestum,
skíðum, kajökum og síðari æviárin í bif-
reiðum og oftast með ferðafélaginu Pjalla-
mönnum. Fjallamenn voru t.d. mjög virkir
á meðan á Heklugosinu stóð og fékkst
Guðmundur m.a. við að túlka ógnarkraft
eldgosa og önnur stórbrotin náttúruundur
öræfanna.
Þessi mikli ferða- og fjallagarpur, fang-
aður af fjöllunum, var einnig íþróttamaður
í öðrum greinum sem m.a. stundaði sport-
veiðar. Hann var sagður veiðimaður af
guðsnáð og til eru margar sögur af honum
úr veiðiferðum.
í Deiglunni
Verið er að vinna að óvenjulegri bók
um ævi hans og list á vegum bókaforlags-
ins Ormstungu, þar sem efnistök og
Nafn Guðmundar frá Miðdal,
sem lést 67 ára gamall árið 1963
tengist landslagsmálverkinu sterkt
ásamt leirverkum af rjúpum, hröfn-
um og fálkum. Það er víst að hann
var frumheiji í fleiri en einum skiln-
ingi þess orðs. Honum tókst, fram-
yfír marga aðra listamenn, að helga
líf sitt list og listhönnun.
Höggmyndagerð og málun voru
meginyrkisefni þessa heimsborgara
og náttúrubarns í listinni og lagði
hann sig t.d. fram um að vinna að
uppbyggjandi hugmyndum í jarð-
efnaiðnaði á notkun íslensks leirs.
Hann hafði sjálfstæðar skoðanir á
skipulagi Reykjavíkur og fór ekki
dult með álit sitt á ýmsum þjóð-
og menningarmálum.
Óhætt er að fullyrða að verk Guðmund-
ar inni á íslenskum heimilum og í íslensku
umhverfí mótuðu list-og formskyn margra
áður fýrr og gera það ugglaust enn. Það
er því vel við hæfí að Kjarvalsstaðir skuli
bjóða upp á þessa sýningu þar sem vatns-
litamálun var einn þáttur listsköpunar
hans en Kristín G. Guðnadóttir segir um
hana:
„Meðal vatnslitamynda hans er fjöldi
nærmynda af náttúrunni, en einmitt í þeim
verkum sem sýna fjölbreytileik og fínleg
blæbrigði hins smágerða fjallagróðurs
gætir sterkrar tilhneigingar til að losa um
formgerð verkanna og láta litbrigði jarðar-
innar mála sig sjálf, eins og sjá má í verk-
inu Mosi og gróður. Þessi upplausn for-
manna gerir listamanninum þannig kleift
að miðla fjölbreytilegri náttúrusýn en áð-
ur.“
Höfundurinn er Ijóðskáld og kennari.
I
r
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13.MAll995 5