Lesbók Morgunblaðsins - 02.09.1995, Blaðsíða 7

ER ÞAÐ VIRKILEGA rétt hjá Lúter að það sé hægt að hlíða yfirvöldum
em þegn annarsvegar, en vera hinsvegar sem kristinn einstaklingur
alls ekki samábyrgur þeim ?
Nútímastríð
Eitt verðum við að hafa í huga, að þegar
þetta var skrifað var ennþá eitthvað til, sem
hét vígvellir, þar sem fagmenn í hernaði
börðust við aðra hermenn. Nútíma hernaður
frá og með heimsstyijöldum okkar aldar er
allur annar og sjálfsagt hafa Lúter og sam-
tímamenn hans ekki getað ímyndað sér þess
háttar hernað á vegum svonefndra siðaðra
þjóða. Nú eru börn, konur og gamalmenni
orðin að skotmörkum. Ibúðarbyggingar,
sjúkrahús og leikskólar eru jöfnuð við jörðu.
Þ.e.a.s. stríðsrekstur dagsins í dag er gjöreyð-
ing fremur en stríðsátök. Markmiðið er ekki
það eitt að ná völdum, heldur að bijóta and-
stæðingin niður siðferðilega og félagslega.
Kerfisbundnar nauðganir eru fyrirskipaðar,
þjóðarmorð, þ.e.a.s. útrýming þjóðar eða
kynþátta, eru undirbúin og skipulögð. Fólki
er haldið föngnu og látið svelta heilu hungri.
Fangabúðir eru yfirfullar svo að fólk verður
að matast og hafa hægðir á sama fermetran-
um. Hver er tilgangurinn? Sá að niðurlægja
andstæðinginn þar til hann er sjálfur orðinn
að skepnu.
50 ÁRA AFMÆLI
Ó ARG ADÝRSIN S
Fyrir 50 árum, er annarri heimsstyijöld-
inni loksins lauk, er ekki hægt að segja að
friður hafi komist á. En stáðhæfa má að frá
þeim tíma er útrýmingarbúðir nasista urðu
opnar fijálsum almenningi vissi öll heims-
byggðin endanlega fyrir víst hvílíkt óargadýr
maðurinn getur orðið. Og það var viss áfangi.
Þá vissu höfum við aftur fengið staðfesta
fyrir augum okkar síðustu árin og misserin.
Við horfum til atburðanna á Balkanskaga,
þar sem eitt sinn hét Júgóslavía. Einnig til
þeirra ríkja í Afríku sem hvað verst urðu úti
í viðurstyggilegum grimmdarverkum á síð-
asta vetri, og fleiri átakasvæði mætti víst
nefna. Við skoðum átökin í Tsjetsjníju þar
sem vígvél Rússlands malaði undir sig hvað
sem fyrir varð.
I hernaði nútímans er satt að segja ill-
mögulegt að greina hönd Guðs að verki við
það að halda vondum skríl í skefjum. Rök
hinnar hefðbundnu guðfræði, sem vestræn
kristni hefur byggt afstöðu sína á, halda ein-
faldlega ekki lengur. Hin gömlu guðfræðirök
eru hreinlega fallin. í fyrrnefndu riti fullyrð-
ir Lúter að „það gerist alltaf og mun alltaf
verða að sá sem upphefur stríðsátök án góðr-
ar ástæðu tapar“. I dag eru þetta einfaldlega
grátleg og barnaleg ósannindi.
„Hvenær drepur maður mann og hvenær
drepur maður ekki mann?“ Þessi spurning
er ekki lengur sniðug, heldur hrollköld al-
vara, sem við komumst ekki hjá því að skoða.
TVÆR SAMVISKUR
Getur kristinn maður vikið sér undan rang-
læti heimsins með því að taka bara þátt í
því? Með því að vera bara réttu megin við
hælinn, vegna þess að það er ekki jafn sárt?
Er það virkilega rétt hjá Lúter að það sé
hægt að hlýða yfirvöldum sem þegn þeirra
annars vegar, en vera hins vegar sem krist-
inn einstaklingur alls ekki samábyrgur þeim?
Er ekki sá tími veraldarsögunnar liðinn að
nokkur maður geti skýlt sér að baki fávis-
kunnar og réttlætt sig þannig fyrir Guði og
mönnum? Þurfum við frekari vitna við eða
þurfum við enn aðra heimsstyijöld til þess
að skilja að það getur enginn lengur unnið
stríð. í nútíma stríði tapa allir, nema vopna-
framleiðendurnir.
Hvað á að gera? Hver veit það? Einstakl-
ingar geta að sjálfsögðu farið leið friðar-
sinnans og píslarvottsins, sem Lúter sjálfur
benti á að væri fær, og hafnað fyrir sitt leyti
öllu vopnaskaki. En þjóðríki sem Iegði frá
sér allar varnir, hvað yrði um það? Ef Banda-
ríkin og Rússland legðu frá sér vopn og
hættu vígbúnaði sínum á morgun! Ylti þá
ekki af stað keðja ógnarverka. Yrðu þá ekki
aðrir og verri aðilar til þess að halda leiknum
áfram? Vígbúnaður og stríð eru rótgrónar
hefðir, samofnar hugsunarhætti okkar og lífi.
Hagkerfi okkar eru háð hernaðarumsvifum.
Það er ljóst, að afvopnun að einhveiju marki
myndi valda efnahagshruni víða um heim og
almennri upplausn á fjölmörgum sviðum, sem
enginn veit hvert myndi leiða.
— Er ég þá ekki kominn í hring í þessari
rökfærslu? Jú, ég er sannarlega kominn í
hring. Annars vegar fullyrði ég að öll nútíma-
stríð séu ranglát og enginn maður eigi að
taka þátt í þeim, hins vegar verði vart hjá
þeim komist að svo stöddu, einhveijir verði
að vera reiðubúnir að beijast, — drepa eða
deyja fyrir vafasaman málstað.
VÍTAHRINGUR VALDSINS
Veröld okkar er stödd í vítahring ógnar-
jafnvægis, sem enginn treystir sér til þess
að upphefja eða ijúfa. Það sem verra er,
hjól vígvélarinnar snúast hraðar og hraðar.
En við höfum ekki kjark og sjáum heldur
ekki fyrir endann á því upplausnarástandi
og þjáningu sem því yrði samfara, ef einu
sönnu alheimsíþróttinni, skipulögðum manns-
drápum, yrði hætt. Væri það þá ekki tvískinn-
ungsháttur af hálfu kristinna kirkjudeilda ef
þær segðu sem svo: „Ógnaijafnvæginu í
heiminum verður fyrir alla muni að halda,
þótt það kosti milljónir mannslífa, en kristn-
um manni sæmir ekki að vinna skítverkið.“
Er ekki fyrsta skrefíð í áttina út úr öllum
vanda það að viðurkenna staðreyndirnar?
Eigum við kristnir menn ekki að viðurkenna
að við erum sekastir allra jijóða í þessum
efnum sem flestum öðrum? I 50 ár hefur sú
staðreynd legið á borðinu. Græðgin og illskan
hefur fengið að hreiðra um sig í okkar fijálsu
samfélögum. Við unnum styijöldina, en við
höfum ekki borið gæfu til að vinna friðinn.
Við erum innilukt í vítahring valdsins, við
ráðum ekki gjörðum okkar, við erum ekki
með sjálfum okkur, — og með hveijum erum
við þá?
Iðrun og yfirbót er það eina sem bjargað
getur heiminum frá eyðileggingu. Að þjóðirn-
ar iðrist og bæti gjörðir sínar gagnvart mann-
lífi og náttúru allri. Iðrun og yfírbót í þessu
samhengi merkir það, að við hugsum upp á
nýtt stöðu okkar og hlutverk í veröldinni.
Að við endurskoðum rætur hagkerfa okkar
og allt samskiptamunstur þjóða og samfé-
Iaga. Að við endurskipuleggjum nýtingu auð-
linda með það að markmiði, að þjóna lífinu
en ekki að græða á því.
Mannkyn er frá upphafi kallað til þess að
gera sér jörðina undirgefna, en ekki með
græðgi heldur í umhyggju og kærleika fyrir
öllu lífí. Þar höfum við, hinar svonefndu
kristnu þjóðir, sannarlega allar brugðist.
Ekki síst við íslendingar, sem urðum rík og
komumst í tölu vestrænna velmegunarþjóðfé-
laga fyrir um 50 árum vegna gróðans af
síðustu fjöldaslátruninni.
Helstu heimildir:
Robin Gill: 1985 „A Textbook of Christian Ethics"
3. kafli „War and peace“ bls. 295-343. Marteinn
Lúter: „Whether Soldiers, too, can be saved." Lut-
hers Works, Vol. 46, 1967, Fortress Press. Lesbók
Mbl. 6.5. ’95, siðari grein Gisla Sigurðssonar: „50 ár
frá stnðslokum í Evrópu." Biblían.
Höfundur er sóknarprestur í Vestmannaeyjum
LÁRUS MÁR
BJÖRNSSON
Ástir jökla
Og þú varðst til
undir Jökli.
varðst svo ótrúlega
mikið til,
að engin ljósmynd
fær sýnt þig
svart á hvítu.
Engin orð málað þig
í vatnsbláu litunum
mínum.
Og þessi varðeldur
sem heldur augum mínum
opnum: Ast mín
var slysaeldur sem kviknaði
undir öðrum jökli,
óravegu frá þínum.
Og svo mættust þeir
fæðingaijökullinn þinn
og ástatjökullinn minn,
fóru með Ijóshraða
um landið, ölvað af birtu.
Þar elskuðumst við lengur
á mosagrænu hörundi
hraunsins,
brenndum landið
með berum fótum okkar
og hlógum í mjólkurhvítri dögg.
Og þeir komu,
báru okkur til sjávar,
vermdu okkur
í ísfaðmi sínum.
Ævintýrið um konuna
sem beið svo fallega
Eftir JENNÝJU A. BALDURSDÓTTUR
Ljósm.: Atli Már Hafsteinsson.
Höfundurinn er Ijóöskáld og Ijóöaþýðandi.
ÚR INNSETNINGU eftir Julio Galán
að speglinum, leit þó aldrei í átt til hans.
Hún sat eins og lífið hennar hefði íjarað
út. Konan sat svona tímunum saman. Hún
beið aðeins eftir þessu eina andartaki. Há-
punkti biðarinnar, þegar maður stakk lykli
í skrá, sneri lykli og opnaði, lokaði aftur
og hóf göngu sína upp stiga. Mínúturnar
áður en það gerðist, hríslaðist um konuna
sem beið sæluhrollur þess sem veit að brátt
er biðin á enda. Þegar hins vegar lyklinum
var stungið í skrána,
fékk konan sem beið,
sína fullnægju, hún
var algjörlega ham-
ingjusöm.
Þegar maðurinn
sem hún beið svona
fallega eftir, kom
upp stigann, hafði
konan skellt á sig
svuntunni, sí svona,
og hafið kjötbollu-
eða ýsusteikingu.
Málið var, með þessa
bíðandi konu, að
henni var ekki tiltak-
anlega hlýtt til þessa
manns, sem hún þó
í sífellu ástundaði
biðina eftir. Henni
fannst hann fremur
ófríður, svifaseinn,
nokkuð vitgrannur
og hundleiðinlegur
elskhugi. Maðurinn
var hins vegar al-
gjörlega ómeðvitað-
ur um hlutverk sitt í
lífi þessarar konu
sem beið eftir honum svona fallega. Eins
og málið horfði við honum var hún fremur
geðvond kona, með ljóst hár, í sífellu að
vasast í pottum og pönnum íklædd spari-
kjólnum, vart kastandi á hana kveðju.
Þetta var ævintýrið um konuna sem beið
svona fallega og manninn hennar sem hafði
ekki hugmynd um bið hennar. Konan bíður
þó enn og maðurinn heldur áfram að stinga
lykli í skrá. Þannig var nú það og þannig
var það þó ekki.
Höfundur er rithöfundur.
ÞETTA er ævintýri um
konu sem beið fallega og
hafði ástundað biðina svo
lengi sem hún mundi.
Þetta var fögur kona.
Hún hafði gyllt hár, sem
náði henni til hnésbóta,
því hún hafði safnað hári
á meðan hún beið. Svona var hár hennar
sítt, svona lengi hafði hún beðið. Konan
hafði rauðar varir og
djúpblá augu. Hún
var ótrúlega falleg.
Bið þessarar fögru
konu fól í sér full-
nægju eins andartaks
hvern dag. Þetta and-
artak fól einfaldlega
í sér, að lykli væri
snúið í skrá, hurðar-
húninum ýtt niður,
hurðin opnuð, henni
síðan lokað aftur og
fótatak heyrðist í
stiganum upp.
Þessi kona beið
svona eftir mannin-
um sínum, hvern dag,
allan ársins hring.
Hann kom alltaf.
Konan hóf biðina upp
úr hádeginu. Hún fór
í bað. Hún kembdi
síðan hár sitt vand-
lega. Konan rauð
salva á varir sínar og
setti svertu á augna-
hár sín. Hún gerði sig
fegurri en nokkur
gæti ímyndað sér. Konan klæddi sig síðan,
með viðhöfn, í hárauðan silkikjól. Að þess-
ari athöfn lokinni hóf konan biðina.
Það er. hægt að ástunda bið á marga
vegu. Þú getur hangið með höfuðið í kjöltu
þinni, einnig getur sá sem bíður rifið í hár
sitt, gengið um gólf, litið á klukku og stokk-
ið í sífellu að glugga og litið út. Þeir sem
verst bíða, slá höfði sínu utan í vegg, öskra
og gráta. Konan í ævintýrinu kunni hins
vegar að bíða með reisn. Hún beið hljóð,
hreyfingarlaus. Hún sat í fallegri stellingu,
nánast eins og stytta. Hún sneri vanganum
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 2. SEPTEMBER 1995 7