Lesbók Morgunblaðsins - 14.09.1996, Blaðsíða 3

LESBÖK MORGÖVBLAÐSINS - MENMNG/USTIR
36. TÖIUBLAÐ - 71. ÁRGANGUR
EFNI
HJÁLMAR JÓNSSON
Fréttamyndir
ársins heitir sýning, sem verður opnuð i
Kringlunni í dag. Þar eru sýndar myndir
úr stærstu og þekktustu fréttaljósmynda-
samkeppni, sem haldin er, og einnig er
sérsýning á myndum ljósmyndara Morg-
unblaðsins. Forsíðumynd Lesbókarinnar
er úr myndröð, sem fékk fyrstu verðlaun
í flokkinum Fólk í fréttum. Hana tók
Derek Hudson fyrir tímaritið Life og hún
sýnir vansköpuð börn bandarískra her-
manna sem börðust í Persaflóastríðinu,
en sýklavopnum eða geislun, sem feðurn-
ir urðu líklega fyrir, er kennt um fæðing-
argallana.
Hjálmar
Jónsson kenndur
við Bólu er 200
ára á þessu ári,
en enginn veit
um afmælisdag-
inn og enginn
veit nákvæmiega
hvernig hann leit
út. Af þessu til-
efni skrifar Gísli
Sigurðsson um
skáldið Bólu-
Hjálmar og rifjar
upp æviferil
hans, sem hófst í
Eyjafirði, en var
lengst af bund-
inn við Blönduhliðina og Akrahrepp.
Á Jótlandi
býr vefarinn, Ragnhild Kjolberg, sem leyf-
ir öðrum að njóta með sér náttúrunnar
og tónlistar með því að skipuleggja tón-
leika heima hjá sér. Sigrún Davíðsdóttir
sótti hana heim, þegar tónlist Atla Heim-
is Sveinssonar tónskálds var flutt af
Signýju Sæmundsdóttur söngkonu og nor-
rænum tónlistarmönnum. Á dagskrá voru
gömul og glæný verk.
Tölvan
hefur haldið innreið sína sem kennslutæki
í skólunum, en verkfærin ein og sér eru
ekki nóg. Til þess að bæta úr brýnni þörf
hefur Sigurður Daviðssson kennari í
Hjallaskóla i Kópavogi liannað tvö íslensk
kennsluforrit, annað um jarðfræði, hitt
um íslenska málfræði. Ágústína Jónsdótt-
ir hefur kannað málið og skrifar um það
grein.
SÁLARSKIPIÐ
Sálarskip mitt fer hallt á hlið
og hrekur til skaðsemdanna,
af því það gengur ilia við
andviðri freistinganna.
Sérhverjum undan sjó eg slæ,
svo að hann ekki fylli,
en á hléborðið illa ræ,
áttina tæpast grilli.
Ónýtan knörinn upp á snýst,
aldan þá kinnung skellir,
örvæntingar því ólgan víst
inn sér um miðskip hellir.
Bítur mér fyrir nesin naum,
í Naustavík hjálpar hvergi,
óláns því hrekst ístriðan straum
og steyti á Smánarbergi.
Sundur þá leysir feigðar flök
og festir í jarðar iðri,
eitthvað burt flæmist öndin slök,
illverka reifuð fiðri.
Sýnist mér fyrir handan haf
hátignarskær og fagur
brotnuðum sorgar öldum af
upp renna vonar dagur.
Hjálmar Jónsson, löngum kenndur við
Bólu, er fæddur 1796. 200 óra afmæl-
is hans er minnsf með umfjöllun á bls.
8-11 og vísast til hennar.
Á VOGAR-
SKÁLUM
RABB
EG VIL bara hafa hærra kaup
en prentari, - um annað er
mér eiginlega sama, - sagði
góðkunningi minn og mikill
sósíalisti í kjarabaráttu blaða-
manna fyrir löngu. - Mér er
alveg sama í hvaða launa-
flokki ég lendi, ég vil bara
hafa hærri laun en . .. stjóri - sagði annar
stjóri eitt sinn í votta viðurvist en báðir
voru stjórarnir yfirmenn virtra opinberra
stofnana og áttu í stöðugum metingi hvor
við annan. Svona ummæli sjást yfirleitt
ekki á prenti. Slíkur málflutningur er ekki
borinn á borð fyrir almenning í kjarasamn-
ingum. Ekki beinlínis. En er þetta samt
ekki hreyfiaflið í mörgum kjaradeilum?
Þegar meinatæknar hafa fengið kjarabót
eftir langvarandi verkföll geta þá hjúkrun-
arfræðingar verið minni menn? Og hvað
þá um læknana? Það hlýtur að vera útilok-
að fyrir sérfræðinga að sitja við sama borð
og heilsugæslulæknar. Svo virðist sem
starfsheiðurinn sé ekki bara í veði, heldur
sjálf æran - manngildið!
Þótt heilbrigðisstéttir séu teknar hér sem
dæmi gegnir svipuðu máli um aðra starfs-
hópa. Kjarabaráttan minnir á mannjöfnuð
konunga til forna. Við.þurfum jafnvel ekki
að skoða heimildir um erlenda þjóðhöfð-
ingja til að finna hliðstæður heldur er nóg
að líta í okkar eigin íslendingasögur. Þar
segir frá köppum sem voru fúsir að falla,
jafnvel fyrir fúlmennum, eí fyrir þá voru
greidd viðunandi manngjöld en einhvers
konar verðskráning mun haf a verið í gildi
samkvæmt fornum lögum. Slík viðhorf má
orða svo í stuttu máli: - Launin sem greidd
eru fyrir mig, lifandi eða dauðan, eru
mælikvarði á sjálfan mig, störf mín og
breytni. Séu þau lág hef ég verið veginn
og léttvægur fundinn.
Ekki er ég betur að mér í hagfræði en
svo að ég hef litla hugmynd um samkvæmt
hvaða reikningskúnstum laun hinna ýmsu
stétta eru ákvörðuð. Trúlega á hið sama
við um allan almenning en þó virðist yfir-
leitt vera talið að löng skólaganga jafngildi
góðum tekjumöguleikum. Sú er nú ekki
raunin. Þótt námsbrautir hafi verið lengdar
og menntunarkröfur aukist í fjölmörgum
greinum hafa afleiðingarnar fremur orðið
þyngri greiðslubyrði námslána en auknar
tekjur. Hressir krakkar, sem starfa hjá
tölvufyrirtækjum og líkamsræktarstöðvum,
bera miklu meira úr býtum en hámenntað
fólk í stofnunum Háskólans sem ætti að
vera ærulaust samkvæmt þeirri kenningu
að mannorðið fari eftir verðlagningu á
vinnumarkaði. Til allrar hamingju er sú
kenning ekki algild. Þótt undarlegt megi
virðast hafa sumir ánægju af störfum sínum
og telja að eftirtekjan sé ekki einungis sam-
kvæmt kjarasamningi heldur einnig á öðr-
um nótum.
Mér finnst svolítið skondið þegar tals-
menn hálaunahópa koma í sjónvarpið og
fullyrða með jarðarfarasvip að þeir gegni
svo mikilvægum störfum að þjóðin ætti
að sjá sóma sinn í að losa þá undan áhyggj-
um af lífsafkomu sinni. En hvað um þá
sem beijast í bökkum og geta engan veg-
inn látið enda ná saman? Gegna þeir þá
svo nauðaómerkilegum störfum að þeir
eigi ekki betra skilið en stöðugar áhyggjur
af morgundeginum? Að sjálfsögðu væri
best að enginn þyrfti að burðast með slík-
ar áhyggjur og þegar öllu er á botninn
hvolft erum við hlekkir í einni og sömu
keðju samfélagsins þar sem allir eru ámóta
mikilvægir - læknirinn, tölvunarfræð-
ingurinn, sjómaðurinn og fiskverkakonan.
Þótt sum störf séu metin til hærri launa
en önnur er alls ekki þar með sagt að þau
séu eitthvað merkilegri. Sumir starfshópar
eru einfaldlega eftirsóttari en aðrir á viss-
um tímum. Sumir eru líka sniðugri en
aðrir við að hamla gegn fjölgun sem vald-
ið gæti offramboði í stéttinni. Hér spilar
nefnilega inn í hið sígilda lögmál um fram-
boð og eftirspurn þótt ekki skýri það
launapólitíkina að fullnustu né heldur
þann mannjöfnuð sem hún hefur í för með
sér.
Sumir starfshópar og stéttir eru í þeirri
einstæðu aðstöðu að geta stöðvað heilar
framleiðslugreinar, samgöngur til og frá
landinu og þjónustu sem telja má lífsnauð-
synlega. I krafti sérstöðu sinnar geta slík-
ir hópar knúið fram hærri laun en aðrir
eins og dæmin sýna. Þegar einum hópi
hefur orðið nokkuð ágengt fer sá næsti á
kreik og þannig koll af kolli. Allir reyna
þeir að færa viðsemjendum sínum og þjóð-
inni allri heim sanninn um hversu mikil-
vægir þeir séu og þeim beri að standa jafn-
fætis þeim sem gátu troðist fram fyrir.
Fögur fyrirheit stjórnvalda og atvinnurek-
enda um að nú beri að draga úr launamun
í landinu með því að bæta kjör láglauna-
fólks verða orðin tóm því að enginn vill
síga aftur úr í goggunarröðinni. Lægstu
launin verði því áfram lægstu launin og
mannvirðingarstiginn helst lítt eða ekkert
breyttur.
Sennilega er engin formúla til fyrir full-
komlega réttlátri tekjuskiptingu og kannski
er það ekki nema mannlegt að stéttir og
starfshópar reyni að halda sínum hLut í þjóð-
artekjunum. Hitt er svo allt annað mál að
launin, sem fólk ber úr býtum fyrir störf
sín, segja oft harla lítið til um mikilvægi
þeirra. Að fenginni reynslu tel ég að að-
hlynning sjúkra og aldraðra sé virðingar-
verðara starf sen ýmiss konar verktaka-
starfsemi sem veltir milljónum. Flest höfum
við spurnir af pótentátum sem raka saman
fé með óheiðarlegum hætti, t.d. með áfeng-
is- og fíkniefnasölu til unglinga. Dettur
nokkrum heilvita manni í hug að þeim ber
meiri virðing heldur en samviskusömum
ríkisstarfsmanni á lágum launum? Og hvað
um alla þá sem stunda svarta atvinnustarf-
semi án þess að blygðast sín fyrir? Eigum
við að líta upp til þeirra af því að þeir vaða
í peningum og geta leyft sér meiri munað
en Pétur og Páll. Svari nú hver fyrir sig.
Að sjálfsögðu vilja flestir vera metnir að
verðleikum. Það er bara ekki hægt að meta
allt til fjár og hið mikilvægasta í lífinu verð-
ur trúlega aldrei metið á þann hátt. Sé
maður sannfærður um að hann sé vanmet-
inn og rúinn virðingu verður hann vansæll.
Sá sem vinnur af áhuga og sannfæringu
um að hann geri gagn finnur tilgang í störf-
um sínum og það er meira virði en flest
annað. Við þurfum sjálf að leggja mat á
störf okkar og breytni og það mat getur
verið alveg óháð þeim launaflokkum sem
við lendum í. Sá sem telur það sáluhjálpar-
atriði að hafa úr meiru að moða en „fúll á
móti“ verður seint ánægður með sinn hlut
því að hann hefur verið veginn og léttvæg-
ur fundinn á sínum eigin vogarskálum.
C
GUÐRÚN EGILSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 14. SEPTEMBER 1996 3