Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.2000, Blaðsíða 3

Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.2000, Blaðsíða 3
I I SHOK M()|{(,1 \I!I \I)SI\S ~ MI*N\I\G I ISTIH 1 7. TÖLUBLAÐ - 75. ÁRGANGUR EFNI íslenskt landnám átti sér stað vestur við Kyrrahaf seint á 19. öld þegar nokkrar íjölskyldur settust að á skaganum Point Roberts vestast í Washing- ton-ríki. Islendingar unnu þar m.a. í niður- suðuverksmiðju og fjölgaði svo að þeir voru orðnir 93 um aldamótin. Um þetta landnám skrifar Jónas Þór. FORSIÐUMYNDIN Kristinn Sigmundsson bassasöngvari í hlutverki Hundings í Valkyrjunum eftir Wagner í Metropolitan-óperunni í New York. Á ferð í Góbí- eyðimörkinni I síðari hiuta greinar sinnar um ferðalag í Mongólíu seint á siðasta ári, segir Ásta Olafsdóttir frá ferð um Góbí-eyðimörkina með Túmbír bílstjóra sem ekur vörubíl. Góbí er gífurlegt flæmi og mismunur- inn þar á sumarhita og vetrarkulda er 80 gráður. Hjálmar R. Bárðarson hefur ljósmyndað ísland og íslendinga í rúmlega 60 ár og gefið út tug glæsilegra myndabóka um landið í heild eða hluta þess, svo og fugla, grjót og gróður landsins. Bækur Hjálmars eru sér á parti meðal myndabóka og í þeim er mikinn fróðleik að finna í myndatextum. Þetta afreksverk hef- ur Hjálmar unnið meðfram erilsömu starfi. Um Hjálmar skrifar Gísli Sigurðsson. SIGHVATUR ÞÓRÐARSON AUSTURFARARVÍSUR BROT- Kátr var eg oft, þá er úti örðugt veðr á fjörðum vísa segl í vosi vindblásið skóf Strinda. Hestr óð kafs að kostum. Kilir hristu men Lista, út þar er eisa létum undan skeiðr að sundi. Snjalls létum skip skolla skjöldungs við ey tjölduð fyrágætu úti öndvert sumar landi. En í haust, þar er hestar hagþorns á mó sporna té eg ýmissar ekkjum íðir - hlaut eg að ríða. Lét eg til Eiðs, því að óðumst aftrhvarf, dreginn karfa, vér stilltum svo - valtan vátr - til glæps á báti. Taki hlægiskip hauga her. Sáka egfar verra. Lét eg til heims á hrúti hætt. Fór betr en eg vætti. Oss hafa augun þessi íslenzk, konan, vísað brattan stígað baugi björtum langt hin svörtu. Sá hefh’, mjöð-Nannan, manni minn ókunnarþínum fótr á fornar brautir fulldrengila gengið. Sighvatur Þórðarson (11. öld) var íslenskt sköld og varð hann stallari Noregskon- ungs. Af honum er til fornsöguþóttur þar sem finna má sumt af kveðskap hans, en annað er í Noregskonungasögum. RABB JAFNRÉTTIÐ JAFNRÉTTI er prýðilegt og baráttan göfug engu síður en baráttan fyrir frelsi verkalýðs- ins á nýliðnum tíma, enda þótt umhverfðist í ýmsar þær ham- farir sem ekki voru nærri eins prýðilegar. Hitt skal munað að jafnréttið, rétt eins og réttlæt- isþjóðfélag jafnaðarstefnunnar og/eða þúsundáraríki kristindómsins, er ekki annað en hugmynd, uppdiktað áform sem fólk býr sér til í því skyni að steypa ægivaldi raunveruleikans af stóli, ein margra aðferða sem mannkindin hefur fundið upp til þess að skrökva sig frá sannleikanum. Sem er auðvitað alveg prýðilegt einnig. En; lygin þarf skímu af sannleik ef verða á sannfærandi. Meirihlutinn af jafnréttistalinu, því sem hæst gellur, er það ekki. Það er sviðsetning, leikara- skapur, sem er auðvitað alveg prýðilegt í sjálfu sér, en létt útákast staðreynda til krydds mundi ekki spilla. Hver ný bylting miðar að ákveðnum afmörkuðum umbótum en jafnframt fer í gang sjálfvirk, ófyrirséð gangvél atburða sem enginn hefur vald yfir og breytir fjölda annarra atriða, sem aldrei var ætlunin að breyta. Knúin er fram ein breyting til bóta, tíu aðrar verða sjálf- krafa - til bölvunar. Stelpurnar í útvarpinu ganga nú fram, maður undir manns hönd, dag eftir dag og árstíðum saman að sanna kúgun karl- manna á kvenfólki. Manni skilst að þeir hafi varla hugsað um neitt frá örófi alda til okkar daga annað en það hvernig þeir gætu „notfært sér konur sjálfum sér til framdráttar“. Þetta virðist einhverskon- ar dagskipan, hvaðan komin veit ég ekki, og stelpunum uppálagt að standa sig í þessu eða „vera ekki memm“ ella. Það er auðvitað alveg prýðilegt, hvað þær eru duglegar að tala í útvarpinu en þetta sjálfvirka bull endar með því að þær kjafta af sér allt vit og tala á sjálfar sig bölvun ef fram fer sem horfir, börnin sín líka, fædd sem ófædd. Sem er ekki eins nærri eins prýðilegt. Auðvitað er fólk alltaf að notfæra sér hvert annað sjálfu sér til framdráttar, konur jafnt sem menn og vill nýtast öðr- um til framdráttar. Það sem fremur ein- kennir þó hug mannsins til konunnar (rétt eins og hug konunnar til mannsins) er viðleitnin til að verða henni til fram- dráttar en ekki skammar, gera veg hennar (og krakkanna) færan. Þessu gleyma stelpurnar. Og gleyma þar með fjári miklu. Allir menn eiga mæður, eiginkonur, systur, dætur og tengdadætur. Allir hugsa um það fyrst og fremst að vera þeim verðugir synir, töfrarar, eigin- menn, feður, tengdafeður og afar og fórna flestir lífl sínu mestan part fyrir velferð þessa kvenkyns síns, reyna að gera vilja þess, vit-lausan jafnt sem vit- rænan og síðan til þess að milda skað- ann sem af þessu hlýst. Grunur minn er sá að hafi karlmenn um aldir verið að nota eitthvað einhverju til framdráttar þá hafi þeir fyrst og fremst verið að nota sjálfa sig konum sínum og börnum þeirra til framdráttar. Þær ungu konur, sem nú sýnist sér skylt að fulltingja jafnréttinu, nauðugar viljugar, verða að átta sig á því að hin svonefnda kúgun kvenna er að mestu verk þeirra sjálfra (eða formæðra þeirra), knúin fram af ótta þeirra hverr- ar við aðra og samkeppni sín í milli. Það á ekki hvað síst við um heimilishald. Karlmenn hafa aldrei beðið um alla þá gífurlegu fyrirhöfn sem konur hafa úr því gert. Og ef þær hafa lagt sig fram um að „þjóna“ mönnum sínum umfram það sem kraftar leyfðu þá er orsökin fyrst og fremst þeirra eigin metingur; að halda „sínum“ til yfirburða yfir menn „hinna“, knésetja þær með eigin yfir- þyrmandi myndarskap. Spurningin ein- ungis sú hver heldur út mestan þræl- dóm, ræður mestum klækjum, sam- böndum og ráðprýði til að koma þessu fram. Fyrir svo sem öld snerist samkeppnin um klæðaburð og ásýnd húshaldsins. Dýr hattur skyldi á karlinn, dýr föt, margar stífaðar skyrtur, margar vinnu- konur að stússa í þessu. Svo varð mað- urinn að vera röskur að afla peninga, kaupa fleiri glös að fægja, fleiri kopar- húna að pússa, kol að brenna, taurullur, straujárn, krullujárn svo ekki yrði allt þetta vinnukvennastóð verklaust og lenti í slæpingi. Og ungar stúlkur sóttust eftir vist hjá svona myndarhúsmæðrum sem héldu sínum vinnukonum strangt að verki í von um að læra af þeim og geta sjálfar orðið samskonar fantar með tím- anum. Nú er þetta allt aflagt, saknar þess enginn og dagljóst að á því var aldrei nein þörf. Menn í óstraujuðum skyrtum standa sig jafn vel í bísnis og hinir fyrr- um, þeir með stífuðu flibbana og hörðu hattana. Hversvegna? Kvenfólkið hefur einfaldlega haslað sér nýjan samkeppnis- og bardagavöll. Innbyrðis stríð kvenna snýst um annað nú til dags; um nafn í símaskrá, ferðir til útlanda, jeppa, eigin starfsframa, og svo um það hver nær lengst í því að láta eiginmanninn vinna húsverk. Karlagreyin reyna auðvitað að verða við þessu rétt eins og þeir tóku á sig kross föðurmorðingjaflibbans fyrir þær meðan það málefni kallaði að, rétt eins og þeir hafa alltaf reynt að gera það sem kvenfólkið heimtar hvort heldur þeim sjálfum finnst glóra í því eður ei. Sem er auðvitað alveg prýðilegt. Osköp vill nú þessi viðleitni strákanna við húshaldið samt verða ósannfærandi, í ætt við leikaraskap og sviðsetningu. Húshald hefur alltaf verið sniðið að frumkvæði og vilja þess sem um það hef- ur séð. Eigi karlmenn að fara að sjá um það verða þeir einnig að fá að hafa það að sínum vilja. Það verður aldrei nema tilgerð á meðan kvenfólkið ætlar mönn- unum að koma í vinnukvennastað við að gera það eitt sem þær sjálfar hafa vanist við að gera og á þann hátt sem þær, hugsunarlaust og mest að óþörfu, hafa gert. Að ekki sé nú nefnt það sem al- gengast er; að láta manninn fyrst vinna verkið en endurtaka það svo allt sjálfar, mæddar og kúgaðar. Menn standa ekki lengi í slíku. Karlmenn þurfa ekki allt þetta vesen. Börn reyndar ekki heldur. Þeim er einn diskur og ein krukka nóg. Mýk-ri eða hvít-ari þvott þurfa þeir ekki. Gesti vilja þeir hitta í eldhúsinu, einn stóll á mann er þeim yfrið nóg en borðstofumublurn- ar og sófasettið andstyggð. Rándýra og síbónaða dótið í stofunni sem konur hafa þessi ósköp fyrir kæra þeir sig ekkert um. Fengju þeir að búa stofuna eftir eig- in höfði mundu þeir ryðja því öllu út en drífa hefilbekkinn og skrúfstykkið inn. Veljið þið svo, stúlkur mínar. Mönnun- um er skítsama, það er að segja sjálfra sín vegna, þeir gera bara eins og þið segið. Það eina sem þeir óttast er að þið kynnuð að tala bölvun á sjálfar ykkur með þessum flumbruskap. Og krakkana. Enn sem komið er virðist ,jafnrétttið“ stefna í það eitt að stelpunum strákanna sem búa við kjötkatlana hvort sem er; kringum Háskólann, Alþingi, Við- skiptabanka atvinnulífsins, Stjórnarráðið o.s.frv. sé að takast, út á það, að herja út tvær hálaunastöður á hverja sfna fjöl- skyldu á meðan okkar konur, sem fjær sitjum, verða að gera út tvær fyrirvinn- ur til að hanga í sömu nauðþurftamörk- um og ein dugði til áður. Mikil fyrirhöfn á eftir að fara í leiðréttingu á þeim „err- oribus“. „Hefur svo hver nokkuð að iðja.“ Sem er auðvitað alveg prýðilegt! Eyvindur Erlendsson LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 6. MAÍ 2000 3

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.