Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.2000, Qupperneq 3

I I SHOK M()|{(,1 \I!I \I)SI\S ~ MI*N\I\G I ISTIH
1 7. TÖLUBLAÐ - 75. ÁRGANGUR
EFNI
íslenskt landnám
átti sér stað vestur við Kyrrahaf seint á 19.
öld þegar nokkrar íjölskyldur settust að á
skaganum Point Roberts vestast í Washing-
ton-ríki. Islendingar unnu þar m.a. í niður-
suðuverksmiðju og fjölgaði svo að þeir voru
orðnir 93 um aldamótin. Um þetta landnám
skrifar Jónas Þór.
FORSIÐUMYNDIN
Kristinn Sigmundsson bassasöngvari í hlutverki Hundings í Valkyrjunum
eftir Wagner í Metropolitan-óperunni í New York.
Á ferð í Góbí-
eyðimörkinni
I síðari hiuta greinar sinnar um ferðalag
í Mongólíu seint á siðasta ári, segir Ásta
Olafsdóttir frá ferð um Góbí-eyðimörkina
með Túmbír bílstjóra sem ekur vörubíl.
Góbí er gífurlegt flæmi og mismunur-
inn þar á sumarhita og vetrarkulda er 80
gráður.
Hjálmar R.
Bárðarson
hefur ljósmyndað ísland og íslendinga í
rúmlega 60 ár og gefið út tug glæsilegra
myndabóka um landið í heild eða hluta
þess, svo og fugla, grjót og gróður landsins.
Bækur Hjálmars eru sér á parti meðal
myndabóka og í þeim er mikinn fróðleik að
finna í myndatextum. Þetta afreksverk hef-
ur Hjálmar unnið meðfram erilsömu starfi.
Um Hjálmar skrifar Gísli Sigurðsson.
SIGHVATUR ÞÓRÐARSON
AUSTURFARARVÍSUR
BROT-
Kátr var eg oft, þá er úti
örðugt veðr á fjörðum
vísa segl í vosi
vindblásið skóf Strinda.
Hestr óð kafs að kostum.
Kilir hristu men Lista,
út þar er eisa létum
undan skeiðr að sundi.
Snjalls létum skip skolla
skjöldungs við ey tjölduð
fyrágætu úti
öndvert sumar landi.
En í haust, þar er hestar
hagþorns á mó sporna
té eg ýmissar ekkjum
íðir - hlaut eg að ríða.
Lét eg til Eiðs, því að óðumst
aftrhvarf, dreginn karfa,
vér stilltum svo - valtan
vátr - til glæps á báti.
Taki hlægiskip hauga
her. Sáka egfar verra.
Lét eg til heims á hrúti
hætt. Fór betr en eg vætti.
Oss hafa augun þessi
íslenzk, konan, vísað
brattan stígað baugi
björtum langt hin svörtu.
Sá hefh’, mjöð-Nannan,
manni
minn ókunnarþínum
fótr á fornar brautir
fulldrengila gengið.
Sighvatur Þórðarson (11. öld) var íslenskt sköld og varð hann stallari Noregskon-
ungs. Af honum er til fornsöguþóttur þar sem finna má sumt af kveðskap hans, en
annað er í Noregskonungasögum.
RABB
JAFNRÉTTIÐ
JAFNRÉTTI er prýðilegt og
baráttan göfug engu síður en
baráttan fyrir frelsi verkalýðs-
ins á nýliðnum tíma, enda þótt
umhverfðist í ýmsar þær ham-
farir sem ekki voru nærri eins
prýðilegar. Hitt skal munað að
jafnréttið, rétt eins og réttlæt-
isþjóðfélag jafnaðarstefnunnar og/eða
þúsundáraríki kristindómsins, er ekki
annað en hugmynd, uppdiktað áform
sem fólk býr sér til í því skyni að steypa
ægivaldi raunveruleikans af stóli, ein
margra aðferða sem mannkindin hefur
fundið upp til þess að skrökva sig frá
sannleikanum. Sem er auðvitað alveg
prýðilegt einnig.
En; lygin þarf skímu af sannleik ef
verða á sannfærandi. Meirihlutinn af
jafnréttistalinu, því sem hæst gellur, er
það ekki. Það er sviðsetning, leikara-
skapur, sem er auðvitað alveg prýðilegt í
sjálfu sér, en létt útákast staðreynda til
krydds mundi ekki spilla.
Hver ný bylting miðar að ákveðnum
afmörkuðum umbótum en jafnframt fer í
gang sjálfvirk, ófyrirséð gangvél atburða
sem enginn hefur vald yfir og breytir
fjölda annarra atriða, sem aldrei var
ætlunin að breyta. Knúin er fram ein
breyting til bóta, tíu aðrar verða sjálf-
krafa - til bölvunar.
Stelpurnar í útvarpinu ganga nú fram,
maður undir manns hönd, dag eftir dag
og árstíðum saman að sanna kúgun karl-
manna á kvenfólki. Manni skilst að þeir
hafi varla hugsað um neitt frá örófi alda
til okkar daga annað en það hvernig þeir
gætu „notfært sér konur sjálfum sér til
framdráttar“. Þetta virðist einhverskon-
ar dagskipan, hvaðan komin veit ég ekki,
og stelpunum uppálagt að standa sig í
þessu eða „vera ekki memm“ ella.
Það er auðvitað alveg prýðilegt, hvað
þær eru duglegar að tala í útvarpinu en
þetta sjálfvirka bull endar með því að
þær kjafta af sér allt vit og tala á sjálfar
sig bölvun ef fram fer sem horfir, börnin
sín líka, fædd sem ófædd. Sem er ekki
eins nærri eins prýðilegt.
Auðvitað er fólk alltaf að notfæra sér
hvert annað sjálfu sér til framdráttar,
konur jafnt sem menn og vill nýtast öðr-
um til framdráttar. Það sem fremur ein-
kennir þó hug mannsins til konunnar
(rétt eins og hug konunnar til mannsins)
er viðleitnin til að verða henni til fram-
dráttar en ekki skammar, gera veg
hennar (og krakkanna) færan. Þessu
gleyma stelpurnar. Og gleyma þar með
fjári miklu.
Allir menn eiga mæður, eiginkonur,
systur, dætur og tengdadætur. Allir
hugsa um það fyrst og fremst að vera
þeim verðugir synir, töfrarar, eigin-
menn, feður, tengdafeður og afar og
fórna flestir lífl sínu mestan part fyrir
velferð þessa kvenkyns síns, reyna að
gera vilja þess, vit-lausan jafnt sem vit-
rænan og síðan til þess að milda skað-
ann sem af þessu hlýst. Grunur minn er
sá að hafi karlmenn um aldir verið að
nota eitthvað einhverju til framdráttar
þá hafi þeir fyrst og fremst verið að
nota sjálfa sig konum sínum og börnum
þeirra til framdráttar.
Þær ungu konur, sem nú sýnist sér
skylt að fulltingja jafnréttinu, nauðugar
viljugar, verða að átta sig á því að hin
svonefnda kúgun kvenna er að mestu
verk þeirra sjálfra (eða formæðra
þeirra), knúin fram af ótta þeirra hverr-
ar við aðra og samkeppni sín í milli. Það
á ekki hvað síst við um heimilishald.
Karlmenn hafa aldrei beðið um alla þá
gífurlegu fyrirhöfn sem konur hafa úr
því gert. Og ef þær hafa lagt sig fram
um að „þjóna“ mönnum sínum umfram
það sem kraftar leyfðu þá er orsökin
fyrst og fremst þeirra eigin metingur; að
halda „sínum“ til yfirburða yfir menn
„hinna“, knésetja þær með eigin yfir-
þyrmandi myndarskap. Spurningin ein-
ungis sú hver heldur út mestan þræl-
dóm, ræður mestum klækjum, sam-
böndum og ráðprýði til að koma þessu
fram.
Fyrir svo sem öld snerist samkeppnin
um klæðaburð og ásýnd húshaldsins.
Dýr hattur skyldi á karlinn, dýr föt,
margar stífaðar skyrtur, margar vinnu-
konur að stússa í þessu. Svo varð mað-
urinn að vera röskur að afla peninga,
kaupa fleiri glös að fægja, fleiri kopar-
húna að pússa, kol að brenna, taurullur,
straujárn, krullujárn svo ekki yrði allt
þetta vinnukvennastóð verklaust og lenti
í slæpingi. Og ungar stúlkur sóttust eftir
vist hjá svona myndarhúsmæðrum sem
héldu sínum vinnukonum strangt að
verki í von um að læra af þeim og geta
sjálfar orðið samskonar fantar með tím-
anum.
Nú er þetta allt aflagt, saknar þess
enginn og dagljóst að á því var aldrei
nein þörf. Menn í óstraujuðum skyrtum
standa sig jafn vel í bísnis og hinir fyrr-
um, þeir með stífuðu flibbana og hörðu
hattana. Hversvegna? Kvenfólkið hefur
einfaldlega haslað sér nýjan samkeppnis-
og bardagavöll. Innbyrðis stríð kvenna
snýst um annað nú til dags; um nafn í
símaskrá, ferðir til útlanda, jeppa, eigin
starfsframa, og svo um það hver nær
lengst í því að láta eiginmanninn vinna
húsverk. Karlagreyin reyna auðvitað að
verða við þessu rétt eins og þeir tóku á
sig kross föðurmorðingjaflibbans fyrir
þær meðan það málefni kallaði að, rétt
eins og þeir hafa alltaf reynt að gera það
sem kvenfólkið heimtar hvort heldur
þeim sjálfum finnst glóra í því eður ei.
Sem er auðvitað alveg prýðilegt.
Osköp vill nú þessi viðleitni strákanna
við húshaldið samt verða ósannfærandi, í
ætt við leikaraskap og sviðsetningu.
Húshald hefur alltaf verið sniðið að
frumkvæði og vilja þess sem um það hef-
ur séð. Eigi karlmenn að fara að sjá um
það verða þeir einnig að fá að hafa það
að sínum vilja. Það verður aldrei nema
tilgerð á meðan kvenfólkið ætlar mönn-
unum að koma í vinnukvennastað við að
gera það eitt sem þær sjálfar hafa vanist
við að gera og á þann hátt sem þær,
hugsunarlaust og mest að óþörfu, hafa
gert. Að ekki sé nú nefnt það sem al-
gengast er; að láta manninn fyrst vinna
verkið en endurtaka það svo allt sjálfar,
mæddar og kúgaðar. Menn standa ekki
lengi í slíku.
Karlmenn þurfa ekki allt þetta vesen.
Börn reyndar ekki heldur. Þeim er einn
diskur og ein krukka nóg. Mýk-ri eða
hvít-ari þvott þurfa þeir ekki. Gesti vilja
þeir hitta í eldhúsinu, einn stóll á mann
er þeim yfrið nóg en borðstofumublurn-
ar og sófasettið andstyggð. Rándýra og
síbónaða dótið í stofunni sem konur hafa
þessi ósköp fyrir kæra þeir sig ekkert
um. Fengju þeir að búa stofuna eftir eig-
in höfði mundu þeir ryðja því öllu út en
drífa hefilbekkinn og skrúfstykkið inn.
Veljið þið svo, stúlkur mínar. Mönnun-
um er skítsama, það er að segja sjálfra
sín vegna, þeir gera bara eins og þið
segið. Það eina sem þeir óttast er að þið
kynnuð að tala bölvun á sjálfar ykkur
með þessum flumbruskap. Og krakkana.
Enn sem komið er virðist ,jafnrétttið“
stefna í það eitt að stelpunum strákanna
sem búa við kjötkatlana hvort sem er;
kringum Háskólann, Alþingi, Við-
skiptabanka atvinnulífsins, Stjórnarráðið
o.s.frv. sé að takast, út á það, að herja út
tvær hálaunastöður á hverja sfna fjöl-
skyldu á meðan okkar konur, sem fjær
sitjum, verða að gera út tvær fyrirvinn-
ur til að hanga í sömu nauðþurftamörk-
um og ein dugði til áður. Mikil fyrirhöfn
á eftir að fara í leiðréttingu á þeim „err-
oribus“. „Hefur svo hver nokkuð að
iðja.“ Sem er auðvitað alveg prýðilegt!
Eyvindur Erlendsson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 6. MAÍ 2000 3