Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.2000, Blaðsíða 7

John Keats (1795-1821): „Beauty is truth, truth
beauty, that is all/ Ye know on earth, and all ye
need to know.“ Tónlistin eru brot úr nokkrum
óperum eftir Mozart.
Skilyrðislaus ástarjátning Lubovitch til feg-
urðarinnar vakti upp spurningar, þegar Lubo-
vitch kynnti verkið fyrir blaðamönnum, m.a.
umhvort að baki tilvitnuninni lægi einhver kald-
hæðni. Það væri öldungis ekki, fullvissaði hann
viðstadda um. Fegurðin væri honum eitt og allt.
Þessi fegurðardýrkun Lubovitch breyttist þó
á sviðinu í hálfgert skranyfirbragð. Innst á svið-
inu er stofa eins og á tímum Mozarts með sem-
bal og þar voru söngvararnir klæddir í búninga
Mozart-tímans inni á bak við svarleita blæju,
sem skildi þá frá sviðinu. Útlitið minnti helst á
mynd á ódýrum konfektkassa og vakti ekki
góðar væntingar.
Dansararnir dönsuðu framan við Mozartstof-
una, klæddir hvítum, léttum og einfoldum bún-
ingum í algjörri mótsetningu við rókóko-of-
hlæðið að baki þeim. Einhvem veginn náði
þessi samsuða dansins, Mozarts, einfaldleika og
smekkleysu aldrei að renna saman í neitt, sem
nálgaðist heiid, hvað þá að hún væri áhrifamikil.
Sýningin komst aldrei lengra en að vera vand-
ræðagangur. En það var þó þess virði að sjá
ballettinn til að heyra sungið „Soave sia il ven-
to“úr Cosi fan Tutte.
Hápunktur í nútímaklassík
Að mati John Taras er Symphony in C líkt og
kennslustund fyrir dansara, áhorfendur og
danshöfunda í öllu því, sem klassískur ballett
hefur upp á að bjóða. Nokkurs konar flugelda-
sýning klassíska baliettsins. Það er auðvelt að
fallast á það sjónarmið Taras þegar uppsetning
hans og Colleens Neary rennur yfir sviðið.
Taras er upptekinn af hvað Balanchine var
mikill snillingur í að fella dansinn að tónlistinni.
Symphony in C er gott dæmi um það. Tónlistin,
sem er eftir George Bizet, hreinlega líður inn í
dansinn og lifnar í honum á undraverðan og
hrífandi hátt. En undirstaðan undir þessu er að
ballettflokkurinn dansar svo af þeim geislar.
Balanchine samdi ballettinn upphaflega fyrir
ballett frönsku ópemnnar, þar sem hann var
fmmsýndur 1947. Það er glæsileikinn franski
með snert af sýndarmennsku á léttu nótunum,
sem gegnsýrir ballettinn, þar sem skiptast á
hópdansar í fjómm þáttum með sólópari í
hverjum, auk hóps af dönsumm, sem gegna
veigameira hlutverki en hópurinn.
Yfirbragðið er fallegt, létt og hrifandi og
þrískiptingin í sólódansara, og hina tvo hópana
gæðir ballettinn margfeldni og dýpt sem gerir
sýninguna svo hraða og margslungna. A þess-
um bakgmnni nutu stjömudansarar eins og
Caroline Cavallo og Alexei Ratmansky, Silja
Schandorff og Kenneth Greve sín til fullnustu.
Hér er á ferðinni sýning, sem ballettunnendur
geta hlakkað til að berja augum.
Silja Schandorff og Kenneth Greve í Symphony in C eftir George Balanchine. Ljosmynd/Martin Myndtskov Ranne
BALLETTIUPPSVEIFLU
Eftir mannaskipti er Konunglegi danski ballettinn
greinilega kominn á gott ról eins og SIGRÚN
DAVÍÐSDÓTTIR sá á nýjustu uppsetningu flokksins.
RÍR ballettar, þar af tveir nýir, vom
framsýndir nýlega á Konunglega við
feykigóðar undirtektir áhorfenda og
gagnrýnenda. Eftir öldudal undanfarin
ár og tíð mannaskipti virðist nú vera farin að
færast ró yfir flokkinn. Dansgleðin geislar af
dönsumnum og yljar áhorfendum um hjarta-
rætur.
Annar nýi ballettinn er eftir Bretann Tim
Rushton, sem hefur búið í Danmörku um árabil
og dansað með Kongunglega ballettinum. Hinn
er eftir bandaríska danshöfundinn Lar Lubo-
vitch, sem hann samdi sérstaklega fyrir Kon-
unglega ballettinn. Þriðji ballettinn er nútíma-
klassíker, Symphony in C eftir George
Balanchine, sem John Taras, gamall samstarfs-
maður Balanchine, setti upp hér ásamt Colleen
Neary, 1. ballettmeistara við Konunglega og
fyrmm sólodansmey hjá Balanchine.
Svipmynd úr Englum alheimsins
„Skildi þetta vera ballett byggður á Englum
alheimsins?" var fyrsta hugsunin þegar tjaldið
var dregið frá og við blöstu hráir veggir og
mannverur, sem hjúfmðu sig upp að veggjun-
um. Þetta leit út eins og stílfærð og listræn út-
færsla á lokuðu deildinni á Kleppi.
„Dominium" kallar Rushton ballett sinn,
latneskt orð er vísar til valda og yfirráðasvæðis,
þar sem Rushton notar inngang að nýrri óperu
eftir Philip Glass, „The Civil Wars“, auk nýsam-
innar hörputónlistar eftir Martin Ákerwall í
lokin. Verk Glass er fyrir hljómsveit og söngv-
ara og Rushton fellir söngvarana inn í sýning-
una á skemmtilegan hátt. Þama fer allt saman,
dansinn, sjónræn áhrif sviðsmyndar, búninga
og ljósa, bæði hvað varðar liti, rými og tónlist.
Sex karldansarar em lokaðir inni á þessari
lokuðu deild eða svæði, þar sem konur standa
yfir og horfa á þá. Um síðir opnast hurð, dans-
mey fetar sig inn og dansar á móti einum dans-
aranna. Það er spilað á tilfinningar innilokunar,
yfirráða og valds á einfaldan, stílfærðan og
sterkan hátt í magnaðri sviðsmynd og Ijóssetn-
ingu.
Það em þau Marie-Pierre Greve og Alexei
Ratmansky, sem dansa parið, bæði tvö í hópi at-
hyglisverðustu dansara Konunglega balletts-
ins. Greve hefur mjög sérstaka útgeislun, nær
einhverju sem liggur á mörkum hins sjúklega
og sem ýtir undir vott af óhugnaði, sem liggur í
loftinu. Eftir þetta er óhætt að hlakka til fleiri
verka frá Rushton.
Skrankenndur fegurðaróður
Lubovitch notar einnig söngtónlist, en lengra
ná varla hliðstæður verka þeirra Rushtons. „All
ye need to know“ sækir heiti sitt í ljóðlínur úr
„Ode on a Grecian um“ eftir breska skáldið
VERKEFNI KONUNGLEGAÁ KOAAANDISTARFSÁRI
VERDI - GAMALT
OG NÝTT HJÁ
BALLETTINUM
KONUNGLEGA óperan hefur undan-
farin ár hafið starfsárið með ókeyp-
is útitónleikum á Friðriksbergi. I ár
ætlar ballettinn að hafa sama hátt-
inn á og byrja starfsárið með útisýningu á
Kastellet, gömlu virki steinsnar frá litlu haf-
meyjunni. Þeir sem verða í Kaupmannahöfn
12. ágúst þegar óperan verður með tónleika
sína og 28. ágúst þegar ballettinn verður í
Kastellet ættu að nota tækifærið og fara,
því þetta em einstakar samkomur.
Líkt og hjá flestum óperahúsum í heimin-
um mun Verdi setja svip á komandi starfsár
óperunnar, því 2001 er hundrað ára dánar-
afmæli meistarans. Hjá ballettinum fara
saman uppsetningar á klassískum ballettum
eins og Þyrnirósu í uppsetningu Helga
Tómassonar og glæný verk. Að vanda skipt-
ast á gamlar og nýjar uppsetningar í báðum
listgreinum.
Verdi í norrænu samhengi
Upphaf óperustárfsársins verður að
vanda í Spndermarken á Friðriksbergi. Fólk
safnast saman í tæka tíð, lætur fara vel um
sig á teppum á grasflötinni, hefur með sér
mat og drykk og nýtur tónlistarinnar undir
beru lofti. Og aðsóknin er ekki til að kvarta
yfir, því þarna hafa komið um 15 þúsund
manns.
Komandi starfsár er það fyrsta, sem hinn
nýji óperustjóri Kasper Holten hefur skipu-
lagt upp á eigin spýtur. Hann hefur áður
leikstýrt óperum og það ætlar hann að gera
áfram. Fyrsta uppsetning hans við Konung-
lega verður ópera Tjækovskís, Spaðadrottn-
ingin, auk þess sem hann setur upp nýja
barnaóperu. Tvær barnaóperur verða
frumsýndar í samvinnu við óperuna í Ystad
í Svíþjóð og alls verða 72 sýningar á þeim á
Eyrarsundssvæðinu. Eyrarsundsbrúin verð-
ur opnuð í sumar og barnaóperurnar eru
hluti af viðleitni til að undirstrika gildi land-
fastra tengsla landanna tveggja.
Carmen kemur upp í nýrri uppsetningu í
desember, þar sem norska söngkonan Randi
Stene fer með aðalhlutverkið. Hún hefur áð-
ur sungið hlutverkið á Konunglega með eft-
irminnilegum hætti. Aðeins verður flutt ein
Wagner-ópera á komandi starfsári, en það
er Parsifal. Holten segir það þó ekki neina
stefnubreytingu, heldur aðeins að í ár verði
áhersla á að bæta við fleiri verkum eftir
Strauss og Verdi. Capriccio eftir Strauss
verður sett upp í fyrsta skipti. Mozart
gleymist ekki, því Brúðkaup Fígarós verður
á fjölunum og einnig La Boheme eftir
Puccini.
Tvær nýjar Verdi-uppsetningar verða á
dagskrá, Otello og Grímudansleikurinn, sem
bætast við tvær eldri uppsetningar, La
Traviata og Falstaff. í lok starfsársins að
ári, 27. maí - 2. júní, verður svo Verdi-hátíð,
þar sem áherslan verður lögð á Verdi í nor-
rænu samhengi. Grímudansleikurinn byggir
á sænskri sögu og í fyrirlestrum, með sýn-
ingum óperanna fjögurra og tónleikum
verður þessi þráður rakinn frekar.
Nútíminn gleymist ekki. Þrjár óperur eft-
ir Brecht og Weill verða aftur á dagskrá,
Das Berliner Requiem, Der Lindberghflug
og Dei Sieben Todsunden. Þær verða settar
upp saman á sýningu, sem þótti á sínum
tíma einstaklega áhrifamikil.
I ár var frumsýnd ný dönsk ópera eftir
Poul Ruders, Tjenerindens fortælling,
byggð á bók Margaret Atwood. Sýningin
vakti gífurlega athygli, þótti bæði sterk,
áhrifamikil ogí anda bókarinnar. Það er hins
vegar meiri rómantík en óhugnaður yfir
Holger Danske frá 1789 eftir Friedrich
Ludwig Aemilius Kunzen, þýskt tónskáld,
sem um hríð bjó í Kaupmannahöfn. Þar
varð hann fyrir áhrifum af dönsku sögunni
um Holger danska, hetjunni, sem vaknar
þegar Danmörku er ógnað.
Þyrnirós Helga Tómassonar
og fleiri stórverk
Kastellet er eins og leiktjöld í sjálfu sér;
fjarska fallegt umhorfs þarna og þar verður
sett upp svið fyrir ballettinn og hljómsveit-
ina. Til þessa upphafs eru ballettunnendur
öragglega famir að hlakka og svo er bara
að vona að veðurguðirnir verði framtakinu
hliðhollir.
Þyrnirós í uppsetningu Helga Tómasson-
ar við tónlist Tjækovskís var ákaft hrósað
þegar hún var fyrst sett upp hér 1993. Mið-
arnir seljast alltaf upp á stundinni og sama
verður vísast nú, en eins og sjá má hér að
neðan er þó ekki öll von úti um að fá miða.
Svanavatnið, annar klassíker við tónlist
Tjækovskís, verður áfram á dagskrá og sú
sýning er einfaldlega himnesk. Og enn meiri
rómantík verður að hafa í Giselle.
Bítlar og ballett útiloka ekki hvortannað.
John Neumeier ballettmeistari í Hamborg
samdi á sínum tíma ballettinn Yesterday
fyrir Konunglega við samnefnt lag bítlanna
og fleiri lög og sá ballett er nú aftur á dag-
skrá. Rómeó og Júlía er annar ballett Neu-
meiers, við tónlist Prokofievs, sem enn verð-
ur tekinn upp, mörgum til óblandinnar
gleði.
Nútímaklassíker eins og George
Balanchine gleymist ekki og meðal annars
verður hrífandi uppsetning á Symphony in
C aftur á dagskrá. Auk þess em nýrri verk
eftir danshöfunda eins og Tom Rushton,
breskan dansara og danshöfund, sem býr nú
í Danmörku og hina bandarísku Lilu York,
sem um árabil dansaði í New York með ball-
ettflokki Paul Taylor.
Fransk-danski ballettmeistarinn Auguste
Bournonville starfaði í Kaupmannahöfn á
tímum Fjölnismanna. Kermessen i Bruggen
er ballett frá 1851, byggður á hollenskri
sögu og gott dæmi um verk meistarans, sem
Konunglegi ballettinn geymir eins og sjá-
aldur augna sinna.
Ballettinn er í uppsveiflu þessi árin eftir
tíð mannaskipti, nú síðast með hinni bresk-
áströlsku Mainu Gielgud, sem tókst ekki að
glæða dansgleðina. Það virðist allt annað
núna að sjá ballettinn undir stjórn danska
dansarans Aage Thordal-Christensens, sem
sér til trausts og halds hefur hina banda-
rísku eiginkonu sína Colleen Neary sem 1.
ballettmeistara.
Alltaf hægt að fó miða
Það er kannski of mikið sagt að alltaf sé
hægt að fá miða, en það er þó þannig að
þegar miðasalan opnar kl. 13 daglega eru
settir í sölu miðar á sýningu dagsins, ef
uppselt er. Það er því ekkert annað en að
freista gæfunnar, mæta snemma og sjá
hvort þetta hefst ekki. Ef ekki er uppselt
eru miðar á sýningar kvöldsins seldir á hálf-
virði eftir kl. 17.
Heimasíða hússins er: www.kgl-teater.dk
og síminn í miðasölunni er 00 45 33 69 69 69.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 6. MAf 2000 7