Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.2000, Síða 13

1
Done House heitir þetta einbýlishús sem Glen Murcutt teiknaði og byggt var í hverflnu Mosman
í Sydney í Ástralíu. Lltanotkunin er eftirtektarverð; sterkur gulur og blár litur og húsið stendur
fallega með lágum gróðri.
EINYRKI FRÁ
ÁSTRALÍU
UM ARKITEKTINN GLEN MURCUTT
EFTIR GUÐMUND GUNNARSSON
/ ..................-
ASTRALSKI arkitektinn
Glenn Murcutt heldur fyr-
irlestur um eigin verk í
Norræna húsinu mánudag-
inn 8. maí, en verk hans
hafa vakið alþjóðlega at-
hygli síðastliðinn áratug.
. Murcutt hlaut gullpening
Ástralska Arkitektafélagsins (RAIA) í júní ár-
ið 1992 og í október sama ár hlaut hann Alvar
Alto verðlaunin fyrir þá hæfni að fella hönnun
sína að byggingarhefðum margvíslegra svæða
ogaðlaga þær ríkjandi loftslagi og ennfremur
fyrir þann tærleika sem fram kemur í tækni-
legum lausnum bygginganna og þá óheftu
tjáningu sem endurspeglast í verkunum.
Glenn Murcutt hlaut einnig hin virtu
dönsku verðlaun „Den Grönne Naal“ haustið
1999 en „Græna nálin“ er viðurkenning fyrir
vistvæna hönnun. Murcutt er þekktur fyrir
sérstæða hönnun þar sem hann notar einkum
bárujárn og timbur.
Glenn Murcutt fæddist í London árið 1936
þegar foreldrar hans voru á ferðalagi um
Evrópu en bjó fyrstu árin í Papua á Nýju Gin-
eu. Arið 1941 flutti íjölskyldan til Sydney í
húsið sem hann býr og starfar enn í.
Snemma kynntist Murcutt verkum þekktra
arkitekta eins og Frank Lloyd Wright, Char-
les Eames og Mis van der Rohe, þar eð faðir
hans var mikill áhugamaður um byggingalist
og rak um tíma einingahúsaverksmiðju. Glenn
Murcutt stefndi fljótt að byggingarlistarnámi
og nam arkitektúr í Sydney á sjötta og
sjöunda áratugnum. Áhrifa byggingarlistar
frá Kaliforníu gætti mjög í skólanum enda er
margt líkt með þessum tveimur svæðum. Þó
gætti þar einnig áhrifa frá Bretlandi og þá
einkum neo-brutalisma. Árið 1962 hélt
Murcutt að loknu námi til Englands en sú hefð
hafði myndast í Ástralíu að allir ungir arki-
tektar héldu til Evrópu eða Bandaríkjanna til
að kynnast ríkjandi straumum í byggingarlist.
Hann hóf störf hjá Frazer & Associates í Lon-
don og var þar næstu tvö árin. Á meðan á dvöl-
inni stóð notaði hann hvert tækifæri til að
ferðast og skoða sig um í Evrópu. Hann skoð-
aði verk Dudok, Rietvelt og Le Corbuiser.
Þeir staðir sem vöktu mesta hrifningu hjá
honum voru Grikkland og Skandinavía. Hvítu
kúbísku húsin í Grikklandi með tært útsýni og
magnaða birtu við sjóinn minntu hann á
heimahaganna. í Danmörku hreifst hann af
hönnun Jörn Utzon og í Finnlandi voru það
verk Alvars Alto sem heilluðu hann. í bréfi til
foreldra sinna skrifaði hann,„Finnland er
heimili nútíma arkitektúrs."
Þegar Murcutt kom aftur heim hóf hann
störf á teiknistofu í Sydney og vann þar til ár-
sins 1969 en þá stofnaði hann sína eigin teikn-
istofu. Árið 1972 var honum veitt „Gray and
Mulroney Award of the Royal Australian Inst-
itute of Architects“ fyrir endurgerð eigin
húss. Verðlaunin voru ferð umhverfis jörðina
til að skoða byggingarlist. Að lokinni heims-
reisunni sagði Murcutt að verk Pierre Char-
eau , Maison de Verre, hefði verið stórfengleg-
asta byggingin sem hann hefði séð á ferð sinni.
Upp úr 1980 hóf Murcutt að rannsaka og
safna upplýsingum um byggingaraðferðir
frumbyggja Ástralíu og einnig kynnti hann
sér hvemig hvítu landnemarnir bjuggu. Þess-
ar athuganir veittu honum nýja sýn á hvernig
byggja á í takt við náttúruna og hvernig sam-
eina má nútímabyggingarlist staðnum, svæð-
inu og landslaginu.
Þegar Murcutt hannar byggingu veltir
hann fyrir sér hvernig sólarhæðin er á staðn-
um eftir árstíðum, hvernig nýta megi sólina til
að hita bygginguna upp á veturna og hvernig
best sé að draga úr áhrifum sólargeislanna að
sumri til þannig að byggingin verði svöl. Hús
hans eru oftast mjó og löng með renniflekum
og rennihurðum á útveggjum, þannig að hægt
er að stjórna opnun útveggjanna. Murcutt lík-
ir húsinu við fatnað. Þegar heitt er í veðri þá
getur maður verið léttklæddur en þegar kalt
er bregður maður sér í þykkan frakka. Val á
byggingarefnum stjórnast af því hversu vist-
væn þau em. Murcutt hefur ætíð talið mikil-
vægt að reikna út hversu mikla orku þarf til að
framleiða það efni sem fer í byggingar hans.
Til dæmis segir hann að kílóið af timbri kosti
lkJ í framleiðslu og til að vinna úr því planka
eða klæðningu í útvegg þurfi að bæta við 5kJ.
Til að framleiða stál þurfi 45kJ pr. kíló en ál
um 142 kJ. Hann segir að mikilvægt sé að
skoða dæmið í heild og ekki sé alltaf jafn víst
að byggingarefni sem maður hafi talið vist-
vænt sé svo í raun og vem. Taka þarf tillit til
fleiri þátta, t.d. hvort framleiðsla efnisins sé
mengandi, hvernig orka var notuð við fram-
leiðsluna o.s.frv. Murcutt segir að vistvæn
hönnun sé afar mikilvæg við mótun umhverf-
isins en hún sé aðeins einn af mörgum þáttum
sem taka þarf tillit til við hönnun mannvirkja.
Segja má að þrjú atriði hafi ráðið mestu í
þroskaferli Murcutts sem arkitekts: Evrópsk-
ur funktionalismi í gegnum verk Chareau og
Mies van der Rohe, Aströlsk hefð í landbúnað-
ar- og iðnaðarbyggingum og ósnortin náttúr-
an og hvernig hún birtist á hverjum stað.
Frá upphafi hefur Murcutt kosiðað starfa
einn síns liðs, án meðeigenda, aðstoðarmanna
eða ritara. Hann vill ekki vera atvinnurekandi
þar eð hann telur það hefta frelsi sitt til að
ferðast og takast á hendur kennslu víða um
heim, einkum þó í Bandaríkjunum. Þegar
nauðsyn krefur semur hann við aðrar teiknist-
ofur um að vinna teiknivinnuna eða sjá um eft-
irlit fyrir sig. Ljóst er að einyrkjabúskapurinn
hefur það í för með sér að verkefnin sem hann
getur tekið að sér eru fá. Hann leitast við að
gefa hverju verkefni þann tíma sem hann telur
nauðsynlegan þannig að þau falli sem best að
umhverfi sínu og hlutverki. Murcutt hefur
mikinn áhuga á fólki sem einstaklingum og því
vill hann ekki vinna fyrir stór ópersónuleg fyr-
irtæki. Hann segir samband það sem myndast
milli hans og viðskiptavinarins vera persónu-
legt. Segja má að velgengni hans hafi þann
kost að hann velur viðskiptavini sína eigi síður
en þeir hann. í dag er biðtíminn eftir að fá
hann til að hanna hús um fjögur ár. Telji við-
Þetta einbýlishús Glen Murcutts er með láréttri, dökkri viðarklæðningu, en þökin og veggir
einnig að hiuta með bárujárni, sem ýmist er beint eða sveigt. Óvenjutegt má telja að húsið
stendur ekki á steyptum eða hlöðnum grunni, heldur á staurum.
Glen Murcutt: íbúðarhús. Murcutt notar gjarnan bárujám að utanverðu og hér hefur hann til
samræmis svört rimlagluggatjöld fyrir gluggunum.
Glen Murcutt: Pratt House í Melbourne, 1983-94. Þetta uppljómaða hús er viðbygging við gam-
alt og virðulegt aðsetur erkibiskupsins í Melbourne.
Glen Murcutt hefur stundum teklð mið af byggingum frumbyggja Ástralíu. Þaklagið er frá þeim,
en á þökin notar hann bárujárn. Gaflarnir eru heilir en gluggar á hllðunum.
skiptavinir hans sig ekki hafa tíma til að bíða
svo lengi vísar hann þeim á fyrri nemendur
sína sem fylgja sömu hugmyndafræði og hann.
Murcutt hefur alla tíð leitast við að halda
góðu sambandi við alla þá sem koma að verk-
efnum hans. Frá árinu 1970 hefur hann ætíð
unnið með sömu verkfræðistofunni og einnig
hefur hann leitast við að ráða sömu bygging-
arverktakanna til að byggja húsin. Þetta eru
oftast lítil fjölskyldufyrirtæki.
Murcutt talar oft um „hönnunarskák“ því
segja megi að efni, reglur og verkhlutar séu
forskrifaðir en hvert nýtt verk krefst nýrrar
nálgunar sem byggir á rökum. Þannig verði
húsin mismunandi eins og leikfléttur skáklist-
arinnar.
Fyrirlesturinn í Norræna húsinu er á veg-~
um Arkitektafélags íslands og styrktaraðilar
eru Garðastál og Húsasmiðjan. Fyrirlesturinn
er öllum opinn.
Höfundurinn er arkitekt.
1
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 6. MAÍ 2000 1 3.