Lesbók Morgunblaðsins - 06.05.2000, Blaðsíða 14

EIN Á FERÐ í MONGÓLÍU - SÍÐARI HLUTl
Á FERÐ MEÐ
TÚMBÍR BÍL-
STJÓRA í GÓBÍ-
EYÐIMÖRKINNI
Systkini í Suður-Góbí
EFTIRÁSTU ÓLAFSDÓTTUR
GÓBÍEYÐIMÖRKIN er
gífurlegt landflæmi sem
liggur bæði í Ytri- og
Innri-Mongólíu. Lítil úr-
koma fellur á þessu svæði
og sólardagar eru fleiri en
260 á ári að meðaltali.
Munur á hita sumars og
vetrar er frá +40° C til -40° C.
Stormur geisar oft og á vorin berst fínn sand-
urinn með vindinum alla leið til Peking.
Þegar ég var þama var um 15 stiga hiti um
hádegi en féll niður fyrir frostmark á nóttunni.
Það hafði snjóað áður en ég kom, svo að í
lautum og drögum lágu litlir snjóskaflar.
í Góbí-eyðimörkmni er margvísleg náttúra
en eyðileg. Landið er hrjóstrugt og virðist ekki
byggilegt. Ger eru engin sjáanleg. Jarðvegur er
sendinn með stöku grastóm hér og þar.
10 kameldýr standa yfírveguð og narta af og
til í grastó. Fjær þjóta léttfættar gasellur yfir
sléttuna. Þama er auðvelt að efast um það að
jörðin sé hnöttur. Þar sem himinn og jörð mæt-
ast er mjög líkiega brúnin á flatkökulaga ver-
öldinni.
Vegir vom varla sýnilegir nema sem slóði eft-
ir annan bfl sem þama hafði áður ekið einhvem
tíma í vikunni.
Sandöldur em ekki algengar í landslaginu
heldur em þær á afmörkuðum svæðum. Á einu
slíku gekk ég eftir 4 metra háum ölduhryggjum
og dáðist að gáróttu munstrinu sem vindurinn
hafði mótað í gulan sandinn. Þar sem ég sat
þama á einni öldunni og stundaði rannsóknir
mínar kom ríðandi til mín hirðingi til að for-
vitnast og leita frétta. Spjölluðum við um tíðina
og skepnuhald eins og bænda er siður með því
að teikna hin ýmsu dýr í sandinn máli okkar til
skýringar. Hann dró með nokkram strikum
upp góða teikningu af kameldýri á meðan kind-
in mín leit út eins og köttur. Dáðist ég að dýra-
teikningum hans sem báru mjög af mínum.
Héldum við Túmbír bflstjóri nú áfram ferð
okkar.
Við komum að geri og heilsaði hann fjölskyld-
unni með því að kalla kveðjuorðin sem þýða
bókstaflega: „Haldiði hundinum" þótt enginn
hundur sé nálægt. Ganga þá húsbændur út úr
"gerinu og taka á móti gestum.
Var honum fagnað vel af eldri konu og dótt-
ursyni hennar, unglingsdreng, sem þama
bjuggu og héldu hjörð kinda og geita.
Veitingar voru bornar fram og fengum við
þjóðardrykkinn aigri að drekka sem nú var
gerjuð úlfaldamjólk, áfeng á við bjór.
Leit ég í kringum mig innanstokks á meðan
bílstjórinn sagði fréttir úr kaupstaðnum. Snjó
hafði verið safnað í bala og fotur til þess að láta
hann bráðna. í útsaumuðum verum sem lágu
við vegginn voru sængumar og við hliðina var
handsnúin saumavél. I hópinn bættust nokkrir
gestir sem komu ríðandi úr nágrenninu. Gran-
aði mig að skemmtisögumar sem Túmbír sagði
væru frásagnir af skrítnum ferðamönnum því
viðstaddir hlógu undrandi að frásögnum hans.
Eftir að hafa staldrað við um stund kvöddum
við og aftur var ekið af stað. Nú ætlaði bflstjór-
inn að stytta sér leið og beygði út úr hjólförun-
um sem sem hann hafði ekið eftir.
En snjórinn hafði bráðnað í eftirmiðdagssól-
inni og vatnið sigið niður í jarðveginn og orðið
að aurbleytu sem bíllinn festist í og sökk því
meira sem hann spólaði.
Dreif þegar að 3 unglinga ríðandi á hestum.
Eftir nokkur orðaskipti þeystu þeir eitthvað út í
buskann á fákum fráum en komu svo aftur með
skóflu og viðarbúta til að setja undir hjólin, ef
hægt væri að mjaka bílnum yfir á þá í stað þess
að hann sykki í dýið.
Var nú mokað og ýtt, kíkt undir bílinn, spark-
að og spekúlerað en ekkert dugði.
Frómt frá sagt var mér hreint ekkert illa við
það að festast þarna. Ger gömlu konunnar sem
við vorum nýbúin að yfirgefa var aðeins í kHó-
metra fjarlægð og ég þóttist viss um að hún
mundi lofa mér að gista um nóttina ef bfllinn
næðist ekki upp. Sem og varð.
Þegar tók að skyggja beiddist bílstjórinn
gistingar fyrir mína hönd og var það auðsótt
mál. Sjálfur ætlaði hann að sofa í bflnum og
freista þess að koma honum upp í morgunsárið.
Gamla konan og unglingurinn komu síðan með-
Ijómandi góða súpu með heimatilbúnum núðl-
um og þurrkuðu geitakjöti handa mér og bíl-
stjóranum.
Sofnaði ég síðan í öllum fötum í svefnpoka
mínum á gólfinu hjá konunni sem undraðist
hversu dúðuð ég ætlaði að sofa. Sjálf skreið hún
undir sæng sína í undirkjól sýndist mér. Ég er
óvön þeim næturkulda sem Mongólar myndu
líklega kalla ferskt loft.
Eftir að eldurinn hefur slokknað í ofninum
tekur næturkulið við .og fer niður fyrir frost-
mark á þessum tíma árs.
Ekki vissi ég hvemig ferðinni lyki ef ekki
tækist að koma bílnum upp úr aumum, því eng-
Þrátt fyrir felli og neyðarástand eru Mongólar
glaðlegt fólk og gestrisið.
Batmagne hirðingjasonur.
in dráttartæki vom til í nágrenninu.
Á tveggja sólarhringa ferðalagi höfðum við
ekki mætt einum einasta bíl og voram þó á
ferðamannaleið.
Eftir að hafa safnað þurru spreki settist hús-
móðirin hjá greinarhöfundinum og þær reyndu
að spjalla saman með látbragði.
Gleði mín var því óblandin þegar við um
morguninn heyrðum bílhljóð nálgast og stöðv-
ast fyrir utan. Brosmildur bflstjórinn kom inn
með blöðrur á höndunum og þáði morgunverð.
Eftir að þessi indæla kona og gestgjafi minn
hafði skrifað niður heimilisfang sitt svo ég gæti
sent henni myndir, kvaddi ég oggaf henni fyrir
næturgreiðann krukku með rússneskri sultu
sem ég átti í farteski mínu.
Það var mér þó nokkur spum hvernig hirð-
ingi sem býr á flatri eyðimerkurgrund staðset-
ur sig á veraldarkortinu svo bréf til hans komist
til skila. En þá er þess að minnast að póstþjón-
ustan var „fundin upp“ af Mongólum á tímum
Djengis Khans, svo ekki er ástæða til að van-
treysta þeim í þeim efnum.
I Góbí er algengt að bændur haldi ka-
meldýrahjarðir. Þetta eru harðgerð dýr sem
þola langvarandi þurrka og geta léttilega borið
tjald og búslóð á milli bithaga. Ullin af þeim er
nýtt og mjólkin drakkin.
Hirðingar í Góbí hafa oft betri aðgang að
mjólk en vatni. Kindakjötið er því algengt að
sjóða í mjólk.
Var nú ferðinni heitið að Byanzag sem kallað
er „Flaming Red Clifs“ upp á ensku eða Log-
andi Rauðuklettar. Bergið í þeim er rauðleitt og
í kvöldsólinni verða þeir sem glóandi. En það er
ekki fyrir það sem þetta svæði, sem er á stærð
1 4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 6. MAÍ 2000