Alþýðublaðið - 07.04.1982, Blaðsíða 2

2
RITSJORNARGREIN
Miðvikudagur 7. apríl 1982
Vinstri - - Hægri
flustur - - Vestur
Á undanförnum árum hefur hvað eftir
annað komið til skarpra skoðanaskipta milli
ýmissa talsmanna einhliða afvopnunar lýð-
ræðisríkianRa annars veqar oq forvstumanna
andófshreyfinga gegn Sovét-fasismanum í A-
Evrópu hins vegar. Nýlegt dæmi um þetta, er
að finna i seinasta hefti M og m. Tilefnið er,
að Edward P. Thompson, einn, helzti tals-
maður brezku afvopnunarhreyf ingarinnar, sá
hinn sami oq nýlega sótti heim íslenzka her-
stöðvaandstæðinga kom víða að lokuðum
dyrum andófsmanna í heimsókn til Prag fyrir
skömmu. Einn þessara andófsmanna ritaði
Thompson sfðan opin bréf, i brezka vikuritið
NeW Statesman. Þar varar hann vestræna af-
vopnunarsinna eindregið við þeirri háskalegu
einfeldni, að leggja að jöfnu stjórnarfar í lýð-
ræðisrikjum annars vegar, og kúgunarkerfi
alræðisins, hins vegar. Forystumenn mann-
réttindahreyf inga í A-Evrópu telja það bera
vott um takmarkaðan skilning á eðli alræðis-
ríkja að unnt sé að friðmælast við þau, með
því að leggja niður varnir, einhliða. Þeir
menn, sem í einlægni boði einhliða af vopnun, í
trausti þess, að Sovétríkin muni fylgja því
góða fordæmi, eigi eftir að verða fyrir sárum
vonbrigðum.
í bréfi sínu til Thompsons, segir hinn
tékkneski andófsmaður, m.a.:
„ Ég held að kjarni skilnings yðar, sé fólginn
í þeirri pólitísku forsendu, sem skiptir póli-
tískum öflum í hægri og vinstri. Innan þess
ramma fallist þér aðeins á skiptingu i íhalds-
og afturhaldsmenn annars vegar, og and-
stæðinga þefrra hins vegar, þ.e.a.s. annar
skilgreinir hinn. Þessi skipting er úrelt, vegna
þess, hve afgerandi áhrif alræðistilhneig-
ingarhreyfingar og -stjórnkerfi, hafa. Þessi
hættulega tímaskekkja stafar af þeirri stað-
reynd, að þau skil, sem máli skipta, virðast
vera á milli alræðis- og lýðræðisstrauma, bæði
vinstra og hægra megin, í hinu pólitiska lit-
rófi."
Pólski heimspekingurinn Leszek Kola-
kowski, sem einnig sótti Island heim fyrir
skömmu, hefur áður tekið Thompson og
skoðanabræður hans til bæna á svipuðum for-
sendum. Alkunna er, að stuðningur við ein-
hliða afvopnun lýðræðisríkjanna kemur eink-
um frá stjórnmálahreyfingum, sem skil-
greina sjálfar sig lengst til „vinstri". Ýmsir
forystumanna þessara hreyfinga, draga ekki
dul á það, að þeir sjá enga ástæðu til að halda
uppi vörnum fyrir lýðræðið, þar sem þeir
leggja það að jöfnu við stjórnarfar alræðis-
rikjanna. Sumir ganga jaf nvel lengra, eins og
Thompson, sem telur Bandaríkin vera
„háskalegri" en sjálft Gulagið.
Thompson er fyrrverandi kommúnisti, en
er nú stuðningsmaður vinstra arms brezka
Verkamannaf lokksins, sem er kominn lang-
leiðina að leggja þann flokk i rúst. Oft virðist
sem „vinstri stefna" þessara stjórnmála-
hreyfinga lýsi sér einkum í öfgakenndum
„and-ameríkanisma". Þessir aðilar vilja
binda endi á varnarsamstarf lýðræðisríkj-
anna beggja vegna Atlantshafsins. Það er hins
vegar söguleg staðreynd, að án sarristarfs við
Bandaríkin er V-Evrópa varnarlaus frammi
fyrir hernaðaryfirburðum Sovétríkjanna.
Rof ni þetta samstarf verður þess skammt að
bíða, að V-Evrópa breytist í sovéskt áhrifa-
svæði.
Það vill einatt vefjast fyrir þeim, sem
hugsa um stjórnmál og alþjóðamál innan
ramma hinna hefðbundnu hugtaka um
„vinstri" og „hægri", að skilgreina hvað þeir
eiga við. Hin Stalíniska formúla, að sá einn
taldisttil vinstri, sem fylgdi Sovétríkjunum og
utanríkisstefnu þeirra í blindni, dugar varla
lengur. Ef lögregluríki Persakeisara var til
hægri, er morðæðí Mullahanna þá til vinstri?
Erum við nokkru nær, að kalla lögregluríki
þriðja heimsins „til vinstri", ef þau þiggja
sovésk vopn, en „til hægri" ef vopnin eru f rá
Vestúrlöndum? Eru þýzkir terroristar, sem
við flugvélarán dauðamerkja alla farþega
sem eru gyðingar, til vinstri?
Er eitthvað til, sem heitir „afturhaldssam-
ar" pyndingar, og annað sem heitir „fram-
farasinnaðar" pyndingar?
Eru til „vinstri sinnaðar" þrælabúðir, og
„hægri sinnaðar" þraSlabúðir? Er til eitthvað
sem heitir „afturhaldssöm" ritskoðun, en
annað sem heitir „frjálslynd" ritskoðun?
Það er vegna þess, hvernig þær svara
spurningum af þessu tagi, segir Kolakowski,
að mannréttindahreyf ingar innan Sovéska ný-
lendukerfisins stíga út fyrir hinn hefðbundna
ramma hugtakanna til hægri og vinstri.
Kjarninn í þeirra hugmyndafræði snýst um
hugtakið mannréttindi. Því hugtaki verður
ekki skipt milli hægri og vinstri. Ekki fremur
en f relsishugtakinu sjálf u, sem að endingu er
hið eina pólitíska hugtak, sem hefur gildi f
sjálf u sér. Einfaldlega vegna þess, að án þess
glata önnur mannleg gæði gildi sínu. Það er að
vfsu bæði „f ull atvinna" og „f riður" ríkjandi í
þræiabúðum Gulagsins. Samt hefur hingað til
ekki þótt við hæfi, að kenna það stjórnarfar
við „velferð" eða „lýðræði". Þjóðfélagsskip-
an, sem beinlínis byggir á þvi, að svipta þegna
sína frumstæðustu mannréttindum, er i sjálf u
sér ógnun við friðinn.
Aðalfundur iðnaðarbankans:
„Síðasta ár að mörgu leyti hagstætt”
Laugardaginn 27. mars s.l.
var aöalfundur Iðnaöarbanka
íslands hf. haldinn i Súlnasal
Hótel Sögu. A fundinum var
gerö grein fyrir rekstri og hag
bankans árið 1981. Einnig var
gerö grein fyrir starfsemi Iön-
lánasjóðs. Skyrt var frá þvf aö
Valur Valsson framkvæmda-
stjóri Félags íslenskra iðnrek-
enda heföi veriö ráöinn banka-
stjóri viö Iönaðarbankann.
Gunnar J. Friöriksson, sem
veriö hefur formaöur banka-
ráðsins siöan 1974 gaf ekki kost
á sér til endurkjörs.
l>róun peningamála
1 upphafi máls sins rakti hann
þróun peningamála árið 1981,
sem hann taldi verið aö ýmsu
hagstæöa framan af árinu.
Verðbólga fór hjaðnandi, svó
litill munur var á vöxtum og á
verðbiMgustigi. Hins vegar hafi
dæmiö snúist viö siöustu mánuöi
ársins, þvi hinni óraunhæfu
gengisstefnu hafði þá ekki
lengur veriö hægt aö halda til
streytu. Hins vegar fylgdu
vextir ekki verðbólgustiginu
eftir, raskaðist þar með á ný
þaö jafnvægi sem náöst hafði.
Gunnar vék aö hinni sérstöku
sveigjanlegu bindisskyldu, sem
lögö var á innlánsstofnanir til
viðbótar gömlu almennu
innlánsbindingunni, sem um
nokkurra ára bil hefur numiö
28% af innlánum. Gunnar sagöi
nafn hinnar svokölluöu sérstöku
sveigjanlegu innlánsbindingar
óneitanlega minna á hinn upp-
haflega yfirlýsta tilgang
innlánsbindingar, sem átti að
vera sveigjanlegt hagstjórnar
tæki, en var þaö ekki i raun.
Sagðist hann vona aö sveigjan-
leikinn yröi ekki bara uppáviö
aö þessu sinni.
Tollkrít
Gunnar sagöi fróölegt aö
fylgjast meö því, aö á sama
tima og rætt væri um þörf á aö-
haldi i peningamálum, hafi
fengiö byr undir báöa vængi
hugmyndir um svokallaöa toll-
krit. Tollkrit væri hins vegar
jafngildi útlána, þensluáhrifin
væruhin sömu. Benti hann á að
með tollkrit yröu áhrif hinnar
sérstöku sveigjaniegu bindingar
aö engu gerö, auk þess sem
óeölilegt yröi aö teljast að rikiö
færi inn á verksviö viöskipta-
bankanna meö þessum hætti.
Með tollkrftinni myndi fyrir-
tækjum veröa mismunaö eftir
stærð, því hún væri aöeins ætluö
stærri fyrirtækjum. Jafnframt
væri augljóst aö tollkrit mundi
þýöa skerta samkeppnisaðstööu
islensks iönaöar gagnvart inn-
flutningi. Hún myndi leiöa til
aukinnar einkaneyslu, minni
sparnaöar, aukinnar veröbólgu
og verri gjaldeyrisstööu lands-
ins.
Staða bankans
Þrátt fyrir það, aö nærri
bönkunum hafi verið gengiö
meö aukinni innlánsbindingu,
þ.á .m. Iönaöarbankanum, sagöi
Gunnar J. Friöriksson aö ekki
heföi oröiö verulegt afkomutjón
hjá honum vegna hinnartraustu
lausafjárstööu bankans.
Þá sagöi formaöur banka-
ráösins, aö góö rekstrarafkoma
bankans heföi gert bankanum
kleift að ráðast i nokkrar fjár
festingar og rakti hann þær
helstu. Þá skýröi hann frá þvi' aö
bankinn heföi nú fengiö leyfi til
aö opna nýtt útibú i Garöabæ.
Reikningar bankans
Bragi Hannesson, banka-
stjdri, gerði grein fyrir reikn-
ingum bankans á síöasta ári.
Heildarinnlán jukust um rúm
61% á árinu og er áriö 1981
fjóröa áriö i röö sem innlán
bankans aukast verulega aö
raungildi. Var sú aukning um
12% á siöasta ári miöaö viö
lánskjaravisitölu. Eigiö fé fyrir-
tækisins hækkaöi um 66% á ár-
inu og var i' árslok 39 m.
í lok máls sins sagði Bragi
Hannesson. ,,í stuttu máli má
segja aö áriö 1981 hafi verið
Iönaöarbankanum á margan
hátt hagstætt ár. Bankanum
tókst að auka heildarUtlán sín
um tæp 90% án þess að rýra
lausafjárstöðuna við Seðla-
bankann, með þvi að auka
endurkaup frá Seðlabanka um
138% og útlán veðdeildar
bankans um 310%, þrátt fyrir
nokkru minni innlánsaukningu
en sem nemi meðaltali bank-
anna. Auk þess var afkoman á
siöasta ári hagstæðari bank-
anum en mörg undanfarin ár.
A aöalfundinum var sam-
þykkt aö auka hlutafé bankans
um 42,11% meö útgáfu jöfunar-
hlutabréfa, til jafns við hækkun
vlsitölu jöfunarhlutabréfa, sem
rikisskattstjóri gefur út. Einnig
var samþykkt að greiöa 5% arö
til hluthafa.
Iðnlánasjóður
Ragnar Onundarson
aðstoöarbankastjóri geröi grein
fyrir starfsemi Iönlánasjóðs
áriö 1981. A árinu voru afgreidd
samtals 343 lán að fjárhæö 93,6
m. kr. Eigið ráðstöfunarfé
sjóðsins á árinu var 42,8 m. kr.
Tekjuafgangur Iönlánasjóös
1981 var 16,6 m. kr. Bein fram-
lög til sjóösins, iðnlánasjóðs-
gjald, framiag rikissjóös og
framleiðsugjald af áli námu
samtals nokkurn veginn sömu
tölu eöa 16,5 m. kr. Sagði
Ragnar þessa tölu sýna að
Iðnlánasjóður heföi getað verið
án beinna framlaga á árinu
1981.
1 bankaráð Iðnaöarbanka
Isiands hf. voru kjörnir: Davið
Sch. Thorsteinsson forstjóri,
Sveinn Valfells verkfræðingur
og Gunnar Guðmundsson raf-
verktaki. Til vara: Magnús
Helgason forstjóri og Sveinn A.
Sæmundsson forstjóri. Iönaðar-
ráöherra skipaöi þessa:
Kjartan Ölafsson ritstjóra og
Sigurö Magnússon rafvélvirkja.,
Til vara: GuörUnu Hallgrims-
dóttur matvælaverkfræöing og
Guöjón Jónsson járnsmiö.
Endurskoðendur voru kjömir
Haukur Björnsson fram-
kvæmdastjóri, Sveinn Jónsson
löggiltur endurskoöandi og Þór-
leifur Jónsson framkvæmda-
stjóri.
Njarðvik 1
Gunnólfi var boöiö 5. sæti listans
af uppstillingarnefnd, en hann
hafnaöi þvi. Þaö var þvi alllt
reynt til aö ná sameiginlegri
niöurstööu, en tókst ekki. Þvi var
engin önnur leiö fær, en láta full-
trúaráö flokksins skera á hnutinn
á lýðræöislegan hátt með at-
kvæðagreiöslu,” sagöi Edvald
Bóasson aö lokum.
Hreppsnefnd
Hólmavíkur lýsir
vanþóknun á
sofandahætti
ráðamanna i
símamálum
A fundi hreppsnefndar
Hólmavlkurhrepps sem hald-
inn var þann 1. aprii 1982 var
eftirfarandi ályktun gerö:
„Hreppsnefnd Hóimavikur-
hrepps vill vekja athygli á þvi
ófremdarástandi sem rikir i
simamálum á Hólmavik og
nærliggjandi sveitum. Nú i
vetur hefur keyrt um þverbak
i þeim efnum, þar sem sam-
bandslaust hefur verið um
sjálfvirka simann við aðra
hluta landsins meira og minna
svo mánuðum skiptir. Lýsir
hreppsnefndin yfir furðu og
vanþóknun á sofandahætti
ráöamanna I þessum efnum
og skorar á ráöherra sima-
mála og póst- og simamála-
stjóra aö sjá svo til aö á þessu
veröi geröar skjótar úrbæt-
ur.”
Haildór Sigurjónsson
Frá aöalfundinum. — Gunnar J. Friöriksson flytur skýrslu stjórnar.
Viö boröið sitja þeir Viglundur Þorsteinsson, Bragi Hannesson og
Ragnar önundarson.