Alþýðublaðið - 30.12.1982, Blaðsíða 4

alþyðu-
Fimmtudagur 30. desember 1982
tJtgefandi: Alþýöuflokkurinn.
Framkvæmdastjdri: Jóhannes Guömundsson
Stjórnmálaritstjóri og ábm. Guömundur Árni Stefánsson*
Blaöamaöur: Þráinn Hallgrimsson.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
)Dreifingarstjóri: Siguröur Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar cru aö Slöumúla 11, Reykjavlk, simi 81866.
Áskriftarsíminn
er 81866
BANDARÍKIN;
Ronald Reagan hefur átt í megn-
ustu vandræðum með utanríkis-
stefnu sína. Mönnum er t.d. enn
hulin ráðgáta hin skyndilega
stefnubreyting varðandi refs-
ingar vegna gasleiðslunnar frá
Síberíu.
Haig yfirgaf skipið stöðvaðist opin-
bert rifrildi Hvíta hússins og utan-
ríkisráðuneytisins, en átökin um
mótun utanríkisstefnunnar ekki.
Afleiðingin er sú að Reagan hef-
ur sífellt verið að breyta um stefnu.
Eftir misheppnaða efnahagsráð-
stefnu að Versölum ýtti stjórn hans
undir veikleikann í sambúð vest-
rænna ríkja með því að grípa til
harðari refsiaðgerða gegn evrópskum
fyrirtækjum sem hjálpuðu til við
uppbyggingu gasleiðslunnar frá Sí-
beríu, Af ástæðum sem enn eru
ekki með öllu ljósar, var síðan sagt
að ný viðhorf V-Evrópuríkja í við-
skiptum sínum við austurblokkina
hefu réttlætt að þessum refsi-
aðgerðum yrði hætt. John Walcott
rifjar í Newsweek upp fleiri brota-
lamir í utanríkisstefnu Reagan-
stjórnarinnar.
Ræða ráðgjafar Reagans
ekki saman?
Margir minnast þess þegar sendi-
Embættismenn Hvíta hússins voru
fljótir að lýsa því yfir að Hinton
hefði verið að tala fyrir sig persónu
lega. En á sama tíma lýstu emb-
ættismenn utanríkisráðuneytisins
því yfir að þeir væru sammála gagn-
rýni hennar og það leit einna helst
út fyrir að ráðgjafar Reagans í
utanríkismálum ræddu alls ekki
saman.
Rólegt fas Georgs Shultz virðist
draga úr þeim ágreiningi sem ofsa-
full framkoma Haigs undirstrikaði.
Hann tekur vissulega undir stefnu
Reagans, en hann hefur einnig
haldið áfram stefnu Haigs við að
sníða af herskáustu línunum í utan-
ríkisstefnunni. Hann átti sinn þátt í
því að afnema refsingarnar vegna
uppbyggingar gasleiðslunnar og að
nokkru leyti hefur hann breytt við-
móti Bandaríkjanna gagnvart ná-
grönnum í rómönsku Ameríku.
Hins vegar er talið að breytingar
Shultz séu fremur hvað leiðir snert-
ir en ekki raunverulegt innihald.
Ruglingsleg utanríkisstefna
Reaganstjórnarinnar
Kjörtímabil Reagans er hálfnað, en ekkert bólar
á heilsteyptri stefnu í utanríkismálum
Nú er Ronald Reagan hálfnaður
með kjörtímabil sitt og enn hefur
samkvæm utanríkisstefna ekki ver-
ið fullmótuö. Þegar Alexander
herra Bandaríkjanna í E1 Salvador,
Deane Hinton, gagnrýndi í síðasta
mánuði hinar hægri sinnuðu
dauþasveitir landsins.
48 klukkustundum eftir að samkomulag hafði náðst að Versölum
var sá árangur rokinn út í veður og vind. Hér má sjá Margaret
Thatcher, Ronald Reagan og Francois Mitterand að Versölum.
Þegar hann flutti ræðu frammi fyrir
Samtökum amerískra ríkja í nóv
ember s.l. tóku menn sérstaklega
eftir því að hann lagði áherslu á
féiagsleg og efnahagsleg vanda-
mál, en sleppti því að minnast á
grýlur svæðisins: Kúbu og Nicarag-
ua. En fljótlega kom í ljós að þó
Shultz taíi varlega er mikill hiti í
Reagan. Rétt áður en hann lagði í
ferð sína til rómönsku Ameríku nú
í desember réðst hann enn einu
sinni harkalega á Fidel Castro og
kommúnismann sem hina miklu
ógnun á vesturhveli jarðar. Og
hann hélt áfram að styðja árásir
hægri sinnaðra herliða á Nicaragua
frá Honduras.
Versalasamningur út
í veður og vind
Samskiptin við V-Evrópu eru
einnig í flækju. 48 klukkustundum
eftir að samkomulag náðist að
Versölum um frekari takmarkanir
á viðskiptum við Sovétríkin var sá
árangur fokinn út f veður og vind
eftir djúpan ágreining í viðræðum
fj ármálaráðherra Bandaríkjanna,
Donald Regan,og forseta Frakk-
lands, Francois Mitterand. Banda-
SOVÉTRÍKIN:
Eftir fráfall Brésnevs þykir mönnum sem nú hafi opnast möguleikar
til áþreifanlegra breytinga á hinum ýmsu sviðum innan Sovétríkj-
anna. Það hefur enda sýnt sig að leiðtogaskipti í Sovétríkjunum geta
komið ýmsu af stað, þó svo talað sé um að einstaklingurinn á
toppnum fái lítið að gert einn sér.
Juri Andropov heilsar Georg
Bush, varaforseta Bandaríkj-
annd. Andropov verður nú að
velja á milli þess að vera litlaus
„millibils" leiðtogi eða grípa til
eftirminnilegra aðgerða innan-
lands jafnt sem utan.
Þrátt fyrir gagnstæða ímynd, er
það rétt að einstaklingar geta og
hafa breytt stefnu Sovétríkjanna.
M.ö.o. er það ekki alls kostar rétt
að leiðtogar kommúnistaflokksins
.ráði sem heild eftir vísindalegum
* grundvallarreglum marx-leninism-
ans.
Jósep Stalín sveigði eftirminni-
lega af stefnu þeirri er ríkti í valda-
tíð Leníns. Krjúseff fordæmdi Stal-
ín og viðhafði mildari vinnubrögð.
Leonid Brésnev stöðvaði „til-
raunir" Krúsjefs og færði þjóðinni
18 ár stöðugleika og stöðnunar.
Andropov gæti breytt ýmsu, en til
þess þyrfti hann að koma hreyfingu
á þunglamalegt skrifræðiskerfi So-
vétríkjanna. Robert B. Cullen tel-
ur upp í Newsweek nokkra þá
möguleika á breytingum sem hann
telur að Andropov gæti nýtt sér:
Að yfirgefa
Afghanistan
Það leikur enginn vafi á því að
íhlutun og innrás Sovéthersins í
Afghanistan frá 1979 hefur í engu
heppnast. í mesta lagi hafa 100.000
sovéskir hermenn tryggt lepp-
stjórninhi yfirráð yfir helstu stór-
borgum Afghanistan og þjóðveg-
um. Andropov gæti einfaldlega lýst
yfir sigri og kallað herinn heim.
Tryggja mætti í gegnum Sam-
einuðu þjóðirnar áframhaldandi
hlutleysi Afghanistans, án íhlut-
unar annarra. Þó samskipti Sovét-
ríkjanna við Bandaríkin, Kína og
írankynnu aðskána við þetta er hitt
víst að hugmyndafræðingar flokks-
ins og herinn myndu sjálfsagt fyll-
ast reiði og líta á þá þróun sem
auðmýkingu og ósigur. En kostirn-
ir hljóta, miðað við þá stöðu sem
ríkjandi er, að teljast veigameiri.
Bœtt samskipti
við Kína
Hugmyndafræðilegur ágreining-
ur Sovétríkjanna og Kína á milli er
nú aðallega söguleg minning. Kína
nútímans, undir stjórn Deng Xia-
oping, getur ekki kallað sovét-
menn „endurskoðunarsinna" mið-
að við eigin þróun. Hins vegar eru
vissulega uppi landfræðileg og póli-
tísk ágreiningsefni sem erfið eru
viðfangs. Sovétleiðtogar gætu
þurft að taka skref sem þeim eru
örugglega þung, að fækka her-
mönnum við landamærin og hlusta
á landamærakröfur kínverja. En
möguleikinn er fyrir hendi, þar
sem Kínverjar vilja ná betri
sambúð við Sovétmenn í því skyni
,að fá vestræn ríki til að leggja meir
af mörkum til þróunarmála og til
að vara Bandaríkjamenn við því að
ýta betur undir Taiwan-stjórnina. í
raun er þessi möguleiki sá
kostnaðarminnsti fyrir Andropov
og sá sem er síst gegn opinberri
hugmyndafræði.
Hömlur á vígbúnaði
í Evrópu
Stefna Sovétríkjanna í
vígbúnaðarmálum hefur haldið
vestrænni samvinnu saman, þrátt
fyrir auðsjáanlegan ágreining
vesturveldanna. Andstæðingar
Pershing II langdrægra kjarnorku-
vopna Bandaríkjanna í Evrópu
hafa staðið frammi fyrir yfir-
burðum SS-20 flauga Sovétmanna.
En nú hefur Andropov boðist til að
fjarlægja a.m.k. einhvern hluta
þeirra. Þetta gæti valdið því að ný
þýsk ríkisstjórn freistaðist til að
hafna nýjum kjarnorkuflaugum
Bandaríkjanna og ýtt undir vest-
rænan ágreining. Auðvitað þyrffi
til þessa að sannfæra sovéska hers-
höfðingja, t.d. gæti Andropov bent
þeim á, að fækkun á kjarnorku-
vopnum myndi einmitt auka á yfir-
burði Sovétríkjanna hvað hefð-
bundin vopn varðar.
Frysting á útgjöldum
til varnarmála
CIA telur að Sovétríkin hafi
•aukið útgjöld sín til varnarmála um
3-4% á ári á valdatíma Brésnevs.
Þeir höfðu efni á því á meðan
efnahagurinn óx að sama marki, en
nú hefur hann farið niður í 2% vöxt
eða minna, með miklum þreng-
ingum sem kunnugt er. Aukning á
útgjöldum til varnarmála undir
þessum kringumstæðum kemur
niður á hinum sovéska neytanda
fyrst og fremst. Meiri skortur,
lengri matarbiðraðir og minnkandi
framleiðni eru afleiðingarnar. Hins
vegar blasa við stóraukin
hernaðarútgjöld Reagans og í raun
verður að telja að frysting á
hernaðarútgjöldum Sovétmanna
byggi á því hvort einhver árangur
næst í afvopnunarviðræðum ríkj-
anna.
Að leyfa
stjórnendum að
stjórna
Jafnvel Andropov hefur viður-
kennt að hið íhaldssama skrifræðis-
veldi sem stjórnar áætlanagerð-
inni, er að kyrkja sovéskt
Framh. á bls. 2
Það sem Yuri Andropov
_______________________gæti gert
Sættir hann sig við að vera „millibils” leiðtogi eða
mun hann grípa til eftirminnilegra aðgerða?