Tíminn - 19.02.1967, Blaðsíða 7

SUNNUDAGUK 19. febrúar 1967.
TÍMINN
19
ureyri. Það er að vísu rétt, að
sam'vinnuverzlunin í Reykjavík
er ekki jafn mikil og í höfuð
— Ilvað telur þú mikilvægast fyr-
ir vöxt og viðgang samvinnuhreyf-
ingarinnar á íslandi í næstu
borgum nágrannalandanna, en I framtíð, Erlendur?
eigi að síður gegnir hún hér
mikilvægu hlutverki við að
Skapa eðlitega samkeppni uin
viðskiptakjör og þjónustu. Ég
held t.d. að Kaupfélag Reykja-
vikur og nágrennis sýni þetta
og sanni vel og selji mjög
ódýrt, svo að það standi fullkom-
lega undir þeirri auglýsingu sem
fólk þekkir vel: „Ódýrt í
KR0N.“ Kaupfélögin hafa bæði
hér í Reykjavík og annars stað-
ar haft ótvíræða forystu um
aukna og bætta þjónustu, og
má t.d. nefna kjörbúðirnar, sem
þau komu fyrst á.
— Hefur rekstraraðstaða sam-
vinnufélaganna verið góð síðustu
árin?
— Nei, þvf miður. Verðbólgu
iþróunin er mjög óhagstæð fyr-
ir samvinnufélögin, og á allra
síðustu árum álít ég, að marg-
víslegur rekstur í þágu almenn-
ings hafi beinlnis lent undir í
skriðunni. Þetta er viðurkennt
aff flestum, sem við rekstur
fást, og smásöluverzlun með
brýnustu nauðsynjar hefur átt
mjög örðugt uppdráttar, enda
hafa ekki orðið á síðustu ár-
um þær framfarir í hagræðingu
og hagkvæmni, sem komið hafa
til í öðrum löndum í
þessari grein. Það er og áber-
andi, að fjármunamyndun af
slkum rekstri hefur farið
minnkandi á undanfömum ár-
um. Orsök þess er fyrst og
fremst verðbólgan og stjórn-
málalegar ástæður, sem þvi
ástandi fylgja. Af þessum sök-
um hefur þessi stærsti þáttur
í rekstri samvinnufélaganna
ekki gengið eins vel og skyldi
síðustu ár, og ég held að einka-
reksturinn hafi sömu sögu að
segja.
En þrátt fyrir þessa erfiðleika,
hefur uppbygging samvinnufé-
laganna verið mikill, og hlut-
ur þeirra í framleiðslunni far-
ið ört vaxandi.
— Nú hefur Hamrafellið verið
selt úr landi, hvað viltu segja um
þann atburð?
— Það er auðvitað þungt
áfall, en það varð ekki hjá því
komizt eins og komið var. Þeg-
ar samvinnumenn keyptu
Hamrafellið árið 1956, var það
stórkostlegt átak í siglingamál-
um þjóðarinnar. Olíur voru
orðnar mjög stór hluti af nauð-
þurftum hennar og sífellt vax-
andi, en þessir miklu flutning-
ar voru alveg í höndum útlend-
inga. fslendingar hafa ætíð tal-
ið eigin siglingar veigamikinn
þátt sjálfstæðisins, og með kaup
um Hamrafells náði þjóðin þess
um þætti í olíuflutningun-
um. Og nú þegar Hamra-
fellið er farið, hefur þjóðin
misst þennan þátt aftur úr
höndum sér að sinni.
Ástæðurnar til sölu Hamra-
fells eru þjóðinni svo kunnar,
að ég fer ekki að rekja þær,
en höfuðsökina á verðbólgan og
að ekki fékkst fulltingi stjórn-
arvalda til þess að veita skip-
inu aðstöðu til þess að standast
hana. Það varð að' búa við
ókjör hennar hér en keppa við
oliuskip þjóða, sem ekki hafa
verðbólguvanda í sama mæli.
Sá leikur var auðvitað vonlaus, og
svo mundi einnig fara um æði-
margan annan rekstur á tandi
hér um þessar mundir, ef hann
yrði að sæta sams konar sam-
keppni.
En vonandi er sala Hamra-
fells ekki úrslitaósigur í bess-
um málum, og íslendingar
verða að reyna að eignast aftur
stórt olíuflutningaskip og end-
urheimta þennan tapaða sjálf-
stæðisþátt.
— Það tel ég tvímælalaust
vera, að unga fólkið, sem erfir
landið, veiti félögunum stuðning
og brautargengi og helgi sér þau,
geri þau að virku áhrifavaldi í
lífsbaráttu sinni. Það teldi ég
mestu gæfu samvinnufélaganna,
að unga fólkið gerðist í æ ríkari
mæli virkir þátttakendur í sam-
vinnustarfinu, bæði í almennu
starfi og forystu félaganna. Ég
tel það tímabært að fleira ungt
fólk sé kjörið í stjórnir félag-
anna og því falin þar trúnaðar-
störf, svo að það fái gott tæki-
færi til þess að móta stefnuna
í sínar þarfir og eftir sínum
sjónarmiðum.
Og ég tel hiklaust, að sam
vinnufélögin hafi enn sem fyrr
öll skilyrði til þess að verða
sigursælt baráttutæki í sókn
unga fólksins til betri kjara og
hærri félagsmenningar, alveg
eins og fyrr á árum. Þau eru
það félagsform, sem hafa ungu
fólki með mikinn félagsþroska.
Ég held, að þeir tímar séu fram
undan, að unga fólkið skilji
þetta betur og notfæri sér það.
Þegar samvinnufélögin hófu
starf hér á landi fyrir 85 árum
og Samband ísL samvinnufélaga
fyrir 65 árum, voru íslending-
ar að taka í sínar hendur mik-
ilvæga þætti sjálfstæðisins, og
samvinnufélögin urðu eitt öflug-
asta sóknartækið í þeirri bar-
áttu. Þau utfnu mjög að því að
gera þjóðina sjálfstæða í verzl-
un.
í því umróti og á þeirri
fleygiferð, sem þjóðin er nú inn
í nútíðina og samfélag þjóðanna
þurfa íslendingar sannarlega að
vera vel á verði um það, sem
unnizt hefur, og gæta vel menn-
ingar sinnar og þjóðlífs. f slík-
um samskiptum vilja ýmsir að-
vífandi seilast lengra en okkur
er hollt, og samvinnufélögin eru
áreiðanlega ekki síðri gæzlu-
maður þeirra sjálfstæðis-
verðmæta en sækjandi. Þau
munu gegna þar sérstöku
hlutverki og standa vörð
um frjálsa og innlenda verzl-
un og innlendan atvinnurekst-
ur. Nú er krafizt stórra heilda
til þess að standast samkeppni
á erlendum mörkuðum. íslend-
ingar verða þar löngum of litl-
ir, en betra form en skipulag
samvinnunnar á slíkum heildum
er varla hægt að finna.
A. K.
@iiílneiital
SNJÓHJÓLBARÐAR
MEÐ NÖGLUM
sem settir eru í, með okkar full-
komnu sjálfvirku neglingarvél.
veita fyllsta öryggi í snjó og
hálku.
Nú er allra veðra von. — Bíðið
ekki eftir óhöppum, en setjið
CONTINENTAL hjólbarðá, með
eða án nagla, .undir bílinn nú
þegar.
Vinnustofa vor er opin alla daga
frá kl. 7,30 til kl. 22.
Kappkostum að veita góða þjón-
ustu með fullkomnustu vélum
sem völ er á.
GÚMMÍVINNUSTOFAN h.f.
Skipholti 35 — Sími 3-10-55.
ÞYZKAR ELDHÚSINNRÉTTINGAR
úr harðplosti: Format innréttingar bjóða upp
□ annað hundrað tegundir skópa og litaúr-
vol. Allir skópar með baki og borðplata sór-
smíðuð. Eldhúsið fæst meS hljóðcinangruð-
um stólvaski og raftækjum af vönduðustu
gerð. - Sendið eða komið með mól of eldhús-
inu og við skipuleggjum eldhúsið samstundis
og gerum yður fast vcrðtilboð. Ótrúlega hag-
stætt verð. Munið að söluskattur er innifalinn
í tilboðum fré Hús & Skip hf. Njótið hag-
stæðra greiðsluskilmóla og
lækkið byggingakostnaðinn. raftæki
HÚS & SKIP hf. lAUQAVI.I II • ilMI ilili
Trúin flytnr fjöll — Vlð flyfjnm aUt tnnað
SENDlBfLASTÖÐIN HF.
BÍLSTJÖRARNIR AÐSTOÐA
ÞÁTTUR KIRKJUNNAR
Trúfræðin á 20. öld
Andrés Kristjánsson, ristjóri
hefur átt í mjög sérstæðum og
aíhyglisverðum , orðaskiptum
við helztu menn kirkjunnar síð
an um áramót. Hann flutti þá
erindi í þættinum „Um daginn
og veginn,“ sem vakti og verð-
skuldaða atihygli alþjóðar.
Að vísu voru þar tekin til
umræðu atvik eða atburðir um
jólin, sem skoðanir eru nokk-
uð skiptar um, og má vera, að
"hann hafi þar gengið nokkuð
langt í gagnrýni sinni á þau
atriði t.d. helgisýninguna á
Selfossi og söng guðfræðinema
á jólunum.
En það kemur fram síðar,
að þar er ekki um nein aðal-
atriði að ræða. Mergur málsins
er nú fyrst að koma í ljós í rit-
deilu þessari.
En það eru trúfræðikenning
ar þær, sem enn er haldið *ram
sem fullgildum og nauðsynleg-
um hornsteinum kristinnar trú
ar.
Og þar er spurt, hvað er
kennt í guðfræðideild Haskóia
íslands nú á 20. öld?
Það væri efni, sem vert væri
að ræða um og rita. Og mundi
þá mangt koma í ljós, sem flest
um kæmi á óvart, að væri krist
inni lífskoðun um-alveldi elsk-
unnar samboðið.
Það er nefnilega ekki alveg
víst, að allt sem kallað er
kenning Lúthers samþýðist
anda og krafti þess kærleiks-
boðskapar, sem Jesús ICristur
boðaði.
Og margt af því, sem talið
er góð og gegn kenning lut-
hersku kirkjunnar er i sann-
leika þannig lagað og hugsað
í samræmi við sína tíma fyrir
500 árum, að enginn íslenzkur
prestur mundi predika það op-
inberlega í alvöru. Tökum sem
dæmi það, sem vakið hefur at-
hygli um skímaraðferð og
grundvallarhugsun um skírnar
siðinn. Jú, það er rétt hjá guð-
fræðinema, að skírnin er hugs-
uð sem syndaþvottur og drekk-
ing syndarinnar og jafnvel sem
brottrekstur illra anda úr stóm
þega og frá honum. Og einmitt
orðalag í þá átt mun koma
fram í 'handbókum presta í kirkj
um nágrannalandanna og hafa
verið í handbókum eða helgi-
siðabókum islenzkum þangað
til þessi síðasta sleppti því.
Segja mætti að slík hugsun
gæti átt fullan rétt á sér, með-
an skírnþegar voru flestir eða
allir fullorðið fólk. En gagn-
vart nýfæddum börnum vand-
ast málið. Þar er um að ræða
sjálfa sakleysingjana sem
Kristur benti á sem fyrirmynd-
ir hinna fullorðnu í aðstöðu
til Guðs ríkis.
En nú er ekki nóg að pessi
syndadrekking, syndaþvottur
og djöflaútrekstur sé frumat-
riði í lútherskri kirkjuskoðun
á stórnarsakramentinu, aeid-
ur bætist þar við, að þar mun
talið, að það barn, sem ekki
hlýtur skírn áður en það deyr
fari hreinlega „til helvítis“
eins og það ér orðað af „rétt-
trúuðu" fólki. Því sé sem sagt
engin frelsun búin frá valdi
hins illa hvorki á himni né
jörðu, heldur eilíf glötun, eilif
þjáning á einhverjum listilega
upphugsuðum kvalastað.
Hvernig slíkur hugsunarhátt-
ur samræmist kærleiksboðsíap
Krists um hinn algóða og al-
máttka föður, fá vist fæstír
skilið.
Enda munu margir jslenzkir
prestar vonandi flestir aðeins
líta á skírnina sem vigsiu
barnsins og þó sérstaklega fur-
eldranna til hlýðni og hollustu
við vilja Guðs hið góða, fagi'a
og fullkomna. Og um leið
er hún í sínum tárhreina helgi-
búningi hvítavoða tákn þeirr-
ar fegurðar og elsku, sem
hverju barni ætti að vera bú-
ið með skynsamlegu uppeldi í
anda Krists, sem sagði: „Leyfið
börnunum að koma til mín.“
Mundi ekki slíkur hugsunar-
háttur líka ná til helgunar
hverri barnssál, þótt hann úti-
loki engan um leið, né geri
ráð fyrir djöflavaldi yfir bam-
inu?
En nú eru strax komnar lil
sögunnar óbeint aðrar guðfræði
kenningar lútherskunmar, sem
sannarlega þyrftu endurslcoðun
ar við. Og sú endurskoðun
mundi leiða í ljós, að flestum
eru þær framandi og fjarlæg-
ar, og eins hitt, að vafamál
yrði hve margir prestar í is-
íenzku kirkjunni yrðu í sann-
leika lútherskir í skoðun og
boðum, þegar til kastanna
kæmi. Og væri það svo sannir-
lega ekki ljóður á ráði þeirra,
miðað við almennan hugsunar-
hátt þess fólks, sem bezt fylgdi
kærleiksboðskap Meis^arans
mikla frá Nazaret.
Margt af því, sem ku'Kjan
hefur haldið fram á liðnum öld
um er ekki frá Kristi komið,
heldur hefur það síazt inn í
kenningar og boðskap hennar
frá allt öðrum trúarbrögðum.
Hvar er t.d. talað um munk
lifnað og klaustrahelgi í Nýja
testamentinu?
Og hvar em fyrirmæli um
meinlæti og sjálfspyntingar?
Það mun erfitt að finua, því
að Kristur talar beinlínis á
móti því. En samt hefur þetta
verið talið sérkenni þess hugs-
unarháttar, sem bæri vott um
æðstan þroska á vegum kirkj-
unnar og ekkert æðra en kiaust
urhelgi og munklifnaðar. Og
hvort tveggja hefur átt gildi,
vissulega. En ekki sem neitt
sérstakt hrós á vegi kristins
dóms. „En þetta tilheyrir ka-
tólskunni", segið þið. En þótt
$vo sé, er það gott dæmi um
það sem fest hefur rætur í
kirkjunni sem kristinn dómur
án þess að vera það. Og gæti
í sjálfu sér verið hræðileg fjar-
stæða, sem nefnt var guðlast í
gamla daga.
Tökum t.d. Friðþægíngar-
kenninguna, sem byggist á því,
að Guð hafi ekki getað fyrir-
gefið syndir, nema hans slsk-
aði sonur væri píndur og kval-
inn tii dauða fyrir augum
hans.
Góður Guð það! Kærleiks-
ríkur Faðir! Finnst yskur
ekki?
Nei, þetta eni eldfomar hug
myndir um barnafórnir, sem
reynt er að samþýða kristinni
llfsskoðun.
Tökum aðra kenningu lúth-
ersku kirkjunnar, sem nefaist
útskúfunarkenning. Hún gerir
ráð fyrir að allir, sem ekki eru
skirðir séu píndir og kvaldir
í ólýsanlegum kvölum, ekki
eina nótt, heldur allá eilífð, án
nokkurrar vonar um frelsun.
Framhald á bls. 23.
i