Tíminn - 10.06.1967, Síða 11

27
LAUGARDAGUR 10. júní 1967
TÍMINN
Dönsku lífverðimir.
Dagleg ganga Mfvarðanna í
geignum Kau pmannah öfn, þegar
konungurmn dvelst í Amalien-
borg, setur svip sinn á borgar-
Idfið. Erlendir ferðamenn í Kaup-
mannalböfn taika fleiri miyndir af
döns'ku lífvörðunum en nokkru
öðru — nema ed tíl vill litlu haf-
meyjunni.
Konunglega lifvarðasveitin,
sem ieggur til lifsforinigja til að
haida Vörð um koniungkhöllina er
ekki eingöngu viðhafnarhersvedt.
Eins og önmur fótgöngulið danska
hersins þjálfar hún menn fyrir
aitvinnulhermennsku. Agi hersveit-
arinnar er talinn sá mestí innan
danskna varxualiðshersveita. Kon-
unglega Líifrarðsveitin, sem er 300
ára gömul, er fjórða elzta líf-
varðasveitin í Eivrápu. Lífverðim-
ir búa í 200 ára gamlum her-
skálum á ÖstervoM hjá Rosenlborg
höllinni.
Barizt við Amalienborg árið
1940.
Hersveitin, sem stofnuð var
1658, hefur átt í blóðugum bar-
dögium við Svia, Þjóðverja og
Breta. Hún barðist gegn óvinium
í Kaupmannahöfh 1658—59, f Ny-
borg 1659, Lundi 1676, Malmó
16177, Helsinglborg 1710, GaMebu-
sdh 1712, Stralsund 1716, Dybból
848, Isted 1050 og aftur í Dybíból
1864. Þessi nöfn eru letruð á fána
hersveitarinnar. Þegar ÞjóðveTjar
gerðu innrús í Danmörku 1940,
börðust lífveæðimir við Amalien-
borg.
Hersveiitiin hefiur barizt heima
og erlendis, undir merki
Vilhjámls af Oraníiu, Malborough
í írlandi, Niðurlöndum, Þýzka-
landi og Prakklandi-
IáfverðSruir koma frá öllum hér
uðum Danmerkur.
Áður en komið var á almennri
herskyMu voru aðeins bændasyn-
k kvaddir til herþjónustu. Etftir
að komið var á almennri her-
Skyldu, verða allir ungir menn
að iáta skrá sig í herinn. Hersveit-
imar fá venjulega nýliða úr sfnu
héraði, en konunglega lífivarða-
sveitin fær nýliða frá öllum hér-
uðum Danmerkur.
Þeir verða að vera hávaxnir,
lágmarksihæð er núna 176 cm.
Eitt sinn vonu þeir útílutninigs-
vara. Árið 1729 gatf Priðrik kon-
ungur IV prússneska herkonungn
um Friðriki Vilhjámli I tvo 190
cm. háa danska IfverðL
í fyrstu voru margir erlendir
málaliðar í lífvarðasveitinni, en
1722 varð hún fynsta hensveitin,
sem samansfcóð eingöngu af Dön-
um, Norðmönnum og mönnum
frá Slesvig-Holtsetalandi, sem þá
heyrði undir dönsku krúnur.a. Iáf
varðasveitin varð einnig fyrsta
danska hersvedtin, sem notaði
dönsfcu sem hermál. Það var 1722.
Áður hafði þýzka verið notuð.
Litríkasti einkennisbviningur
hersins.
Einkennisbúningur lifvarðanna,
sem er sá liitríkasti í danska hem-
um, hefur tekið smávegis breyt-
ingum. Fyrstí einkennisbúningur-
inn var gulur- í frönskum stíl.
Guli einkennisbúningurinn var
ópraiktískur og var tekinn upp
rauður einkennisbúningur. I
'honum flutti lífvarðasveitin inn
í hermannabúðirnar hjá Amalien-
borg. Sama ár hófst ganga líf-
varðanna. Viðhöfnin við fánann
hófst þó ekk i fynr en 1868. Árið
1822 var farið að nota bláu sáð-
buxurnar, sem lífverðirnir nota
á daglegri göngu sinni. Bjarn-
skinnshúfurnar tóku ýmsum breyt
insum, en frá 1842 hafa þær hald-
ist óbreyttar.
Kristján X. var í lífvarðasveit-
iuni.
Lffverðirnir eru vinsælir. Þótt
nýliðarnir viti, að þjálfun og agi
er meiri en hjá öðrum hersveit-
Konungsveizla í Christianborg.
borgar og veðsetti hana til að
lána í tóman ríkiskassann. Það
var ekki fyrr en sonur hans
Friðrik III hafði safnað nægu fé
að hægt var að leysa út kórón-
una og flytja hana til Rosemborg
hallarinnar.
Sverð Iiristjáns III.
Hið voldiuga sverð með meðal-
kafla og slíðri úr gulli skreytt
demöntum hefur alltaf verið
geymt í höllinni ásamt elztu tign-
anmerkjum komungsins. Ilirðgull-
smiðurinn Johan Siiber gerði það
handa Kristjáni III árið 1551.
Þegar konungur var krýnd-
ur, benti hann sverðinu í austur,
vestur, morður og suður sem tákn
rænt loforð þess að hann mundi
berjast við óvini konungdæmis-
ins hvaðan sem þeir kæmu.
Þetta sverð er eingöngu notað
á s orgarstumfu eins og veldis-
sprotinn, sem gerður var í Kaup-
mannalhöfn af frönskum gullsmið
vegma krýnimgar Kristjáns V.
1671, hnötturinn og kaleikurinn,
sem eru frá sama tíma — þ. e. við
lcastrum doloris konungsins.
jr • •
LIFV0RDURINN I
SKARTGRIPIRNIR
um, eru margir sem sækja um
starfiið af frjálsum vilja og oflt
hefiur faðir og sonur í marga ætt-
liði verið í lifivarðasveitinni.
Lilfivarðasveitin er ein af fót-
gönguliðum danska hereins, og ér
þjálfun hennar samkvæmt því, en
varðmannsstarfið við konungslhöll
ina er sérstök skylda. Láfvarða-
sveitin úfcvegar ekki aðeins menn
til að halda vörð um Amalien-
borg heldur einnig um Sorgenfri
höllina, þar sem bróðir xonungs-
ins Knútur prins, býr. Iifverðirn-
ir fylgja konungnium, þegar
Ihann dvelst í Fredensborg höll-
inni eða í Grásten.
Margir konungbornir menn
hafa verið í tífvarðasveitinni. Með
al heiðureofursta hersveitarinnar
er Karl XV. Svíaíkonungur og
Alexander HI. Rússakeisari. Fað-
ir Friðriks IX., Kristján X., var
í tífvarðasveitinni.
Þúsundir Dana hafa verið í lflf-
varðasveiltánni. Einiu sinni var her
þjónustutíminn upp í 24 ár, núna
er hann 14 mániuðir, en nógu lang
ur til þess að lífverðirnir tengj-
ast böndum, sem stundum hald-
ast ævilangt. Fyrrverandi lílfverðir
hafa með sér félagsskap, efcki að-
eins í Danmörku, heldur á mörg-
um sfcöðum erlendis þar seim Dan-
ir búa.
Skartgripir dönsku krúnunnar
og saga þeirra.
f Rosenberg eru geymd tignar-
merki konungisins. Þar eru einnig
skartgripir dönsku drottningar-
innar og franski siifurborðbúnað-
urinn, sem prýða mun veizlu-
borðið eins og hann Hefur gert
í tvö hundruð ár.
Skartgripir krúnunnar og kon-
ungleg tignarmerki eru geymd í
litlu Rosenberg höllinni. sem er
frá endurreisnartímanum. Á höll-
inni er grænt kopariþaK og fcurn-
spírur. Hér eru eriðagripir
dönsku drottninganna geymdir,
en hin heittrúaða drottning Soffía
Magdalen-a kom á þeirri skipan
fyrir nær því tvö hundruð árum.
Frá Rosenborg hefja lifverðirn-
ir daglega göngu sína með flautu-
spili og trumbuleik til að skipta
um vörð við Amalienborg höllina.
í Rosenborg eru silfurljón
dönsfcu konungisfjölskyldunnar.
Þessi Ijón, sem eru í eðlilegri
stærð, halda vörð um hásæti úr
fíliabeini og náhvaLsvigtönn.
Friðrik konungur III fékk ljón-
in og hásætið vegna krýningar
sonar síns Kristjáns V, eftir að
faðirinn var orðinn fyrsti einveld-
iskonungur Danmerkur og hafði
lýst yfir því að konungur Dan-
merkur væri það af guðs náð.
Kórónan, sem var veðsett.
í aldaraðir hafa Danakonung-
ar geymt hin Konunglegu tign-
larmerki í Rosenberg, sem eiitt
sinn var í útjaðri Kaupmanna-
hafnar en er nú í henni miðri.
í konunglega bókasafninu er
geymd ferðadagbók eftir prófess-
or við háskólann í Kiel þar sem
segir að honum hafi allra náðu-
samlegst verið leyft að skoða
hin konunglegu tignarmerki.
Núna eru þau til sýnis í kassa,
sem hverfur niður í dýflissu hall-
arinnar, ef komið er við aðvör-
unarkerfið. í gegnum glerið get-
um við grandskoðað kórónu Frið-
riks konungs III eins og prófess-
orinn gerði 1693 og séð að hún
er gerð 1671 af Poul Kurtz, gull-
smið í Östergade. Við getum einn
ig dáðst að kórónu föður hans
Kristjáns IV, sem byggði Rosen-
borg. Er hún jafnvel enn stór-
kostlegri. Tveir gullsmiðir í Od-
ense fæðingarbæ H.C.Andersen
gerðu hana árið 1596. Konungur-
inn var þá aðeins 19 ára og gull-
smiðirnir voru Dirk Fyring og
Corvinianus Sauer. Kórónan er
breiður gullhringur skreyttur
stórum perlum, hálftungllaga de-
mön-tum, englum úr s-maragöðum
og táknrænum verum. Hinn ungi
Kristján IV bar hana á höfði sér
er hann reið í gegn-um Kaup-
mannahöfn frá gömlu Frúarkirk-j
unni til Kaupmannahafnarihallar-
innar. Frúarkirkjan var síðan
sprengd upp af Englendingum.
Þessa dýrðlegu kórónu sendi
Kreitján IV, sé mikli bygginga-
meistari og herforingi, tál H-am-
Síðasta krýning var 1840.
Dönskiu konungarnir eru ekki
lengur krýndir. Síðasti einveldis-
konungurinn, sem var það af
g-uðs náð, Kristján VIII var krýnd
ur 28. júní 1840 og bar kórónu
fyrsta ein-veldiskonungsins Krist-
jáns V. Samkvæmt venju skömmu
eftir krýningu sína fyrir nálega
300 árum: Enginn er hæfur til
að setja kórónun-a á höfuð kon-
un-gsins nema konungurinn sjálf-
ur.“
Aðeins níu árum eftir krýn-
ingu siíðasta einveldiskonungsins
varð stjórnarfarsbreyting í Dan-
mörku og komið var á lýðræðis-
legu og þingræðislegu stjórn-
ski-pulagi með samþykki konungs-
ins. Fyrsta frjálslynda stjórnar-
skráin gerð 1849 tók allt raun-
verulegt vald og ábyrgð af kon-
ungn-um og setti það í hendurnar
á ráðherrum hans hátignar. Þing-
ræðið sigraði og upp frá þeim
degi hefur enginn konungur sett
Fra-mihald á bls. 31.
Finnst ykkur þeir ekki fínir? — Danskir lífverðir til vinstri.