Alþýðublaðið - 05.11.1985, Blaðsíða 4

Þriðjudagur 5. nóvember 1985
Alþýðublaðið, Ármúla 38, 108 Reykjavik
Sími: (91) 81866, 81976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Friðrik Þór Guömundsson
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Ármúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Siöumúla 12
Askriftarsíminn
er 81866
Hér er til umræðu frv. til l. um
kjaradóm í verkfallsdeilu Flug-
freyjufélags íslands og Flugleiða
hf. Það sérstæða við þetta er að tek-
ið er til umræðu hér frv. sem þm.
hafa alls engin tök haft á að kynna
sér. Svo mikið liggur á að koma lög-
um yfir flugfreyjur, eina af hefð-
bundnu kvennastar'fsgreinunum í
landinu.
Ég hlýt að vara við því, herra for-
seti, ef afgreiða á þetta frv. með
þeim hraða hér á Alþingi að þm.
hafi ekki tök á að kynna sér alla
málsmeðferð í þessu máli heldur
verði að styðjast við þá mynd sem
dregin hefur verið upp í fjölmiðlum
um kjör flugfreyja og þeirra mál.
Þegar þm. taka afstöðu til þessa
máls er ljóst að þeir verða að hafa
réttar forsendur að byggja á. Ég tel
mig þekkja þó nokkuð til kjara
flugfreyja. Engu að siður tel ég mig
þurfa góðan tíma til að kynna mér,
ýmisiegt sem fram hefur kontið
undanfarið varðandi þeirra mál og
hlýt því að draga þá ályktun að þm.
þurfi slíkt hið sama.
Það verður ekki hjá því komist
þegar það er yfirvofandi að með
lögum eigi að setja kjaradeilu flug-
freyja í gerðardóm að ræða hér
mjög ítarlega stöðuna í þeirri kjara-
deilu. Ekki síst er nauðsynlegt að
ræða ítarlega þetta ntál í ljósi þeirr-
ar myndar sem fjölmiðlar hafa
dregið upp af kjaradeilunni. Það
hlýtur að vera nauðsynlegt, þegar
málið hefur með þessum hætti
komið til kasta Alþingis að þing-
menn glöggvi sig ítarlega á stöðunni
áður en þeir taka afstöðu til ntáls-
ins.
Með endemum
Fréttaflutningurinn í þessari
kjaradeiiu er nteð endemum. Það er
forkastanlegt að gefa þá mynd af
launakjörum flugfreyja að hér sé
um að ræða hálaunastétt sem vaði
uppi með himinháar kröfur. Sann-
leikurinn er sá að þegar litið er á
vinnutíma flugfreyja, þau kjör og
þær aðstæður sem þær búa við, er
fjarri því að hér sé um stétt að ræða
sem gerir ósanngjarnar kröfur.
Þegar allar staðreyndir málsins eru
skoðaðar er um að ræða hefð-
bundna kvennastarfsgrein sem býr
við lök kjör og vanmat á störfum
sínum.
Nú vill svo til að ég þekki nokkuð
til launabaráttu flugfreyja þar sem
ég átti á árunum 1963—1970 um
skeið sæti í stjórn Flugfreyjufélags
Islands og var um tíma formaður
þess. Ég þekki þvi af eigin raun þá
óbilgirni sem Flugleiðir hafa sýnt í
kjarabaráttu flugfreyja. Á þeim ár-
um töldu Flugleiðamenn sig geta
skammtað flugfreyjum lúsarlaun,
látið þær búa við nánast vinnu-
þrældóm og óhóflegan vinnutíma,
allt í skjóli þess að hér væri um eft-
irsóknarvert starf að ræða.
Ekkert hefur breyst í því efni. Á
„Fréttaflutningur
af þessari kjara-
deilu er með
endemum. Það er
forkastanlegt að
gefa þá mynd af
launakjörum flug-
freyja, að hér sé
um að rœða há-
launastétt, sem vaði
uppi með himinhá-
ar kröfur.t(
Jóhanna Sigurðardóttir um flugfreyjudeiluna:
„Starfshópur, sem
Flugleiðamenn
töldu sig geta písk-
að út að eigin vild
Alþýðublaðið hefur undanfarna daga birt álit og dreifibréf meirihluta
þingflokks Alþýðuflokksins vegna umrœðna um flugfreyjumálið á Al-
þingi. Jóhanna Sigurðardóttir var á öndverðum meiði við meirihluta
þingflokksins, var andvíg frumvarpinu um stöðvun verkfalls flugfreyja og
gerði grein fyrir afstöðu sinni í ítarlegu máli. Hennar sjónarmið hafa ekki
komið fram í blaðinu.
í rœðum Jóhönnu komu fram fjölmargar upplýsingar, sem ekki hafa
áður verið birtar. Hún gagnrýndi m.a. þátt fjölmiðla í deilunni, svo og
stjórnarmenn Flugleiða, sem hún taldi að hefðu farið rangt með stað-
reyndir og verið hlutdrœgir. I dag og síðar í þessari viku, birtum við kafla
úr rœðu Jóhönnu.
þeim tíma var vinnutími flugfreyja
mjög lahgur og máttu þær í mörg ár
búa við 22 tíma vakttíma á sólar-
hring meðan flugáhafnir að öðru
leyti bjuggu við 17 tíma vakttíma.
Launakjör þeirra að öðru leyti voru
einnig þá sambærileg við það sem
lægst gerðist í þjóðfélaginu.
Hægt að reka þær
Hér var um hefðbundna kvenna-
starfsgrein að ræða sem Flugleiða-
menn töldu sig geta pískað út að
eigin vild. Eftir langa og harða
baráttu í mörg ár á þeim tíma náðist
loks að fá það leiðrétt að vakttími
flugfreyja var færður til samræmis
við það sem gerðist hjá flugáhöfn-
um almennt. Sú barátta var ekki
átakalaus og flugfreyjur unnu þá
undir þeirri svipu — eins og þær
gera reyndar enn þann dag í dag —
að það væri bara hægt að reka þær
ef þær hlýddu ekki því að nóg væri
framboðið til flugfreyjustarfa.
Það væri freistandi, að rekja hér
lið fyrir lið kjarabaráttu flugfreyja
frá upphafi, þær vinnuaðstæður
sem þær hafa gegnum árin þurft að
búa við, það mikla vinnuálag, sem
ég tel erfitt að ímynda mér að jafn-
ist almennt á við vinnuálag hjá
stéttum í landi, þá miklu pressu sem
þær búa við í sínum vinnutíma og
uppskera síðan léleg iaunakjör. Ég
skal þó ekki á þessu stigi málsins
fara út í þau mál, aðeins rekja tvö
nýleg dæmi.
Ætluðu að spara
Það er ekki Iangt síðan flugfreyj-
ur bjuggu við það að Flugleiðir ætl-
uðu að spara í rekstri með því að
hafa færri flugfreyjur um borð í
DC-8 en gerist í nokkru áætlunar-
fiugi annars staðar. í stað sex flug-
freyja í DC-8, 249 sæta vél þar sem
nauðsynlegt var að hafa sex flug-
freyjur, ætluðu þeir sér að spara
með því að taka af eina flugfreyju
og hafa aðeins fimm. Vitaskuld
mótmæltu flugfreyjur þessu og
undir verkfallshótun frá þeim var
skipuð nefnd til að útkljá deiluna.
Flugleiðamenn töldu það ekkert
mál að á löngum sem stuttum flug-
leiðum gætu fimm flugfreyjur ann-
ast 249 farþega.
Þeir nefndarmenn, sem skipaðir
voru til að útkljá deiluna, töldu sig
víst þurfa að sannfærast um það að
flugfreyjur byggju við mikið vinnu-
Fyrsta grein
álag þvi að í tvær vikur samfleytt
ferðuðust nefndarmenn á öllum
áætlunarleiðum flugfélagsins til að
kynna sér starfsaðstöðu flugfreyja.
Nýjustu aðferðinni, sem farið er
að nota hjá atvinnurekendum til að
kanna hvort hægt sé að kreista
meiri vinnu út úr hefðbundnum
kvennastarfsgreinum, var vitaskuld
beitt. Við þekkjum aðferðirnar sem
farið er að nota á Sóknarkonurnar
á spítölunum, þ.e. að hlaupa á eftir
þeim með skeiðklukku, athuga
hvað þær eru lengi að skúra, búa
um rúmin hjá sjúklingunum o.s.frv.
Sama aðferðin var notuð við flug-
freyjurnar. Nefndarmenn hlupu á
„Hér var um
hefðbundna
k vennastarfsgrein
að rœða, sem Flug-
leiðamenn töldu sig
geta pískað út að
eigin vild.“
eftir þeim um alla vél með skeið-
klukkuna, mældu hvað þær voru
lengi að hlaupa með matarbakk-
ann, hve langan tíma tæki að renna
í gegnum flugvélina með áfengis-
vagninn, að gefa flugmönnunum,
sem í makindum sátu, kaffið sitt
o.s.frv.
Það væri fróðlegt að fá upplýs-
ingar um það hvort nefndarmenn
hefðu mælt í kílómetrum hlaup
flugfreyja um vélina á leiðinni
Reykjavík—New York t.d. eða
Reykjavík—Kaupmannahöfn. Þeir
eru örugglega ófáir kílómetrarnir
sem liggja að baki eftir eina flug-
ferð. En eftir skeiðklukkuaðferðina
var samþykkt að bæta við einni
flugfreyju eins og gengur og gerist
hjá öðrum áætlunarflugfélögum.
Lækkaöar í launum
Eina aðferð í viðbót má nefna
sem Flugleiðir beittu til að spara.
Ég held að ég fari rétt með að það
hafi verið á árinu 1980 sem flug-
freyjum var boðið upp á hlutastarf.
Ef fyrstu flugfreyjur, eða yfirflug-
freyjur um borð, tóku því boði að
taka hlutastarf voru þær Iækkaðar
í launum þó að þær eftir sem áður
gætu gegnt starfi fyrstu flugfreyju.
Launakjör, sem þær höfðu áunnið
sér með starfsaldri og starfi fyrstu
flugfreyju, voru af þeim tekin, en
öruggt er að karlmenn hefðu ekki
látið bjóða sér slíkt. 4—5 ár tók það
flugfreyjur að fá leiðréttingu á
þessu.
Kjaradeilan nú
Víkjum að kjaradeilunni nú. Ég
sagði hér í upphafi míns máls að
það væri brýn nauðsyn fyrir þm. að
fá rétta mynd af launakjörum flug-
freyja áður en þeir taka afstöðu til
þess frumvarps sem nú liggur fyrir
því fréttaflutningurinn er með ein-
dæmum.
Hver eru hin raunverulegu launa-
kjör sem flugfreyjur búa við? Byrj-
um á vinnutíma flugfreyja, en eins
og ég áður gat um hafa Flugleiða-
menn látið það frá sér fara að með-
alvinnutími flugfreyja á mánuði
séu 84 stundir.
Hér er auðvitað miðað við mjög
villandi forsendur hjá Flugleiðum
því vakttími samkvæmt samning-
um við flugfreyjur getur verið allt
að 175 stundir á mánuði. Mestan
hluta ársins vinna bæði fyrstu og
aðrar flugfreyjur að fullu þennan
hámarksvakttíma og flugfreyjur
eru kringum 150—160 yfir vetrar-
mánuðina. Helmingurinn af flug-
freyjunum, sem eru 300 talsins yfir
sumarið, eru sumarflugfreyjur.
Ef tekið er meðaltal af vinnutíma
flugfreyja sem vinna yfir sumar-
mánuðina má vel vera að hægt sé að
finna út lægri vakttíma en þann að
flugfreyjur vinni fullar 175 stundir.
Ef það er rétt að þetta séu 84 vinnu-
tímar á mánuði, ef tekið er meðaltal
af vinnutíma allra flugfreyja, 300
talsins, yfir sumarið, þá sýnir það
kannske best að rekstri fyrirtækisins
erábótavant ef meðalvakttími er
yfir sumarmánuðina 84 tímar og
Flugleiðir nýta sér ekki að fullu
þann umsamda hámarksvakttíma
sem er í samningum.
Villandi upplýsingar
Ég tel að það sé mjög óeðlilegt að
miða meðaltöl við flugfreyjur sem
starfa kannske 2—3 mánuði yfir
sumarið.- Það hlýtur að þurfa, ef
raunhæfur samanburður á að fást,
að taka vinnutíma þeirra flugfreyja
sem hafa þetta að föstu starfi allt
árið. Og það er eftir öðru í þeirri
villandi mynd sem gefin hefur verið
upp af kjörum flugfreyja að Sig-
urður Helgason, nýkjörinn for-
stjóri Flugleiða, skuli einnig láta frá
sér fara mjög villandi upplýsingar í
þessu máli.
Samkvæmt því sem mér er tjáð
var haft eftir Sigurði Helgasyni í
ríkisfjölmiðlum að meðallaun flug-
freyja væru 29 þús. kr. Þar tekur
Sigurður Helgason, forstjóri Flug-
leiða, meðaltalið af launum flug-
freyja sem starfa allt árið því að þá
hentar það honum betur. Vitanlega
yrði sú upphæð miklu lægri ef tekið
væri meðaltal af öllum flugfreyjum
yfir sumarmánuðina þar sem
stærsti hópurinn er á lægstu laun-
unum. En þegar Flugleiðum hentar,
t.d. að því er vakttímann varðar, er
tekið meðaltalið af vinnutíma allra
flugfreyja, þ.e. flugfreyja sem eru
fastráðnar og þeirra sem eru laus-
ráðnar yfir sumarið. Sem sagt:
æðsta yfirmanni Flugleiða hentar
að gera þann samanburð að taka
meðaltal af launum fastráðinna
flugfreyja sem hafa lengstan starfs-
aldur, þ.e. þeirra sem starfa yfir
vetrarmánuðina og allt árið, en þeg-
ar gera á lítið úr vinnutíma flug-
freyja er tekið meðaltal af vinnu-
tíma bæði lausráðinna flugfreyja
yfir sumarmánuðina og þeirra sem
eru fastráðnar.
Ég ítreka enn og aftur að ef gera
á einhvern samanburð á kjörum
flugfreyja og meta kjör þeirra hlýt-
ur að vera eðlilegt að taka mið af
kjörum, aðstæðum og vinnutíma
þeirra sem hafa þetta að föstu
starfi.
„Það væri fróð-
legt að fá upplýs-
ingar um það hvort
nefndarmenn hefðu
mœlt í kílómetrum
hlaup flugfreyja um
vélina á leiðinni
Reykjavík-New
York, eða Reykja-
vík-Kaupmanna-
höfn.“