Alþýðublaðið - 28.08.1986, Side 1

alþýöu-
blaöiö ®
Fimmtudagur 28. ágúst 1986 163. tbl. 67. árg.
Bylgjan hefur
útsendingar
Samningarnir milli ríkisins og lífeyrissjóðanna:
Marklaust plagg?
Klukkan sex að morgni 28. ágúst
mun fyrsta útvarpsstöðin hefja út-
sendingar samkvæmt lögum um
frjálsa fjölmiðlun á íslandi. Út-
sendingar eru fyrirlnigaðar frá því
klukkan sex á morgnana til klukk-
an 12 á miðnætti. Boðið verður upp
á létta músik, fréttir og skemmti-
efni af ýmsu tagi.
Einar Sigurðsson útvarpsstjóri
sagði að reynt yrði að hafa dag-
skránna á sem breiðasta grundvelli.
Að vísu yrðu menn að þreifa sig
áfram fyrstu vikurnar. Islenska út-
varpsfélagið hyggst fjármagna
reksturinn með auglýsingatekjum
og því ræðst fjölbreytni eitthvað af
því hverjar tekjurnar verða. Stuttar
fréttir verða á klukkutíma fresti og
tveir langir fréttatímar klukkan tólf
og klukkan átján. Síðan er áforntað
að vera með format með fréttaskýr-
ingum, viðtölum og fréttatengdu
efni klukkan 23. Einnig verður lögð
áhersla á að vera með skemmtiþætti
t.d. verða leikrit flutt vikulega strax
frá byrjun.
Fram til 1. september eiga lífeyr-
issjóðirnir kost á að kaupa spari-
skírteini ríkissjóðs, en þau bera 1—
1,5% hærri ársvexti en þau skulda-
bréf sein satnið hefur verið um að
þeir kaupi af Húsnæðisstofnun.
Ljóst er að þeir lífeyrissjóðir sem
eiga eitthvað handbært fé munu
nýta sér þefta. Þetta getur orðið til
þess að samningurinn sem gerður
var um skuldabréfakaup lífeyris-
sjóðanna á þessu ári verði meira og
niinna marklaust plagg.
Ríkið og lífeyrissjóðirnir hafa
komist að samkomulagi um ávöxt-
unarkjör á skuldabréfum sem líf-
eyrissjóðirnir kaupa af Húsnæðis-
stofnun næstu fjóra mánuði. Fyrir
1. október verða að liggja fyrir
samningar á kaupum lífeyrissjóð-
annavegna áranna 1987—88. F“ram
til 1. september eiga lífeyrissjóðirn-
ir kost á að kaupa spariskírteini rík-
issjóðs, en ársvextir þeirra eru á bil-
inu 7—8%. Ljóst er aö lífeyrissjóð-
irnir geta þannig fengið hærri árs-
vexti fyrir hluta al' því ráðstöfunar-
fé sem þeir eiga að kaupa af ríkis-
sjóði.
Alþýðublaðið hafði samband við
Arndísi Steinþórsdóttur, fulltrúa
fjármálaráðuneytisins og innti
hana eftir því hvort það væri ótak-
markað ntagn skírteina sem til sölu
væri þessa daga frant til mánaða-
móta. Arndís sagði svo vera, enda
engin ástæða til annars.
Lífeyrissjóður Verslunarmanna
er einn öflugasti lífeyrissjóðurinn.
Þorgeir Eyjólfsson, forstjóri lífeyr-
issjóðs Verslunarmanna sagði aö
þeir lífeyrissjóðir sem lægju með
ráðstöfunarfé myndu að sjálfsögðu
nota tækifærið og kaupa skírteini
meö hagstæðari ávöxtun. Hitt b;eri
svo á að líta að þessi staða kænti
flatt upp á menn og því væri inis-
jafnt el'tir sjóðum hvernig staðan
væri. Að öllu jöfnu lægju lífeyris-
sjóðirnir ekki með mikiö fé, því
myndi þetta aldrei verða umtalsvert
fjármagn sem til væri fram til mán-
aðamóta til að kaupa þessi skír-
tcini.
Sigurður E. Guðmundsson sagði
að samkvæmt lögum væri það hlut-
verk Húsnæðisstofnunar að semja
við lífeyrissjóðina um þessi kaup á
skuldabréfum, en jafnframt ætti að
taka inið af þeim kjörum sem rikis-
sjóður byði hverju sinni. Hann
sagði að lífeyrissjóðirnir mættu
una vel við sinn hag, því að þessir
vextir miðuðust við það að þetta
eru langtíma viöskipti á þeim ör-
uggasta grundvelli sem til er.
Nú er því spurningin hve miklu fé
lifeyrissjóðirnir hafi yfir að ráða til
að kaupa spariskírteini á 7—8°7o
ársvöxtum áður en sala þeirra
stöðvast.
Ákœran á hendur útvarpsmönnum:
Norrœna verkalýðsmálaráðstefnan:
Frj álshyggj unni
hefur mistekist
Rykið dustað af
hegningarlögunum?
Sem kunnugt er af fréttum hefur
Jónatan Sveinsson saksóknari kraf-
ist þyngstu refsingar yfir tíu starfs-
mönnum útvarpsins, þeirra starfs-
manna útvarps og sjónvarps sem
lögðu niður vinnu í BSRB-verkfall-
inu 1984. Ákæran er komin til
vegna kæru frá DV-útvarpinu og
frjálshyggjumönnum sem ráku út-
varpsstöðvar meðan á verkfallinu
stóð. Með því vildu þeir undirstrika
neyðarréttarástæðu sem þeir töldu
sig hafa til reksturs stöðvanna. En
sem kunnugt er, er búið að dæma í
máli þeirra og neyðarréttarástæður
ekki taldar gildar. Páll Arnór Páls-
son verjandi sakborninga hefur
krafist sýknu.
Saksóknari segir í kröfu sinni að
starfsmennirnir hafi brotið 176.
grein hegningarlaganna sem kveður
á um truflun með ólögmætum
hætti á rekstri almennra samgöngu-
tækja, opinberum póst-; síma- eða
útvarpsrekstri, stöðva og virkjana.
Refsiákvæði greinarinnar hljóðar
upp á allt að þriggja ára fangelsi.
Einnig vísar saksóknari til 138.
greinar sömu laga sem kveður á um
enn þyngri refsingu ef opinber
starfsmaður á i hlut.
Páll Arnór Pálson lögmaður
starfsmannanna telur hins vegar að
það hafi verið lögntæt aðgerð sem
átti sér stað 1. október 1984. Starfs-
menn hafi ekki fengið laun sín
greidd sént segir i samningum, á
fyrsta degi mánaðar. Því hafi verið
Framh. á bls. 3
Frá Árna Gunnarssytii, rilsljora, á vcrkalýds-
málarádslct'nunni í Gautabor^:
Ingvar Carlsson, forsætisráð-
lierra Svía fór hörðum orðum um
frjálshyggjuna, þegar liann ávarp-
aði ráðstefnufulltrúa á Norrænu
verkalýðsmálaráðstefnunni í
Gautaborg eftir hádegið i gær.
Carlsson sagði m. a. að í þeini lönd-
um þar sem þessi stefna liefði feng-
ið að ráða, hefði að vísu tekist að
setja verðbólgu nokkuö niður en i
staðinn hcfðu komiö ægileg áhrif á
atvinnuástandið og atvinnulífið al-
mennt í þessum löndum. l'rjáls-
hyggjan liefði fengiö sitt tækifæri,
sagði hann, og mistekist. Hennar
tími væri því liðinn.
Ingvar Carlsson ræddi nokkuð
um mengun og mengunarvarnir og
fór við það tækifæri hörðum orð-
um um nýtingu kjarnorkunnar til
raforkuframleiðslu, en að undan-
förnu hafa verið uppi getgátur um
að sænska stjórnin stefni að því að
leggja niður kjarnorkuverin fyrr en
áður var ætlað.
Carlsson ræddi að sjálfsögðu
einnig unt málefni verkalýðshreyf-
ingarinnar og sagði þá nt. a. að
verkalýðshreyfingin væri í eðli sínu
frelsishreyfing sem ætti í stöðugri
baráttu fyrir frelsi frá fátækt og
ntisrétti.
Á ráðstefnunni í Gautaborg er
þess sérstaklega minnst að 100 ár
eru nú liðin l'rá þvi að skipuleg
verkalýðshreyfing tók til starfa á
Norðurlöndum. í tilefni af því hef-
ur verið gefin út bók um sögu
verkalýðshreyfingar og jafnaðar-
mannaflokka á Norðurlöndum. ís-
lenski kaflinn í bókinni er eftir
Helga Skúla Kjartansson.
Sýklalyfjaávísanir íslenskra lœkna:
Bruðl upp á tugi
milljóna árlega
íslendingar gætu minnkað sýkla-
lyfjanotkun sína niður í þriðjung
af því sem hún er án skaða fyrir
sjúklinginn. Þetta sjónarmið
kemur fram í grein sem Pétur Pét-
ursson héraðslæknir í Bolungar-
vík skrifaði í Læknablaðið í
febrúar síðastiiðnum. Pétur segir
í greininni að telja megi að óþarfa
kostnaður vegna sýklalyfjaávís-
ana íslenskra lækna nemi árlega
tugum milljóna króna. „Okkur er
því mikill vandi á höndum, sem
heilbrigðisyfirvöldum og læknum
ber skylda til að snúast gegn á við-
eigandi hátt“, segir Pétur í grein
sinni.
Hjá landlæknisembættinu hef-
ur þetta mál nokkuð verið til um-
fjöllunar síðustu misseri og í des-
ember síðastliðnum var haldinn
sérstakur sýklalyfjafundur á veg-
um embættisins. Voru þar saman-
kontnir um 20 sérfræðingar úr
heilbrigðiskerfinu, að ræða þessi
mál.
„Það er nú svo, að þó íslenskir
læknar ávísi ekki meira lyfja-
magni en gengur og gerist á hin-
um Norðurlöndunum, þá er gefið
meira magn sýklalyfja hér en
gengur og gerist“, sagði Ólafur
Ólafsson landlæknir í samtali við
Alþýðublaðið í gær. Ólafur sagði
hins vegar að notkunin hér væri
ekki mjög fjarri því sem væri í
Frakklandi og Þýskalandi.
Sem hugsanlega ástæðu þessa
sagði Ólafur að Friðrik J. Frið-
riksson læknir á Sauðárkróki
hefði bent á að íslenskir læknar
gæfu minna af hóstalyfjum en
læknar nágrannaþjóðanna. En ef
við legðum saman magn sýkla-
lyfja og hóstalyfja þá værum við
svona í miðjum hópi. Því virtist
vera að læknar hér gæfu frekar
sýklalyf en hóstalyf.
Ólafur nefndi Iíka senr hugsan-
lega ástæðu að langur vinnutími
hér á landi og mikið vinnuálag,
gerði það að verkum að krökkum
væri gefið eitthvað við hita. For-
eldrarnir vildu ekki missa af
vinnu, eða teldu sig ekki mega við •
því.
Annars sagði Ólafur að ekki
væru öll kurl komin til grafar og
málin væru í athugun. Þessi mikla
notkun sýklalyfja skjóti nokkuð
skökku við þar sem lyfjagjafir ís-
lenskra lækna eru i neðsta flokki
í samanburði sem gerður var milli
12 Evrópulanda. Sagði landlækn-
ir að m.a. væri verið að kanna
hvort sýklalyf væru notuð við
fiskeldi. Hefði því verið neitað
hingað til.
í grein sinni í Læknablaðinu fer
Pétur Pétursson nokkrum orðum
um hugsanlegar orsakir. Nefnir
hann að hér á landi eigi menn
greiðan aðgang að læknum og
venjist fljótlega á að Ieita til lækn-
is með alls konar smákvilla. sem
að öllu jöfnu lagist að sjálfu sér.
Séu sýkingar mjög algeng orsök á
veikindavottorðum til vinnuveit-
enda. „ . . . Þar sem lífsstíll ís-
lendinga er nokkuð hóflaus kem-
ur tekjumissir vegna veikinda sér
ákaflega illa fyrir þá sem teflt
hafa djarft vegna fjárskuldbind-
inga. Ódýr sýklalyf þykja því hinn
ágætasti valkostur fyrir þá, sem
dregið hafa þann lærdóm af ávis-
anavenjum lækna sinna, að hægt
sé að Iækna kvef og aðrar unt-
gangspestir með lyfjaáti“.
Pétur víkur líka að þeirri gömlu
siðvenju eða rítúali að ljúka Iækn-
isviðtali með því að afhenda
sjúklingi lyfseðil, rannsóknar-
beiðni eða tilvísun. Þarna sé ýmsu
áfátt varðandi starfsþjálfun
lækna. Mikilvægt sé að gera sér
grein fyrir raunverulegu erindi
skjólstæðingsins og koma honum
til að fjalla um kjarna málsins
fremur en hengja sig í þau atriði,
sem hann tilgreinir sem erindi sitt.
Telur Pétur að kennsla í heimilis-
lækningum sé mest í skötulíki, og
markvisst sé verið að þurrka hana
út af kennsluskrá við læknadeild
Háskóla íslands. „Það er ekki
nóg að fræða læknanema um tak-
markanir og aukaverkanir sýkla-
lyfja, ef þeim er ekki kennt neitt
annað til að láta sjúklingnum sín-
um í té í staðinn“, segir Pétur.
Telur Pétur því að skortur á sér-
menntuðum heimilislæknum geti
verið mikilvæg orsök hinnar
miklu sýklalyfjanotkunar íslend-
inga og að enginn breyting verði á
þeim skorti fyrr en búið er að
koma allri frumheilsugæslu I
landinu undir þak heilsugæslu-
stöðvanna auk þess sem ýinissa
skipulagsbreytinga sé þörf.
Pétur telur að það sé í verka-
hring heilbrigðisyfirvalda að hafa
vakandi auga með starfsemi heil-
brigðisþjónustunnar. „Ekki hef
ég orðið var við neinar aðgerðir af
þeirra hálfu varðandi sýklalyfja-
vandamálið. „ . . . Sakna ég í því
sambandi meðferðaáætlana og
lyfjameðmæla, sem tíðkast með
öðrum þjóðum. Þetta afskipta-
leysi gerir það að verkum, að ís-
lenskir læknar finna aldrei fyrir
aga eða aðhaldi, sem er þó full
þörf á, þegar sérgeinar eru farnar
að keppa um sjúklingana". Mikil-
vægt sé að landlæknir og stétta-
systkini sýni ekki óþarfa lang-
lundargeð þeim læknum, sem
leggja sig ekki fram eða breyta
gegn vitund í starfi sínu, t.d. í
ábataskyni s.s. við lyfjagjafir, til-
vísanir og rannsóknir. „Vafalítið
hefur ekki verið hugað nægilega
að réttarstöðu sjúklinganna, þeg-
ar fyrir koma læknisfræðileg mis-
tök og slys svo og óþarfa fjárút-
lát“, segir Pétur Pétursson í grein
sinni.
Að lokum nefnir Pétur það sem
hann kallar þróttleysi lækna og
gloppótta fræðikunnáttu. Að
telja verði það bera vott um vissan
skort á þrótti og siðferðisþreki, ef
læknar láta sjúklinga sína segja
fyrir um læknisfræðilega ákvarð-
anatöku, svo sem hvort gefa skuli
sýklalyf eður ei.
Á áðurnefndum fundi á vegum
landlæknisembættisins kom frant
að aukningu á sölu sýklalyfja má
rekja aftur til ársins 1981 en fram
til þess tíma hafi sala hér á Iandi
að vísu verið hærri en á hinum
Norðurlöndunum en engu að síð-
ur sé um verulega aukningu að
ræða. Þá var upplýst að aukning-
in stafar öll af sölu pencillínlyfja
og tetracyklínlyfja. Sé áberandi
hvað salan hér er meiri á dýrari
sýklalyfjum samanborið við hin
Norðurlöndin. Um ástæður þess
telja menn erfitt að svara. En í
grein sinni kemur Pétur Pétursson
inn á að þekking lækna á ýmsum
kostnaðarliðum heilbrigðisþjón-
ustunnar sé af skornum skammti.
Einkum og sér í lagi láti læknar
undir höfuð leggjast að ávísa hin-
um ódýrari tegundum lyfja, þegar
sama lyf er framleitt af mörgum
aðilum. Það sé umtalað meðal
lyfsala, hve áróður lyfjafyrir-
tækja og útsendara þeirra eigi
greiðan aðgang að hlustum ís-
lenskra lækna. Það beri kunnáttu
eða siðferðisþreki þeirra ekki fag-
urt vitni, ef þeir eigi sér ekki aðrar
leiðir skárri til endurmenntunar
en hlusta á fánýtan áróður farand-
sala, sem síðan sé skolað niður
með mútum í formi ljúfra veiga.