Tíminn - 17.09.1967, Síða 10

3. Reykjavíkur-
mótiB að vorí
TimNN
SUNNUDAGUR 17. sept. 1967.
Kristin kirkja og grísk heimspeki
ViS erum auðvitað vönust
því, að hugsa okkur, að kenn-
ingar, skoðanif og siðir kirkj-
unnar hafi svo að segja kom-
ið fram og mótast í einu and-
antaki við koanu og starf Jesú
Krists.
Að sjáMsögðu er hann frum
þáttur þess, sem þar veldur
mestu, hins frelsandi kærleika
sem skajpar rfki réttlætis frið-
ar og fagnaðar í sólum og
samfélagi manná, svo að not-
uð sé skilgreining Páls post-
uita á guðsrfkishiugBjón Jesú
frtá Nazareth.
En þegar fná er tekið hið
ísraelska uipplhaf og lögmá's-
blær Gamila testamentis Gyð-
inga, þá moin þó ekkert hafa
mótað kristnar kenningar og
helgisiði meira en gríska eða
hellenska heimspekin.
Þar er önnur meginupp-
sprettulind kirkjulegra erfða
og afls.
Og það mun þehn mun
sterkara, að þar er að leita
áhrifanna á uppeldi Páls post
ula og menntunar hans að
miklu leyti.
Án grískra áhrifa hefði Páll
aldrei orðið sá, sem hann var.
Og engum dylst, að hann er
annar meginhöfundur kríst:-
legrar kirkju fram á þennan
dag.
Og í fyrstu voru áhrif hans
svo sterk, að hann varð að
vara sína lærisveina og söfn-
uði við þeirra fásinnu, að
hans dómi að segja:
„Ég er Páls.“ Þar attu þeir
að vjta betur og segja:
„Ég er Krists," „því að,“
bætir Páll við, „Enginn getur
annan grundvöll lagt, en þann
sem lagður er. sem er Drott-
inn Kristur.“ ’
Hin grísku áhrif sjást hvar-
vetna, ef vel er að gætt. Eng-
um, sem hefur kynnt sér hug-
myndir og hugsjónir grískrar
goðafræði, dylst líkingin með
Kristi og Appolo, ljóssins guði
Hellena og allri þeirri fegurð,
sem vera hans stráði á vegu
beirra.
Og vart mun heldur dyljast
þeim, sem hafa lesið sögu
kirkjunnar frá upphafi, að
katólska og þó einkum grísk-
katólska kirkjan er hvorki
meira né minna en arftaki
hellenskrar fegurðardýrkunar,
launhelgar þeirra að sumu
leyti orðnar eitt með guðs-
þjónustu kristinna, og jafnvel
búningar og helgisiðir tekið
að erfðum frá leiksýningum
■ og þá líklega helzt sorgarleikj
um Grikkja.
Það ber samnaríega að
fagna því, að nú hefur ís-
lenzkur spekingur og skáld,
Gunnar Dal, skrifað þrj’ár
litlar, en ákaflega vel gerðar
bækur um þrístirnlð í grískri
heimspeki, Sókrates, Plato og
Aristóbeles.
Raunar eru bækur Gunnars
Dals orðnar 11 eða 12 um
þebta efni. En þessar þrjár
og þó einkum bókin um Plató,
standa kristinni kirkju allra
alda næst.
Og yfir þessum bókum, eins
og öllu, sem Gunnar Dal
skrifar, hvilir eínhver norræn
heiðríkja, mér liggur við að
segja fslenzk vorbirta, sena
gefur þeim sérstakt gildi.
Og þótt þær séu á allan
hátt unnar sem visindasmíði
að efnisvali og heimildum, >á
koma þessar bækur fremur
fyrír augu sem skáldverk að
máli, stíl og framsetningu.
En mest verður mianni á þó
að dást að innlifun höfundar
í samtíð og mennt þeirra
manna, spekinganna, sem
hann ritar um.
Jafnvel í smáatriðum koma
þeir nær og standa síðast Ijós-
lifandi fyrir hugarsjón, líkt
og þeir hefðu verið á vegin
um með okkur.
Út í heim9peki Platós verð-
ur að sjálfsögðu ekki farið
hér. En rétt er þó, að benda
á, að enn er takmark uppeld-
is i kristnum löndum hið
sama, sem hann benti á, og
seinni tíma heimspekingum
varð svo sem uppgötvun:
„Heiibrigð sál i hraustum
líikama."
Og Plató var einnig sjálfur
hinn snjallasti íþróttamaður í
grískum kappleikjum.
Og sama var um andlegar
íþróttir hans.. Á unga aldri
samdi hann harmleiki, orti
hetjukvæði og ástarljóð.
En frægastur er Plató ein
mitt fyrir það, að bera hug
sjónir Sókratesar fram til sig
urs. Og vart mun betri nem
andi hafa verið til, en Plató
og engum kennara verið unn
að af meiri heilindum og 0
dauðlegri tryggð en Sókratesi
Og í skóla Platós, Akademí
unni, sem allar æðstu menr.ta
stofnanir í andlegum mennt
um Vesturlanda eru síðan
kenndar við, voru grundvaL-
arkenningar Sókratesar um að
þekkja sjálfan sig, hornstainn
heimspekilegra og vísindalegra
viðfangsefna.
Og í skugg'sælum lundum
olífutrjánna umlhverfis skól-
ann hans vaxð fullmótuð sér
kyrrð og hugleiðsla við Ifkn
eski Appolós og Erosar, sem
síðar varð umihverfi og uppi-
staða f bæn og tílbeiðslu
kristinna helgidóma í mjúku
röbkri musteranna, þar sem
andi Krists var aflgjafi leitar-
innar að krafti Guðs.
Auðvitað varð Plató hataður
og rægður eins og allir, sem
gjöra of háar kröfur til vits
muna og göfgí, en samt tókst
honum að eignast vini, scm
báru heimspeki hans og and-
leg auðæfi fram til sigurs við
þroskabraut mannkyns, þótt
enn sé langt í land að gera
hugsjónir hans að veruleika
Heimspeki Platós er öli
miðuð við lífstrú og ljóstru.
Allt hefur ákveðinn tilgari^.
Öll tilveran stefnir til Guðs.
Og Guð er „hið góð,a.“
Til þess að komast sem
lengst á þroskabrautinni þarf
maðurinn að uppgörva sjálf-
an sig (Sókrates) og s-tt
innra eðli — guðlega eðli.
Það er oft erfið leit, og liún
krefst fórna, sjálfsafneitunar
og þjálfunar.
Kristur sagði: „Sá, sem vill
fylgja mér, taki sinn kross á
sig og fyigi mér eftir.“
Og Páll sagði: „Vilji Guðs
er hið góða, fagra og full-
komna.“
Það dylst ekki ættarmótið.
sé vel að gætt.
Þökk sé Gunnari Dal fyrir
framlag hans til íslenzkrar
heimspeldfræða.
Gunnar er kristinn hetm-
spekingur, en þó frjáls og víð-
sýnn, ekki bundinn á klafa
neinna kirkjudeilda og trú-
flokfca.
Og hann fullyrðir, að Plató
standi nær kristnum menn-
ingarþjóðum enn í dag, en
nokkur annar heimspekingur
fyrr eðia síðar.
Reykjavík 4. sept. 1967,
Árelíus Nielsson.
BSJReykjavík, laugardag.
Taflffiélag Reyfcjavfkur heXur ný
lega tekið í notkun eigið húisnæði
að Gxensásveg 46, sem (það fesiti
kiaup á í samvinnu vdð Sfcáksam-
bamd fslands. Jafnframt hefur
flélagið ákveðið starfsáætítJn
slna fyrir næsta vetur, og er m.a.
gieirt ráð fyrir skákkeppni máUi
gaignfræðasfcólanTiia í Reyfcjavík
eftir áramótin, og næsta vor fer
fnam þriðja Reykjavíkurmótið
með þótttoku 7—8 stórmeistara
og alþjóðlegra roeistara.
Fréttamönnum gafst í gær fneri
á að skoða hið nýja húsnœði. Er
þar rúm fyrir um 50 sbáfcmenn
samtímis, og verður það formlega
befcið í notkun á morgun, sunna-
dag. Hefst þá innambæjarkeppni
mfUi Austur- og Vesturbæjar, og
mun borgarstjóri Geir Hallgríms-
Galdra-Loftur
Frumsýning
í kvöld, 17. sept, verður fyrsta
frtjmsýningin á þessu nýbyrjaða
leikári í Þjóðleikhúsinu, og er
það frumsýning á Galdra-Lofti,
eftir Jóhann Sigurjónsson, Þetta
er í fyrsta skipti, sem Þjóðleik-
húsið sýnir þetta þekkta leiscrit
Jólhanns, en leikurinn mun rrfa
verið sýndur áður í þremur upp-
færslum hjá Leikfélagi Reykjavík
ur. Fyrst var leikurinn sýndur
hér þann 26. des. 1914 með Jens
Waage í aðalhlutverki.
Gunnar Eyjólfsson leikur nú
Galdra-Loft og Kristbjörg Kjeld
fer með hlutverk Steinunuar
Leikstjóri er Benedikt Árnason.
Óvenju mikil eftirspurn -ar
eftir miðum á frumsýninguna ' g
hafa sjaldan verið jafn marí'. á
biðlista, ef einhver leikhúsgesta
skilaði iftur aðgöngumiða. Þetta
sýnir bezt, að Jóhann Sigur;ón.-
son á enn miklum vmsældum að
fagna hjá íslenzkum leikhúsgest-
um.
BÚRFELL
Framhald af bls. 24.
staðnum fæst gott yfirlit yfir
stöðvarhúsbygginguna, íbúða-
sbalana á Sámsstöðum, vél-
stjórahúsin finnsku. sem verið
er að reisa norðan við stöðvar-
húsbygginguna, og iðgræn
svæði, sem sáð var í í vor, og
heft hefur sandfokið í kringum
íbúðarhús Landsvirkjunar
í sumar. Er þetta svæði fallegt
yfir að líta, og ber sandgræðslu
mönnum okkar gott vitni. Eft
ir er svo að vita, hvernig
þessi sandgræðslutilraun
stenzt harða vetrarbylji í Þjórs-
árdalnum.
Við ökum niður af Sáms-
staðamúla fram hjá stöðvarhús
byggingunni sem er á vinstri
hönd en Fossá á þá hægri.
Hún verður falleg, eða hitt þó
heidur, hún Fossá, er virkjun-
in er komin í gang, og vatnið
frussast úr turbínunum, eftir
að hafa farið í gegn um göng-
in í Sámsstaðamúla. Aftur ligg
ur leiðin upp sneiðinginn í múl
anum, og núna staðnæmumst
við við hliðargangaopið, setj-
um á okkur hjálma og göng-
um inn í jarðgöngin. Fyrir ut
son setja mótið og leika fyrsta
leikinn. Til húsakaupanna hafa
þessi samtök notið rausnaiiegra
stynkja frá ríki og bæ, en í hús
néifnd Taflfélags Reykjaivíkur eigr
sæti þeir Friðrik Ólaf&son, Balil
ur Möller og Jón Þorsteinsson al
þm.
Þá gátu fornáðameun félagsins
þess einnig, að sl. hanst hefði íek
izt samvinna milli þess og ÆJsfcu'
lýðsráðs Reykjayfknr um tafl-
kennslu í skóium iborgaiinnar.
Tlefði verið bennd skák í samtals
FrambaJd á bts. 23.
an eru loftpresssur, sem
dæla hreinu lofti inn í
göngin, um víðan plasthólk®
og framleiða þiýstiJoft fyrir
loftborana í jarðgöngun-
um. Hliðargöngin eru áttatíu
metra löng, og þegar úr þeim
er komið. opnast miklar hvelf-
ingar á báðar hendur, — sjálf
jarðgöngin, sem eru' tíu metra
há og tíu metra breið. Þarna
í jarðgöngunum er stöðug
umferð vörubíla, sem flytja
út grjótið, sem sprengt er úr
berginu. Þeir eru ekkert að
draga af bílunum, piltarnir
þarna í göngunum, en3a er
brautin þarna vel ofaní-
borin og hefluð. Aðalgöngin
eru nú orðin um 500 metra
löng. Greinast þau í tvennt að
neðan og skammt frá þeim
stað, þar sem þau greinast. er
borað beint niður um
hundrað metrar j5
niður i göngin tvö, sem
sprengd voru inn í múlann
frá stöðvarhússgrunninum.
Það er þarna inni í múlan-
um, sem fallhæðin fæst, jg
voru önnur göngin sem eru
lóðrétt, komin fimmtíu metra
niður, í vikunni. Verkamenn
voru að vinna við að sprengja
þau niður, og er grjótinu
híeypt niður í göngin, sem
ganga inn frá stöðvarhúss-
grunninum. Þá var verið að
lengja 'hin göngin, sem liggja
frá aðalgöngunum. Vinna lá
niðri við boranir og spreng-
ingar á aðalgöngunum í vik-
unni, vegna þess að komið var
að lausum leirlögum. Unnu
verkamenn að því að bora i
gegn um leirlögin upp í fast-
ari lög, og síðan voru heil-
miklir boltar skrúfaðir í hol-
urnar, og plötur og gær skrúf-
aðar á endann, sem stóð út
í göngin. Eru lausú jarðlögin
þannig skrúfuð við þau. sem
þéttari eru, svo iýgilegt
það nú hljómar. Það er is
ast því að vera í ævintíra-
borg, að standa í öðrum enda
jarðganganna og horfa áiður
eftir þeim.
Ljósrörum hefur verið kom
ið fyrir með vissu millibili
efst í göngunum, og myndar
hvert ljós boga í göngunum,
en á milli þeirra er svo svart
bergið. Það var kyrrt og hljótt
i göngunum, þegar verka-
mennirnir voru farnir í mat.
aðeins hávaðinn frá loftræsti-
kerfinu, sem hljómaði í hvelf-
ingunni.
380 manns voru í mat í
mötuneytinu á Sámsstöðum
og einn kokkurinn sagði
fréttamanni. að þeir settu
sex poka ai kartöflum í pott-
ana í hvert mál og annaí
væri eftir því. Sírenur kalb
menn úr og i mat og kaffi.
Síðasti áfangastaður okkar
Jónasar á þessari hringferð
um virkjunarstaðinn, var
stöðvarhússgrunnurinn fyrir
framan Sámsstaðamúlann. Þar
er nú helmingurinn af stöðv-
arhúsinu langt kominn, og er
það eigiulega einn steypu-
klumpur. Jarðgangaopin
þarna í grunninum eru tvö,
og greinast göngin í þrjár
greinar hvort inn i stöðvar-
tiusið. Stárfóðringar liggja frá
stöðvarhúsunum og inn í göng
in, og eru þær ekkert smá-
smíði, eða upp undir tíu metr-
ar í þvérmál. og stálið í þeim
er tveggja tommu þykkt, þar
sem það er þykkast Það eru
Krupp verksmiðjurnar þýzku,
sem sjá um þessar fóðringar.
og logsuðusérfræðingar frá
beim sjóða þær saman
Að 'okum lögðum við leið
okkar til Bo Larsson, en
hann er framkvæmdastjóri
virkjunarframkvæmdanna við
Búrfell, „bossinn" á staðnum.
Sem kunnugt er, þá er það
verktakafyrirtækið Fosskraft,
sem tók að sér verkið, en að
þvi fyrirtæki standa Almenna
Byggingafélagið, danska fyr-
irtækið Phil & Sön og sænska
fyrirtækið Sentab. Larsson er
Svíi, og sagði hann, að i það
heila hefði verkið gengið vel,
Mestu erfiðleikarnir væru að
fá nógan mannskap hér á ís-
landi, og þá sérstaklega iðn-
aðarmenn Sagðist hann
vonast tii að þeir
fengju fleiri iðnaðarmenn í
vetur. begar byggingafram
kvæmdir í Reykjavík minnk
uðu. Þá vantaði tilfinnan
lega nér á íslandi vana spreng
ingamenn Hann sagði. að það
gæti ekki talizt mikil töf pótt
verkið yrði 2—3 mánuðum á
eftir áætiun, það væri ekki
mikið á þrem árum, og auk
þess væru þeir vel settir með
sjálfar virkjunarframkvæmd
irnar þegar tillit væri tek
ið til þess að eftir væri að
leggja háspennuHnuna frá
Búrfelli, og framkvæmdum
hefði seinkað við álverksmiðj
una í Straumsvífc.
— Hér hafa ekki orðið nein
stórslys, sagði Larsson, og
bankaði í skrifborðið sitt. og
ég vona, að þetta gangi eins
vel það sem eftir er eins
það hefur gengið hingað til.
Erfiðleikar eru að vísu alltaf
Oar sem menn af mörgu þjóð-
erní vinna saman, en við von-
um það bezta.
Þess má geta að lokum. að
ftátt á 6. hundrað manns hef-
ur unnið við Búrfeli í sumar,
en í vetur mun eitthvað verða
fœíkkað, eða niður í 450.