Tíminn - 17.09.1967, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 17. sept. 1967. i
TÍMINN
17
Náttúruvernd-
Praoæhald af bls. 13.
væri að, ef þær
hyrfu. Ég hafði fyrdr nokkru
tekið saman skrá 'usn einar 40
slíkar piöntur, og aðrdr grasa-
fræðingar hafa einnig atlhugað
þetta og komizt að mjög svip-
aðri niðurstöðu um það, hvaða
tegundir þurfi helzt að friða.
Mjög svipað viðlhorf er um plöntu
friðtan í Finnlandi og " Sviíþjóð.
Niðurstaðan varð sú, að friðiýst-
ar voru 25 tegundir og birt skrá
um þær. Þetta er raunar bjálp-
arbeiðni frá okkur til f ólfcsins
ttm að þyrma þessum plöntum,
©g við treystum því, að slífcri
ibeiohd verði vel tekið og menn
látó þessac plöntur í friði. Sumar
þessar plöntur eru svo sjaldgœf-
ar, að þær hafa ekki fundizt
nema á einwm, tveimur eða þrem
ur stöðum svo vitað sé, ög þá
jafnvel á mjög Mtlon blettuim.
Þess vegna vofir útrýming yfir
þeim, ef ógætilega er farið.
— Nú á að gera Skaftafell að
fcjóðgarði. Verður sá þjóðgarð-
or þá méð svipuðu sndði og
Þingvelir?
— Nei, það held ég ekki. Eg
get satt að segja ekki litið á
Þingvelli sem þjóðgarð í eigin-
legri merkingu þess orðs. Þing-
vellir voru friðlýstir með sérstök-
ann löguim af söguiegum ástæð-
nu fyrst og fremst, og Alþingd
seittí yfir þá nefnd alþingis-
jnianna, og náttúruverndarsjönar-
mSS haifa ekki ráðjð pægilega í
gæaki Þingvalla til þess að mér
ftanist unnt að kalia þá þjóð-
garð, meira að segja ýmislegt ver
$S gert þar, sem er afcveg and-
stætt þeim sjónarmiðuni og heyra
fremur til náttúruspjöllum.
— En hvað er þá þjóðgarður?
__Það er svæði, sem friðlýst
er með þeim hætti að láta það
fcvenmt fara saman, að vernda
náttúriu! þess og gera þó fólki
fíært að njóta hennar. Þjóðgarð-
ur á að samræma þetta tvennt.
Það vona ég að verði í Skafta-
felli. Þar er bin ákjósanlegasta
aðstaða. Þar þarf t.d., að merkja
ákveðin tjaldsvæði og gera göngu
stíga um hina fegurstu staði.
Um Þingvelli er það að segja,
að ég teldi ekki fraleitt að breyta
lögunum um þá og að nátturu-
verndarráði verði faUn umsjön
staðarins, sem þá verði gerður
að raunverulegum þjóðgarði.
Enginn staður er betur til þess
fallinn á þessu fjöllbyggða lands-
horni. En þá þarf að vinna allt
öðruvísi að miátan en gert hef-
vr verið.
— Er skógurinn við SkaftafeH'
TÖxtulegur?
— Já, þar er mjög góður
stofn og • gróskumikill. Landið er
skjólsanit vel, skógurinn beinvax
......;¦: :'¦: : ' ¦:¦¦¦¦¦¦¦ ¦¦¦¦¦,.,¦¦,;....:„..
inn, og síðan Skaftefelsbændur
hættu að láta sauði ganga sjálf-
ala þar innra, hefur bann breitt
ótrúlega mikið úr sér. Hann er
þar ,á hraðri ferð urni mela og
skriður og kjarr komið um stór
svæðd, sem áður voru lítt gróin.
.Með því að auka friðun enn,
færir birkið áreiðanlega mjög út
kvíarnar.
-^- Ræðir Náttúruverndarráð
um fleiri staði, sem æskilegt væri
að friðlýsa eða gera að þjóð-
görðtm?
— Jlá,, Sigurður Þórarinsson
kom til dæmis með þá tillögu fyi-
ir nokkrum árum, að gera Jök-
ulsiárgljúfur upp af Öxarfirði að
þjóðigarði. Það mál er mjög til
athugunar. Viðkvæmur, en fagur
gróður þar er mjög í hættu vegna
vaxandi umferðar og ágengni.
<Jljiflfrið á varla sinn lika hér á
landi að sérkennilegum berg-
myndium og grafningum. , Vel
mastti hugsa sér að gera göngi>
brú á ána í nánd við Vígaberg,
svo að fara mætti milli Hólma-
tungna og Forvaða, og þar þyrfti
að ákveða tjaldstæði og merkja
stíga. Þá hefur einnig verið rætt
um að friðlýsa Helgafell í Vest-
mannaeyium, en raunar hefur því
þegar verið spillt með efnistöku
bæði af hálfu bæjar og ríkis. Þá
hefur verið rætt um nauðsyn þess
að friðlýsa Þjórsárver, gera þau
að algeru griðlandi og banna
ferðir um þau, bæði vegna gæsa-
varps og gróðurs.
Loiks má nefna, að mér finnst
að friðlýsa ætti; Es|Uf jöli £ Breiða
merkurjökii. Þetta> .eru. fjallranar
allangt innj ,í , jökli,' ög aufu
svæðin þar eru ofan við 700
metra hæð. Ekki er vitað til, ið
neitt fé hafi komið þangað í háa
herrans tíð, og mannaferðir þang
að eru fátíðar. Þarna er tiltölu-
lega fjölbreyttur fjallagróður og
fagurt að líta yfir samfelldar
blómaibreiður á sumrin. Þarna
eru hinar ákjósanlegustu aðstæð-
ur til rannsóknar á ósnortnum
gróðri. Fleiri staðir hafa vericj
nefndir, og auðvitað fjölmargir
smástaðir, ef svo mætti segia, þar
sem nauðsyn er á verndun ein-
stakra náttúruifyrirbæra.
— Eiga ekki náttúruverndin
og sfcógræktin nokkra samíeið?
— Jú, að nokkru leyti, en
skógræktin hefu.r tekdð að sér
ýmsa staði, sem Náttúruverndar-
ráð hefði viliað friðlýsa fyrir
allri ræktun. Eg tel einmitt, að
skógræktin ætti fyrst og fremst
að miðast við gróðurvernd, en
að sjálfsögðu er rétt að gera til-
raunir með ræktun barrviða til
nytjaskóga á ákvenum stöðum,
þar sem skilyrði virðast sérlega
góð. En ég held, að barrtré hafi
verið gróðursett allt of víða, enda
hefur mikið af þeim drepizt eða
eru föl og ritjuleg og ekki verða
þau öll til mikilla nytja. Ég man
það til dæniis, að ég sá, að ein-
hver hafði farið með nokkrar
barrplöntur upp á Vaðalf jöll í
Reykbólasveit og stungið þeim
þar niður, en þau tré yoru að sjálf
sögðu' dauðkalin.
,— Hvað viltu segja um vega-
sárin svonefndu?
— í vegagerð síðustu ára með
hinum stórvdrku tækjum, hafa
orðið hörmuleg spjöli vdða um
land. í vegalögum nú em álkivæði,
sem segja að vegagerðarmenn
skuli leitast vdð að valda sem
minnstum spjöllum á grónu landi
og skylt sé að græða aftur þau
flög, áem myndast. Viðleitni til
þessa mun nú sýnd, og einhver
tæki til þess hafa verið fengin,
en lítill árangur sést enn. Ég
Esiufiötl ( Vatnaiökli.
held, að vegagerðiarmenn gætu
sýnt landinu miklu meiri nær-
gætni með góðum vilja, og ég
veit að yfirmenn vegamála hafa
sfcilning á þessu svo og margir
verkstjórar, en þvi miður ekki
alldr.
lUminn þafckar Eyþórd Einars-
synd fyrir þetta spjall og vonar,
að góð samvinna takist milli
Náttúruverndarsáðs, fram-
kvæmdaaðila og alls almennings
í landinu. Það er almennings-
álitið, sterkt og heilbrigt, sem
víð verðum að treysta á.
— AK.
MINNING
Emii Tómasson
Emil Tómasson f. 8. ág. 1881
— d. 11. sept. 1967.
Emil Tómasson lézt að Brúar-
ósi í Fossvogi þar bjó hann með
dóttur sinni. 8. ágúst s.I. varð hann
86 ára. Hann er Eyfirðingur, fædd
ur í Hraunbæjarkoti í Kræklinga-
hlíð. Foreldrar hans voru Tómas
Jónsson ráðsmaður þar og hús-
freyján' Guðrún Guðmundsdótt
ir. Emil lár í bændaskólann til
Torfa í Ólafsdal, Iauk þar námi
1905. Sjö ára fluttist Emil að Úlfs
bæ í Bárðardal og ólst þar upi>.
Hann lýsir þessu tímabili í bck
sinni íslenzka glíman. Eftir það
vann hann að jarðrækt;í S-Þing
eyjarsýslu í tvö ár, en dreif sig
þá til Noregs og stundaði fjár-
ræktarnám næsta ár, árið 1908—
1909, stundaði hann búnaðar-
störf í Danmörku. Þessi atriði
sýna að þessi ungi maður hefur
verið hugsjónamaður, dugmik-
ill og djarfur, en útþráin hefur
verið hans lyftistöng og kjarkur-
inn driffjöðrin í ' ákvörðunum
hans og gerðum.
Þegar Emil kom úr þessari
utanför, vann hann að jarðabót-
um á Austurlandi, hóf svo búskap
á Borg í Skriðdal, og síðar að
Stuðlum í Reyðarfirði. Þetta var
á árunum 1912—1935, en þá brá
hann búi og fluttist til Reykjavik
ur og varð starfsmaður við Austur
bæjarbarnaskólann til ársloka
1951 er hann hætti þar sjötugur
að aldri. Meðan Emil heitinn
Skaftafell í Oræfum.
Tómasson var bóndi gegndi hann
mörgum trúnaðarstörfum, var í
hréppsnefnd, skólanefnd, sátta-
semjari, forðagæzlumaður o.fl,
Emdl var greindarmaður, hann
ritaði fjölda greina í'blöð, eink
um um íslenzka glímu, hann rit
aði einnig um hesta í Dýra-
verndarann. Emil var landskunn
ur glímumaður og stóð í fremstu
röð glímumanna fyrstu ár þessar-
ar aldar. Hánn glímdi fyrstu
glímu íslandsglímunnar á Aku.--
eyri og míg minnir að hann
glímdi úrslitaglímu við Jóhannes
Jósefsson eitt sinn. Emil kenndi
glímu og var alla tíð mjög 'and-
látur um stöðu glímumanna, sókn
þeirra og vörn. í vetur gaf Emjl
Tómasson út bók, er hann ne'ndi:
fslenzka glíman. Gamlar nmn-
ingar og nýjar. Kennir þar
margra grasa. Vísa ég til bókar-
innar, hún fæst hjá Guðrúnu dótt
ur höfundar, Brúarósi, Kópavogi,
sími 40268. Emil Tómasson og
kona hans, Hildur Þuríður Bóas-
dóttir, Bóassonar bónda á Stuðl-
um við Reyðarfjörð f. 24. ágúst
1886, d. 12. des. 1933 eignuðust
9 börn, sex beirra eru á lifi og
eru þessi:
Sigurþiörg gift Óskari Björns-
syni efnafræðingi i i-íeykjavik.
þau eiga 3 dætur. Guðrún. gift
Eyjólfi Kristjánssyni verkstjóra,
Brííarósi, þau eiga 2 syni, Regina
gift Karli Thorarensen, (ætt Jak-
obs skálds Thorarensen) járn
smið, Eskifirði, þau eiga 4
börn, Tómas, gæalumaður raf-
stöðvar a Seyðlsfirði, giftur Þór-
dísi Bergsdótto, þau eiga 6 börn,
Bóas, framkvæmdastjóri Eskifdrði
giftur Guðrúnu Björnsdóttur þau
eiga 5 börn. Jón Emils, lögfr
Reykjavík, óg. bl. þannig
eru barnabörri Emils Tómassonar
20 talsins. Hann elskaði þessi
barnabörn sín og naut þess at
lífi og sál að rabba nð þau þeg
ar tækifæri gáfust
Um Emil Tómasson er það að
segja, að hann var alla aévi ein-
stakur snyrtimaður ' klæðaburði
og sérlega háttvís í allri fram
komu og höfðinglegur maður í
sjón. Áhugasamur einbeittur og
vel viti borinn. Búskapur hans á
Stuðlum, ættaróðalí konu hans,
er mjög athyglisverður. Emil
keypti þá jörð 1922, á 20 —
tuttugu þúsund krónur —. Á þeim
tíma er það verð senndlega
óþekkt hér á Suðurlandi. Auð-
sætt er, að þetta iarðarverð hef-
ur reynzt erfitt en samt ræktaði
hann mikið og girti þessa mann
freku bújörð. Með bessu er þó
ekki allt talið. Um Stuðla tága
leiðir manna þeirra sem fóru Þór
dalsheiði, Stuðlaheiði íg Fagra-
dal. Ég hef það fyrir satt, að
þráfaldlega hafi gist a Stuðlum
10—20 manns á fyrrnefndum leið-
um, auk þess settust riúpna-
skyttur að á Stuðlum támutn
saman. Hjónin höfðu unun af ^
ræða við gesti og veita þedm góð-
an beina. Þannig var Emil heit-
inn vinfastur og gestrisinn til
æviloka.
Dætur nans hafa sagt mér, að
þær hafi kvartað við móður sína
yfir þessum töfum, sem gesta-
straumurinn að Stuðlurc olli frá
nauðsynjaverkum heimilisins. Hild
ur Þuríður móðir þeirra svar-
aði: „Vitið þið ekki, að það er
guðs vilji að þjóna gestum." EmU
var gleðimaður hinn mesti og hrók
ur alls fagnaðar. söngmaður ag
dansmaður. Samheldni hjón-
anna og einhugur var mjög róm
aður, Emil heitinn var veill á
heilsu síðwtu árin, en lifsgieðin
og styrkleikirm bugaðist ekkí
Hann fékk slag 20. ág. sl. og dó
á Landakotssiúkrahúsi 11. þ. m.
Guðrún dóttir hans, Brúar-
osi Kópavogi annaðist einkum
föður sinn síðuste æviór hans. Vi3
vinir Emils Tómassonar minn-
umst hans með vdnsemd og virð-
ingu.
Bjarni Bjarnason.