Tíminn - 03.12.1967, Blaðsíða 4

TÍMINN
StTVKUDAGUE 3. desember 1968.
BORÐ
FVRIR HE3MILI OG SKRIFSTOFUR
DE
UUXM
■ FRÁBÆR gæði
■ FRÍTT STANDANDI
■ STÆRÐ: 90X160 SM
■ VIÐUR: TEAK
■ FOLÍOSKÚFFA
■ ÚTDRAGSPLATA MEÐ
GLERI A
■ SKÚFFUR ÚR EIK ■
HÚSGAGNAVERZLUN
REYKJAVÍKUR
BRAUTARHOLTI 2 - SÍMI JI940
Ráðið
hitanum
sjálf
með ■■ ■ •

'
MeÖ BRAUKMANN hitastilli á
hverjum ofni getið þér sjálf ákvefi-
ifi hitastig hvers herbcrgis —
BRAUKMANN sjálfvirkan hitastilli
ar hægt að setja beint á ofninn
eða hvar sem er á vegg í 2ja m.
fjarlægð frá ofni
Sparið hitakostnað og aukið vel*
líðpn yðar
BRAUKMANN er sérstaklega hent-
ugur á hitaveitusvæði
SIGHVATUR EINARSSON & CO
SÍMI 24133 SKIPHOLT 15
TIL SOLU
Thems itader árg '64 með
ábyegðn loftpressu Gaffai
lyftan, Coventry-Clymax
árg 60 með dieselvél, —
íyftrr ] tonni
Bíla- og
búvélasálan
Miklatorg. sími 23136,
GRÓÐUR OG GARÐAR
Þekkirðu þörunguna?
Grænka sumarsins er að
mestu horfin, en brúnir, gráir
og hvítir litir homnir í stað-
inn. En fjaran heldur sínum lit,
hún er brúnleit sumar og vetur.
Þangið og þararnir sölna lítið,
enda er hitinn í sjónum miklu
jafnari en uppi á þurrlendinu.
Birtan er vitanlega lítil í
þeim á land, stundum í stórar
hrannir. — Alloft er strart á
hverju megi þekkja algengustu
þörunga. Hér sfeal drepið á
helztu augljósu einikenni nokk
urra algengra tegunda og birt
ar myndir til skýringa. Þeim,
sem vilja fræðast meira um
þessa o. fl. algenga þörunga
skal bent á ritgerðina, „Litíð
þang og þara“ í Náttúrufræð
ingnum 4. hefti, árið 1064. Þar
er einnig lýst nytjum þörung
anna. — Algengustu tegundir
í þangbelti fjörunnar eru
blöðrungaþang og klóþang og
vaxa þær víða hvor innanum
skammdeginu og takmarkar það
þörungavöxtinn á veturna.
Brúnt þangbeltið þekur klappir
og sker, en þöngulþaraskógar
vaxa utar, víða á allmiklu dýpi.
Brimöldur rífa oft þönguiþar
ana upp frá botni og skola

< . !
irv-'-'J VSkÍ >>
‘K A tít X"
Blöðruþang
aðra, en miklu meira er að
jafnaði um blöðruþangið (og
því náskyldar tegundir, t. d.
skúfaþang). Blöðruþangið er
flatvaxið og kvislgreinótr. og
sitja blöðrur tvær og tvær sam
an á greinunum Blöðrurnar
springa auðveldlega og brestur
í, einkum á vorin. í blóðrunum
er loft, svo þetta eru flotblöðr
ur. Aðrar blöðrur, þ. e frjó
blöðrur myndast á endum
greinanna snemma á vorin. —
Klóþangið er mógulleitt að lit
og auðþekkt á því álengdar,
frá brúnu blöðruþanginu. Blöðr
ur klóþangsins sitja ein og
ein og eru miklu seigari og
N :
Klóþang til vlnstri — og Kerlingarhár til hægri.
erfiðara að sprengja en blöðr
ur blöðruþangsins. — Þangið
situr á steintmum fest með
þráðum. Á þan-gi sitja oft smá
kralbbar og smákuðungar, að-
aliega hrúðurkarlar og meyja-
d-oppur. Kindur bíta þang með
græðgi og sumir hesfcar einnig
(fjöruhestar). — Hin frægu
söl vaxa utarlega f þanglbeltinu.
Þau eru ra«6 á lit, kJotfín í
aUlbreiða, fl«ta flipa. Hefcur oft
á land og er fé vitlaust f þau.
V-oru og fyrrum mifeið notuð
til matar og gengu söivalestir
upp í svei-tir, t. d. frá Eyrar-
baklka. „Tygg ek söl sagði Eg-
fll Skallagrímsson. Enn fást söl
í surnum verzlunum og homast
kann-ski til vegs og virðingar
á ný. — Oft rekur á land flækj
ur af brúnum greinót-tum þráð
um, svipuðum síðu mannshári,
eða fyrrimyndar hárkollu. Kall
ast þetta kerlingarhár og er
mjög auðlþekbt. — Stundum
berast líka á land ljósir greina
lausir þr*ðir, mislangir, en
geta orðið 1—2 m á lengd eða
meir. Þetta eru martaumar
(eða marálar, ehorda) og eru
næsta sérkennilegir, holir inn
an. Flækjast stundum í skrúfu
blöð eða vefjast um árablöð
báta. — Ma-rgir munu hafa séð
þunnar, þörungahimnur reknar'
á fjöru. Eru sumar fagur-
grænar og heita maríusvuntur,
en aðrar eru pu-rpurabrúnar og
kallast purpurahimnur.
Stóra þönglaþara rekur oft
á fjörur, utan frá alldjúpum
sjó, þar sem þeir vaxa og -
mynda 3—6 m. háa, brúnleita
þa-raskóga á sævarbotninum. Er
mikið sædýralíf í þaraskógun-
um. Algengar þöngulþarateg-
undir eru hrossaþari, beltisþari
og maríukjarni. Allir hafa þeir
þöngulhaus, það er hnúð neðs-t
með þráðum, sem festa þá við
botninn. Skeljar, kuðunga-r o.
fl. sæverur sitja oft fastar á
þöngulhausnum svo þar er
stundum að finna heilt dýra-
safn (t. d. búa þar öðuskel,
kræklingur, rataskel, kúskel,
meyjardoppur, kerlingarhúfur,
beitukóngu-r o. fl. o. fl.)
Upp frá þöngulhausnum vex
stöngull sem þöngull kallast og
ber hann blöðku í toppinn.
Þaraþönglum var fyrrum safn
að saman og þeir þurrkaðir til
eldsneytis. Hafa t. d. formæður
æði margra Reykvíkinga notað
það eld-sneyti. Kindur eta blöð
þönglaþara með góðri lyst. —
Hrossaþari ber stóra breiða
blöðku, sem er klofin i marga
flipa. (Svipuð er skyld tegund
kerlingareyrað). Beltisþari og
maríukjarni bera aftu-r á móti
heilar og langar blöðkur svo
segja má að þær líkist belti.
Þöngullinn styttri. Geta „bel-t
in“ orðið 1—2 m löng eða
meira. Blaðka beltisþara er
mjög bylgjótt, líkt og alsett ból
um. Blaðka maríukjarna er
sléttari og með greinilegri, mið
taug og auk þess með smá-
bleðla á mótum þönguls og
blöðku. — Þörungar eru nyt-
samar jurtir Þær eru hagnýtt
ar tii beitar og úr þeim unnið
þangmjöl, sápa, lyf o. fl. vörur.
í Japan og víðar eru þörungar
Framhald á bls. 23.
A* ' '
■

Beltisþari
Martaumar
Klóþang