Alþýðublaðið - 10.09.1988, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 10. september 1988
1*
LEIBIR ALÞÝOU FLOKKSINS
Þingflokkur og ráðherrar Alþýðuflokksins hafa að undanförnu fjallað um efnahagsvand-
ann, ágreininginn í ríkisstjórninni og leiðir til lausnar. Alþýðublaðið birtir hér áherslu-
atriði þingflokksins, úrrœði ráðherranna og mat á áhrifum tillagnanna.
Áhrif tillagna Alþýðuflokksins
NIÐURFÆRSLA VERÐRÓLGU OG ATVINNUÖRYGGI
Tilgangur ráðstafana í
efnahagsmálum sem ráðherr-
ar Alþýðuflokksins hafa lagt
til að gripið verði til nú þegar
er að færa niður verðbólgu
og vexti, bæta afkomu út-
flutningsgreina, einkum
frystiiðnaðarins, og treysta
atvinnuöryggi í landinu. Jafn-
framt stuðli þær að lækkun
fjármagnskostnaðar heimil-
anna og treysti fjárhags-
grundvöll þeirra.
í greinargerð segir: Þessar
ráðstafanir ieysa ekki til
frambúðar þann efnahags-
vanda sem við er að etja og
annars vegar má rekja til
óhóflegrar þenslu í þjóðar-
útgjöldum og versnandi ytri
skilyrða þjóðarbúsins undan-
farin misseri en hins vegar til
breytinga sem eru að verða á
grundvallarskipulagi atvinnu-
hátta í landinu. Ráðstöfunum
þessum er ætlað að rykkja
verðlagsþróuninni af því verð-
bólguhjóli sem hún hefur
snúist á að undanförnu. Þær
eru hugsaðar sem nauðsyn-
leg undirstaða markvissrar
stefnu i ríkisfjármálum og
lánsfjármálum sem miðar að
betra samræmi milli þjóðar-
útgjalda og þjóðartekna en
verið hefur og þar með að
minni viðskiptahalla og
minni erlendri skuldasöfnun
en hér hafa verið landlæg.
Stöðugleiki í efnahagsmálum
er einnig forsenda þess að
nýsköpun og framfaravið-
leitni í atvinnumálum dafni.
Ákaflega brýnt er að Alþingi
afgreiði fjárlög fyrir árið 1989
með tekjuafgangi og að láns-
fjárlög fyrir næsta ár miðist
við strangt aðhald að erlend-
um lántökum. Einnig er mikil-
vægt að rikisstjórn og Al-
þingi horfist i augu við
breyttar þróunarforsendur
atvinnulífs í landinu og móti
skynsamlega umgjörð laga
og reglna sem tekur mið af
þeim breytingum.
VERÐBÓLGA
Verðlagsspár sem gerðar
voru í lok ágúst sl. bentu til
þess að vísitala framfærslu-
kostnaðar myndi hækka um
tæplega 8% fram í febrúar á
næsta ári, eða um 16% mið-
að við heilt ár. Jafnframt
bentu spárnar til að árshraði
verðbólgu á fyrsta fjórðungi
næsta árs yrði um 13%. í
þessum spám var reiknað
með óbreyttu gengi krónunn-
ar en að innlendur kostnaður
myndi halda áfram að hækka.
Þessar forsendur voru í reynd
mjög hæpnar þannig að full-
yrða má að spámar sem
byggóust á þeim hafi gefið til
kynna minni verðbólgu en í
raun mátti búast við að
óbreyttu. Þannig voru horfur
um verðbólgu í reynd án efa
á bilinu 20-30% ef ekki enn
hærri.
Verð- og launastöðvun til
31. janúar n.k. gæti haft í för
með sér að framfærsluvísital-
an hækkaði ekki nema um
tæplega 41/2% frá ágústmán-
uði á þessu ári og fram í
febrúar á því næsta, eða um
tæplega 9% viðað við heilt
ár. Þessar verðhækkanir ættu
sér stað þrátt fyrir að verð-
stöðvun væri í gildi enda
verður aldrei komið í veg fyrir
allar verðhækkanir yfir jafn-
langt tímabil og hér um ræð-
ir. Arshraði verðbólgu á mæli-
kvarða framfærsluvísitölu í
ársbyrjun 1989 samkvæmt
þessari spá yrði 6-7%. Áhrif
vaxtalækkana eru hér ekki
tekin með en ætla má að þau
gætu orðið umtalsverð ef vel
tækist til með vaxtalækkanir.
Verðbólguhraðinn i upphafi
næsta árs gæti því jafnvel
verið kominn niður í 5-6% og
færi siðan lækkandi ef fram-
hald yrði á aðhaldsstefnu.
KAUPMÁTTUR HEIMILA
Launastöðvun til 31. janúar
1989 kemur í veg fyrir 4%
almenna launahækkun —
21/2% 1. september sl. og
11/2% 1. desember nk. —
sem annars hefði komið til
framkvæmda á þessu tíma-
bili. Kaupmáttarskerðingin
sem beinlínis mætti rekjatil
þessarar ráðstöfunar yrði þó
mun minni. Eins og kemur
fram hér að ofan gæti hækk-
un vísitölu framfærslukostn-
aðar orðið að minnsta kosti
3-31/2% minni en ella vegna
verðstöðvunar á þessu tíma-
bili. Bein kaupmátarrýrnun
vegna launastöðvunar ætti
þvi ekki að verða meiri en 1/2-
1%. Á móti þessari skerð-
ingu almenns kaupmáttar
vegur sú lækkun vaxta sem
að er stefnt auk þess sem
kaupmáttartrygging fælist að
sjálfsögðu í auknu atvinnu-
öryggi vegna bættrar afkomu
atvinnuvega. Tilgangur að-
gerðanna nú er fyrst og
fremst að koma í veg fyrir að
atvinnulif út um allt land
stöðvist en á því er hætta ef
ekki er tekið ákveðið á vand-
anum.
Aðgerðirnar munu lækka
fjármagnskostnað heimil-
anna. Eins og margoft hefur
komið fram hefur lækkun
nafnvaxta ekki endilega í för
með sér lækkun raunvaxta. Á
því leikur hins vegar ekki vafi
að skuldum vafið fólk hefur
hag af því að nafnvextir lækki
þótt raunvextir haldist
óbreyttir þar sem greiðslu-
byrði af lánum sem bera
nafnvexti er þeim mun jafnari
sem nafnvextirnir eru lægri.
Ekki þarf að útskýra hvernig
lækkun raunvaxta kemur
skuldurum til hagsbóta þótt
ekki sé hægt að setja ná-
kvæmar tölur við ávinning-
inn. Loks mun sú breyting að
reikna dráttarvexti sem dag-
vexti í stað þess að reikna þá
fyrir einn mánuð í senn komi
skuldurum meö þunga
greiðslubyrði til góða.
Til að endar nái saman í
ríkisfjármálum þarf án efa að
koma til frekari skerðing
kaupmáttar — og þar með
samdráttur þjóðarútgjalda —
en nefnd var hér að ofan.
Henni verður hins vegar að
koma i kring með vel völdum
aðgerðum sem hlífa hinum
tekjulægstu. Þeirri kjara-
skerðingu sem er óhjákvæmi-
leg við ríkjandi aðstæður í
efnahagsmálum verður að
jafna á landsmenn á sann-
gjarnan og réttlátan hátt og
verja verður kjör hinna tekju-
lægstu í samfélaginu gegn-
um almannatryggingar og
skattakerfi.
REKSTRARAFKOMA
ÚTFLUTNINGSGREINA
Ljóst er að mörg fyrirtæki í
útflutnings- og samkeppnis-
greinum eiga við verulega
rekstrarerfiðleika að etja.
Samkvæmt áætlunum Þjóð-
hagsstofnunar virðist vand-
inn vera mestur í frystingu en
í þeirri grein gæti verið um
tap að ræða sem jafngildir
rúmlega 8% af tekjum á
heilu ári miðað við ríkjandi
aðstæður. Ráðherrar Alþýðu-
flokksins leggja til að þessi
sérstaki vandi frystingarinnar
verði tímabundið leystur með
verðjöfnun úr frystideild
Verðjöfnunarsjóðs sjávarút-
vegsins. Verð á ferðfiski er
um þessar mundir 11-12%
lægra aðraungildi í erlendri
mynt en það var að jafnaði í
fyrra. Auövitað hefði verið
eðlilegt að Verðjöfnunarsjóð-
ur sjávarútvegsins drægi úr
áhrifum þessa verðfalls meö
greiöslu verðbóta. Því miður
er freðfiskdeild sjóðsins tóm
þar sem ekki var safnað í
hana á undanförnum upp-
gangsárum. Til þess að gera
sjóðnum nú kleift að greiða
verðbætur á freðfisk er því
nauósynlegt að heimila hon-
um að taka innlent eða erlent
lán með ríkisábyrgð. Fjárhæð
lánsins verði miðuð við aö
hún dugi til að bæta tap
frystingarinnar í fimm mán-
uði en samkvæmt áðurnefnd-
um áætlunum er tap frysting-
arinnar á heilu ári rúmlega
1,3 milljarðar króna. Þessi til-
laga byggist að sjálfsögðu á
því að verð á freðfiski á
Bandaríkjamarkaði muni fara
hækkandi á ný á næstu
miáserum. Gera má ráð fyrir
því að svo fari þegar áhrifa
mikilla þurrka í Bandaríkjun-
um á liðnu sumri fer að gæta
í matvælaverði.
Aðrar ráðstafanir sem
kæmu fiskvinnslunni í heild
til góða eru frestun á ákvörð-
un fiskverðs til 31. janúar
1989 og heimild til Seðla-
banka til að ákveða vaxtamun
innlánsstofnana á afurðalán-
um. Þá myndu fyrirtæki i öll-
um greinum atvinnulífsins
njóta þeirra vaxtalækkana
sem að er stefnt. Flest fyrir-
tæki í landinu eiga örugglega
mikilla hagsmuna að gæta í
lækkun nafnvaxta og dag-
vaxtareikningi dráttarvaxta.
Hér kemur til að þessi fyrir-
tæki eiga ekki eingöngu við
rekstrarvanda að stríða held-
ur einnig og kannski ekki síð-
ur greiðsluvanda. Lækkun
raunvaxta myndi örugglega
bæta rekstrarafkomu flestra
fyrirtækja en óvíst er hversu
mikill sá bati yrði. Þessi
óvissa á sérstaklega við um
fyrirtæki í sjávarútvegi þar
sem stærsti hluti lána þeirra
er erlendur að uppruna.
VIÐSKIPTAJÖFNUÐUR
Halli á viðskiptum við önn-
ur lönd stefnir að óbreyttu í
að verða 4-5% af landsfram-
leiðslu á þessu ári og enn
meiri á því næsta. Með því
stefndi erlend skuldasöfnun í
óefni. Þær aðgerðir sem Al-
þýöuflokkurinn leggur til að
ákveðnar verði þegar í stað
slá á viðskiptahallann með
samdrætti í almennri eftir-
spurn. Þær duga hins vegar
ekki einar sér til að koma
böndum á viðskiptahallann.
Það er ekki síst í þessu Ijósi
sem aðhald i ríkisfjármálum
og lánsfjármálum er nauð-
synlegt. Launa- og fjármála-
stefna næstu misseri verður
að miðast við aö halli á við-
skiptum við útlönd í hlutfalli
við landsframleiðslu árið
1989 verði helmingi minni en
í ár.
AHERSLUATRIOI ÞIN6FL0KKSINS
Þingflokkur Alþýðuflokks-
ins samþykkti á fundi sínum
26. ágúst sl. eftirfarandi: I
hvaða leið sem nú verður val-
in til að takast á við aðsteðj-
andi efnahagsvanda þarf að
leggja mikla áherslu á eftir-
farandi atriði:
1) Tryggja verður að óhjá-
kvæmilegri kjaraskerðingu
vegna aðgerða, sem framund-
an eru, verði jafnað á lands-
menn á sanngjarnan og rétt-
látan hátt.
2) Verja verður kjör hinna
tekjulægstu í samfélaginu
gegnum almannatryggingar
og skattakerfi.
3) Skattleggja verður fjármagns-
tekjur af eigeum hátekju-
fólks umfram venjulegan
sparnað almennings, a.m.k.
til jafns við launatekjur.
4) Koma verður í veg fyrir að
greiðslubyrði heimila af hús-
næðislánum þyngist. Stefnt
verði að lækkun raunvaxta
svo fjármagnskostnaður
heimila og fyrirtækja geti
farið lækkandi með betra
jafnvægi í efnahagsmálum.
5) Setja þarf stranga löggjöf um
fjármagnsmarkaðinn utan
bankakerfisins.
6) Niðurskurður framkvæmda
hins opinbera verður að
dreifast jafnt á ríki og sveit-
arfélög og má ekki verða til
þess að auka enn misvægi
milli höfuðborgarsvæðis og
landsbyggðar.
7) Lántökuheimildir fjárfesting-
arlánasjóða verði takmarkað-
ar og Iánveitingar þeirra svo
dregið verði úr framkvæmd-
um einkaaðiia.
8) Tryggja verður afgang á fjár-
lögum fyrir árið 1989 með
endurskoðun skattlagningar,
róttækri uppstokkun og sam-
drætti útgjalda og hertum
Tillögur Alþýðuflokksins byggja m.a. á áhersluatri
fundi þann 26. ágúst s.l.
TILLÖGUR RÁ
Til þess að færa niður
verðbólgu og vexti, bæta
rekstrarafkomu útflutnings-
fyrirtækja, tryggja atvinnu-
öryggi og eyða óvissu í efna-
hagsmálum leggja ráðherrar
Alþýðuflokksins til að ríkis-
stjórnin ákveði ráðstafanir
sem komi þegartil fram-
kvæmda. í þessu skyni verði
sett bráðabirgðalög eftir því
sem þörf krefur. Ákvarðanirn-
ar eru:
VERÐSTÖÐVUN
1) Verðstöðvun á grundvelli
7. gr. laga nr. 56/1978 um
verðlag, samkeppnishöml-
ur og óréttmæta viö-
skiptahætti framlengist til
31. janúar 1989.
LAUNA- OG BÚVÖRUVERÐ-
STÖÐVUN
2) Gildistlmi bráðabirgðalaga
nr. 74/26. ágúst 1988 um
frestun á hækkun launa
og búvöruverðs framleng-
ist til 31. janúar 1989.
FRESTUN Á FISKVERÐS-
ÁKVÖRÐUN
3) Lágmarksverð þaö sem
ákveðið var með tilkynn-
ingu Verðlagsráðs sjávar-
útvegsins, dags. 3.júnl
1988, framlengist til 31.
janúar 1989.
VERÐJÖFNUN TIL FRYSTI-
IÐNAÐARINS
4) Stjórn frystideildar Verð-
jöfnunarsjóðs fiskiðnaðar-
ins verði heimilt að taka
innlent eða erlent lán meö
ríkisábyrgð að fjárhæð
550 milljónir króna. And-
virði lánsins skal nota til
greiðslu verðbóta úr hinni
almennu frystideild sjóðs-
ins og skal við ráðstöfun
þess tekið sérstakt tillit til
afkomu frystiiðnaðarins.
LÆKKUN VAXTA OG
FJÁRMAGNSKOSTNAÐAR
5) Seðlabankinn reikni drátt-
arvexti eigi sjaldnar en
mánaðarlega og birti þá í
Lögbirtingablaðinu. Þessir
dráttarvextir skulu gilda
næsta mánuðinn eða þar
til næsta tilkynning er birt
aðgerðum gegn skattsvikum.
Með þeim efnahagsaðgerðum
sem nú eru í undirbúningi er
stefnt að því að skapa skilyrði
fyrir efnahagslegan stöðugleika
á næstunni. Stöðugleiki í efna-
hagsmálum er hvort tveggja í
senn forsenda þess að takast
megi að laga þjóðarbúskapinn
að versnandi ytri skilyrðum und-
anfarin misseri og grundvöllur
nýrrar framfarasóknar og bættra
Iífskjara a næstu árum.