Tíminn - 19.12.1967, Page 6

intt var einmana í fcvöld. Hann
sat viö skrifborðið sitt þung
búinn á svipinn, eins og allar
heimsins áhyggjur hvíidu á
herðum hans. Það er rétt, þær
gerðu það líka. Hann var lík
lega eini maðurinn í heimin
um, sem hafði leyfi til að vera
svona áhyggjufullur. Háa enn
ið var hrukkað eins og báru
járn, en stóru sneplarnir
héngu þunglamalegir, eins og
þeir toguðu niður eyrun. Um-
gerðalausu ömmugleraugua
sátu ne'ðarlega á nefinu, því
eigandi þeirra var að lesa heil-
mikið plagg, sem hann hafði
tekið úr skjalabunikanum.
Eftir að hafa lesið drykk-
langa stund, greip hann einn
af fimm símunum á borðinu,
og fékk, eftir skamma bið, sam
band við Downing stræti 10
í London. Brátt var svarað
hrjúfri, kuninuglegri röddu:
„Halló, Haraldur hér. Nofckuð
alivarlegt á seyði, Dyndon?“
,31ossaöur, Haraldur, nei
það er efckert bráð alvarlegt.
Ég ætla aðeins að leita hjá
þér ráða með smávegis. Þú af-
sakar, að ég sfculi hringja
svona á Þortáksmessu. Hér er
varla nofckur sála í Washing-
ton. Þingmennirnir farmir heim
í jólafrí, eins og baldnir strák
ar úr heimavistarskóla. Þeir
hafa verið skólameistara sín-
um erfiðir þetta tímabilið. Ráð
herrum og ráðgjöfum gaf ég
öllum frí í kvöld. Þeir eru úti
að verzla með konum sínum.
Nema Rusfc, greyið, hann þor
ir ekki út fyrir Mssins dyr.
Hann hefir lent illa í því að
undanförnu. Hefir varla nofck
urs staðar getað sýnt sig, svo
ekki hafi byrjað óeirðir og
læti.“
„Já, meira að segja ég hefi
orðið að hafa mig látið í
frammi síðan pundi® pompaði.
Það er hreint eins og fólk sé
alveg hætt að líta uipp til yfir
valdsins, eins og þið, þama
fyrir vestan, hafið fengið smjör
...........-....... 1 ■' —
þefinn af í samlbandi við Víet
nam-“
„Við skulum M bara ekki
tala um það. Ég var einmitt að
reyna að leiða frá því hugann.
Þa0, sem óg ætlaði að spyrja
þig um, var íslahd. Svo er
mál með vexti, að það hefir
farið einangrunartoylgja um
þimgið að undanfömu, og
liggja nú fyrir þvl nokkur
frumvörip um takmörfcun inn-
flutnings á erlendum vörum.
Meðal þeirra er eitt um tak
mörfcun á ininflutnin-gi frysts
fisks. ísland á mifcið uadir út-
flutningi sínum hingað bomið,
og gæti slfk löggjöf haft al-
varlegar afleiðingar fyrir ís-
lendinga. Utamríkisráðun-eyti
mitt hefir sent mér greinar-
gerð um málið, og var ég
rétt að ljúfca við að lesa
hana. Skilst mér, að það gæti
d-regið dilk á eftír sér. ef
af þessum ráðstöfunum yrði.
Ég hefi heyrt, að þdð Eciglend
ingar hafið staðið í stíimalbraki
við þessa fám-ennu þjéð, og
vildi því leita álits þíns.“
,3ízt vildi ég ósba þér
þess, Lyndon minn, að þú
bættir íslandi á álhyggjulistann
þinn. Þú veizt það vel sjálfur,
að það versta, sem hent getur
stórveldi, er að lend-a í úti-
stöðum við smáríki. Við há®
um vi® þá þorskastríðið fyrir
nokk-rum árum, og auðivitað
töpuðum við því. England er
búið að fá nóg af strí'ðum við
litlu löndin. Við höfum tapað
þeim öllum, frland, Aden, Kýp
ur, Egyptaland. ísland og
mörg fleiri. Nei, gefðu mér
heldur almennilegt stórveldi,
Frakkland, Þýzkaland, svoleiðis
stríð kunnum við að vinna.
Og nú eruð þið á sömu braut,
fyrst Kúlba og nú Víetmam.
Blessaður, egndu ekki fslend
ingan-a."
„En er þetta ekki vel mennt
að og friðelskandi fólk? Ég
bom þan-gað 1.963, held ég hafi
verið, að sýndist miér þeir inn
fæddu meinleysislegir og frek-
ar almennilegir."
„Ekki þegar þeir eru reittir
tll reiði. f þorskastríðinu
hrutu þei-r 14 rúður í brezka
sendiráðinu í Reykjavik, meira
að segja meðan sendiiherrann
var að spila á píanó. Ef þetta
hefði verið kúltivera® fólk,
befði það beðið þar til hann
var búinn. Swo mian ég ekki
betur, en ég hafi lesið, að með
am þú varst þar, hafi verið
hamdtekinn maður með byssu
í strigapoha."
„Þa-ð va-r nú léreftspoki, Har
aldur minm. Ekki gera það gróf
ara en það er. Uba bom í
Ijós, að maðurinn var að fara
að skjóta máva í Akrafjalli,
... ""
svo það var nú ekki hættu-
legt.“
,J*ú skalt ekki gera of lítið
úr fslendingunum, Lyndon.
Þótt þeir telji ek-ki nema jafn
mörg þúsuind og þín þjóð telur
milljónir, þá -hugsa þei-r eins
og stórveldi. Veiztu, hvað þeir
gerðu mér, þegar ég lækkaði
pundiið um 14,3% Þeir læfck
uðu sina lítilmótlegu krónu
um helmingi meira, eða næst-
um 30%!“
„Hvað segirðu, maður? Þetta
befi ég ekki heyrt. Ég sé, að
ég verð að stofma sérstaka ís-
landsdeild í utanríkisráðuneyt
inu, til að fylgjast með þess
um jötnum.“
>rÞeir væru vísir með a®
segja sig úr NATÓ og gera ýms
an arnnan ósfcunda, ef þú gerðir
'þeim þetta móti skapi. Svfar,
Danir og Norðm-enn eru í
standandi vandrœðum með þá
Mna. fslenzka flugfélagið Lotft
leiðir er á góðum vegi með að
setja Skandinaviska flu-gtfélagið
á hausinn, ee íslendinigar eru
öskureiðir út af takmörkunum
lendingarleytfa í Skandinavíu.“
„Ég er M svo ytfir mig hissa
á a® heyra þetta. Guð hjálpi
ofckur, þegar þeim fjölgar! Eg
sé, að þetta er fLókið og hættu
legt mál. Ég verð líklega að
kalla saman ráðuneytið í fyrra
málið.“
,J*ú ættir að gera það, Lynd
on miinn. Svo óska ég þér
gleðilegra jóla og farsæls kom
amdi árs í Víetn-am!“
„Þakka þér, Haraldu-r minn.
Gleðileg jól, farsaalt og sterkt
pund á nýja árinu!“
Þórir S. GröndaL
Við andlát Haraldar Björnsson
ar leikara og leikstjóra höfum við
félagar hans margs að minnast
og mikið að þakka.
Horíinn er af sjónarsviðinu mik
ill listamaður og stórbrotinn
persónuleiki, sem lengi verður
minnzt. Víst er um það, að skarð
það, er autt sten-dur vi)ð brott-
kvaðningu Haraldar í röðum ís-
lenzkrar leikarastéttar, verðu-r
sei-nt f-yllt.
Starfsgleðin og krafturinn virt
ist óbreytt til ■ hinztu stund-ar, því
daginn áður en hann dó stóð
hann á leikswiðinu 'fyrri hluta
dags við sköpun nýrrar persónu
til viðlbótar sinu stóra hlutverka
safni og lék af miklum þrétti,
þótt veikur væri. Og um kvöldið
lék hann hlutverk sitt í Fjalla-
Eyvindi, en aokkrum klukkustund
um síðar v-ar hann látinn.
Stumdu-m vinðist ekki vera nema
hársíbreidd, sem skilur að 1-íf og
dauða — og enginn veit sína æv-
ina fyrr en öll er, segir máltæk-
ið, en þó er það nokkuð öruggt
að Harald hefur verið farið að
gruna, að hverju stefndi áður
en langt um liði, en fjarri var
hon-um þó a® kvarta eða gefast
upp. Hann var í fuHu starfi fram
á síðustu stumd.
Um leiklistarstörf Haraldar
Björmssomar, áhuga, duignað og
samvizkusemi á hans löngu leik-
listarbraut, fyrr og síðar, er ó-
þarfi að fjölyrða hér. Það er
alþjóð kunn-ugt. En óh-ætt mun
að fullyrða, að hann verður allt-
atf talinn eimn af brautxyðjemdum
í íslenzkri leikarastétt. Einn af
þeim mönnum, er vörðuðu veg
imn og lét aldrei bu-gast þótt oft
tolési kalt á mótí.
Haraldur Bjömsson var um
rnargra ára skeið fulltrúi leikara
í Þjóðleifchúsráði. Hann var heið
ursfélagi Leikfélags Reykjavíkur
og Pélags íslenzkra leikara. Hamn
var einm af stofmendum stéttarfé-
lags leikara hér á lan-di og sat
í fyrstu stjóm þess. Sæmd-ur var
hann guUmerki Félags íslenzkra
leikara á 25 ára afmæli þess.
Pélagar Haraldar Björnssonar
send-a eftirlifandi konu hans, frú
Júliönu, bömum hans og öðrum
aðstandendum, innilegar samúðar
kveðjur. fslenzkir leikarar þakka
H-araldi Mðin samstarfsár og meta
að verðleikum þann mikla skerf,
sem hanm hefur lagt ísl-enzkri leik
list. '
Stjóm Félags íslenzkra leikara.
Sigur þinn er sigur minn
Höx.. Olal'ur Tryggvason.
SRUGGSJÁ.
Nýveriö er út komin skáldsaga
eftir Óxaf Tryggvason. Sú mun
Eyrst skaldsagna frá hans hendi,
en aöui b.efur han-n samið þrjár
toækur uir dulræn efni: Öuglækn
ingar Tveggjt heima sýn og
Hugsaö upphátt. Slík fræði eru
íionum enn hugleikin, skáidsagan
Sigux þinn er sigur minn, fjallar
ain «itt böl okkax þjóðar: öfga-
fulU áfe-ngisneyzlu og túlkar við-
borf liöfundai til þess. En sagan
;r ekki aðeins afstaða Ólafs
rryggvasonar, heldur er hún um
eið uppbyggjandi og flytur boð-
skaP siðgæðis. Fljótlega verður
lesandi þess var, að höfundi er
mení í mun að koma þeim boð-
skap á framfæri en að segja sögu
Personux sögunnar eru fremur
tiílkai ákveðinna andstæðna, sem
att er saman heldur en fólk, sem
liínar á blaðsíðum bókarinnar tii
sjáiís’æðs iífs. Me-gin efnd bókar-
innar eru samtöl, þar sem viðhorf
personanna eru fyrst kynnt, þá
1-átiu takast á og leiða baráttuna
t-il iykta
Þeim, sem ætlar að flytja boð-
skap í skáldsöguformi, er mikill
vand’' á höndum, og fyrst og
fremst su. að láta ekki boðskapinn
bola iistrænni tjáningu sögunnar
burt eða öfugt. f sögunni Sigur
þmn er sigur minn, er boðskapur
höfundar sjaldan lengra undan en
svo. að lesandinn lifi sig nógsam-
lega inn á söguþráði-nn. Svo und-
arleg se-m það nú er, þá standa
átorif boðskapar burtséð frá gildi
oftast í öfugu hlutfaUi við auð-
sæi hans, og þau hin hvísluðu
orðin ala beinast til manns.
Og hver er M boðskapur þess-
arar sögu?
Hann er siðræns eðlis og á ræt
ur jinar að rekja til þess, sem
Óiafi Tryggvasy-ni er gefið um-
fram aðra sína samferðamenn.
Efiiishyggjumanni, eins og mér,
kemur þár vitaskuld margt spánskt
fyrir sjónir, en það skerðir ekki
gildj hans fyrir aðra. Sínu máli
tala og þau verk, sem Ólafm hefur
uniuö í anda hans. Helst er að
finni? til foráttu, að höfundi eru
ef tii vii um of nærtæk og auð-
sé'ó þau sönnunargögn, sem liggja
skoðun-um hans til grundvallar,
til þess a'o skýra þau nógsamlega
fyrir van-trúuðum leikmanni, eða
þá að hann Mti ef til vill að ein-
hverju leyti á sögu þessa sem fram
hald fyrri verka.
Boöskapurinn byggir á dulrœnni
reynslu, og um þau fræði hefur
verið, er og verður deilt á landi
hér. Sú mun og raunin um þessa
bók, en engum fær dulizt að hún
er irtuð heilstougar og einlæglega
til uppróttingar góðum siði.
Hvað stíl höfundar snertir, þá
er hann k]ammikill Málfar hnit-
miðað og fjölskrúðugt og sums
staðar glóir á perlu. Samtölin eru
þo heldur óeðlileg og békmáls-
kennd um of.
Höfuðandstæðurnar í sögunni
kom? fram i þeim hjónum Sól-
veigr og Fjölni, sem hneygist til
drykkju. Sólveig er fögur persóna
pg aldrei sjálfri sér ósamkvæm. Á
stuncum, við lestur sögunnar, þyk
ir hún ei til vill heilsteypt um
of og of góð til að vera sönn,
en að loknum lestri skýtur henni
upp sem persó.nu, þess fyllilega
umkcminni að segja: „aðeins þeir
gegaÍLreinu geta fyrirgefið allt“.
Fjóinir, hinn reikuli maður er
andstaða hennar. Hann er öðrum
HYdmnaid a ois 11
Ólafur Tryggvason