Tíminn - 25.01.1968, Qupperneq 6

6
TÍMINN
FIMMTUDAGUR 25. janúar 1968
LANDIf) OG
BÓNDINN
Þó að engum heilvita manni
detti víst lengur í hug að við
íislendingair eigum erindi inn í
Efnahagsbandaliag Evrópu,
annað en það að varpa af okk-
u,r ábyrgð og áihyggjum, sem
því fylgjia að vera sjálfstæð
þjóð, gietur það verið stórfróð-
legit að fylgjast með því hvað
er að gerast í Efnahags-banda-
Lagslöndun.um, og þeim lönd-
um sem utan við það sitanda
e-n fin-nist að þau verði fyrr eða
seinna knúin tiil að dansa m-eð
í leiknum.
Norðmenn eru ein af þeim
þjóðum, sem telj-a sig ekki
geta staðið utan við EBE ef
Bre-tar f-ara Lnn. Þess vegna
fyLgjast þeir með af gaum-
gæfni hvernig miáiin þróaist í
EBE lönduinium og bera sam-
an við einstaika aitvimnuve-gi
hjá sér.
Það er vis-t ekki ofmælt þó
sagt sé að mái þau, sem snerta
landbúnaðinn verðla-g á Land-
búnaðarvörum o.þ.l. hafi verið
hin eríiðustu og viðkvæm-ustu
innan EBE. Mjög lengi stóð á
-því að þeiir kæm-nst að sam-
komulagi nm þau. Enn virð-
Jst hinn sameiginLegi markað-
ur, með landbúimaðarvörur
heldur alls ekiki vera kominm
tl framkvæmda.
Hér á eiftir eru þýddir n-okkr
iir kafL'ar úr grein sem bintist
um í norskum landbúnaði
stefnur og ástand í landbúnað-
armáium in-nan EBE.
Greinin er auðvitað skxifuð
fyrir norskia lesendur og vanda
m'áiin séð með þarLendum aug
um. Þó má sjálfsagt draga af
henni ýmsan lærdóm hér á
Lan-di, m--a. þá hvaðan ýmsum,
sem haffa látið áiit sitt í ljós
um íslenzk landibúnaðarmál á
undianförnum árum hiafa kiom-
ið ýmsatr hugmyndir um það
að olekur lægi mest af öllu á
að fækka bændum hér. Það er
góðra gjalda vert að fylgjast
með því sem er að gierast er-
len-dis e-n þeir sem ætLa að
dpaga lærd-óm af því og heim-
færa hann þuirfa þó helzt að
þetekja sínar heima aðstæður
það vel, að þeir viti, hvar finn 1
ast hiliðstæður hér og erlendis
o-g hafa þar með n-otekurt skyp
á h-vað er heimfæiranlegt. Á-
stæða er til að benda á að þeg-
ar jörðum er fækkað í þessum
líönidum eru þær sameinaðar.
Að „Teigblöndun“ eða steátea-
skipti, þar sem laindi eða Lönd-
um tveggja eða fleiri samliggj
andi jarða hefur frá gamalli
tíð verið skipt í mjög margar
smiáar sbákir og þær liggja
hver innan um aðra, er enn
mjög útbrei-tt fyrirbæri í þess-
um löndum. Endurskipti á
jörðun-um eru því forsenda vél
væðingar og hagfcvæms re-testr-
ar. f norsku greininni er mik-
ið notað hugtafcið „strukturra-
sjoailisering" í bústeapnum,
sem erfitt er að þýða beimff,
en mætrti skýra sem endur-
skipulagningu á rekstri með
tiLiÍti til stærðar búaona og
búgreina, í því augnamiði að
fá hagtevæmar retestrareining-
ar og þar með hagkvæmari
framiLeiðslu yfirLeitt. H-ér h-efst
þá úrd-ráttur úr greinimin-i.
Úr inngangi.
Landbúniaðarráðun-eytið
norstea skipuiiaigði á s.l. vori
fe-rð fyrir búniaðarmiál-astjóra
fyl'kjanna til efnahagsbanda
lagslandainnia. Þeir áttu þar
viðræður við landbúmaðaryffir-
völd, um vandamál þessa at-
vinnuvegar í löndunum, og
verðuir hér dr-epið á það hielzta
sem þar bar á góma:
Mjög mikiil áhugi ríkti fyrir
því að stækka búin, en eitt af
skilyrðunum fyrir því að það
megi takast, $g sennilega það
mikilvægasta er að losna við
skákimar, því að skákaskipt-
ingin er enn mjög mikill hem-
iil á hagkvæmum búrekstri.
Hver verður staða landb-únað-
arins, ef litið er á hann sem
heild innan Efnahagsbanda-
iags Evrópu? Hvað er átt við
með fjölskyldu búskap? Hve
stór eiga þau bú að vera, verða
þau með 20 eða 40 ha ræktað
land. Eiga það að verða eim-
yrkjabú eða félagsbú tveggja
fjölskyldna. Allir virðast sam-
mála um það, að í öMum lönd-
um innan bandalagsins, og ut-
an þess sé allt of mikið af
smáum jörðum, sem enga
möguleika hafa til þess að gefa
fjölskyldu nálægt því sömu lifs
kjör og iðnverkamcnn hafa.
Þegar vörurnar fara að
andi að vera semi bézt úndir
það búinn að standa í saim-
keppni við framMðemdur
hinn-a þátittökuiandanna. Það
eru söm-u vandamálin sem
koma fram h-já laindibúnaði
aLlra iðnþróaðra landa. Það er
skortur á vimnuiafili við búiskap
inn og það vinnuafl sem fæst
er of dýrt miðað við verð fraxn
Leiðsluvarann-a.
AfLeiðing þessa er sú að
bændumir verða að v-erja
meira fjármiagni í vélar og
anmian tæknibúnað. Þeitta eru
sameigihLeg vandamál við bú-
skapinn í ödlum iðnþróuðum
lön-dum.
Erfiitt er að fá nægiiegt fjár-
m-agn, búin eru of smá til að
dýrar vélar með mikla afkasta
getu nýtítst vel. Ahnernn skoð-
un er að búskapurimm ge-ti
ekki staðið undir almennrí á-
sókn ef-tir auknum tékjum
öðruvísi en með auikinni fram-
leiðslu á hvem einstakLing.
Hitff er svo ekki siður mikil-
vægt að fólk sem að landibún-
aði viinnur hefur þörf íyrir og
rétt á styttri vinnud-egi og
reglulegum frium eims og fólk
í öðrum aitvinhugreinum.
ALlt stefnir þetta að þvi að
þeim fækkar sem starfa við
landbúniað. Jörðum fækkar en
þær stækk-a, ef til vill ve-rða
fileiri vinnandi m-enn á hverj-u
búi m-eðal anin-ars til þess að
hæ-gt verði að leysa af.
Holland. •
Þetta ástand hefur leitt til
þess að nú er reynt með aukn
um hraða að breyta búskapar-
háttum, au-ka sérhæfingu og
beita hverskyns hagræðingu
við búskapinm í öllum Efna-
hagisbaadaLagsLöndunum.
Það er litið á þetta sem
nauðsynLegan undirbúni-ng
undi-r þátttök-u í bandaliaginiU,
og bændur í hve-rj-u lamdi fyr-
ir sig óttast samkeppnin-a við
stéttmrbræður sína á himum
löndunum aðxm-eira eð-a minna
Leyti. Ráðherrane-fnd handa-
lags-inis hefuir stofnað sér8ta-k-
an lam'dbúnaðarsjóð, sem verja
»á til að flýta fyrir bneytin-g-
um og aðlögum landbún-aðiar-
ins, bæði með aukinni bú-
stærð og sérhæffingu í búgrieiin
um. Sjóður þessi er s-kiptist í
tvær d-eildir, markaðssjóð
og rekstJarhagræðingarsjóð
(,str-ukturfon-d).
Löndin fá hvert fyrir si-g á-
kveðinm hluta af heildarkostn
aðinum við breytingarniar
gneiddan úr þessum sjóði. ítal
ía og Luxemburg fá 45% af
kostnaði greiddan e-n hin lön-d
in fjögur 25%.
í HoLlandi er árLega varið
um það bil 150 millj. gyLiina
eða 2.3 milljörðum ísl. króna
til að breyta búskaparháittum.
Þeir h-affia þar aLLt of margar
j-arðir sem aðeins eru 4—5 ha.
segja þeir, þó að tæplega 1-0%
vtmnufænra karlmanmia vinn-i
við landbúnaðarstörf. Þeir
hafa líka sérstakar eftirl'auma-
greiðslur til þeirra bænda, siem
komnir eru yfir fimmtugt og
viija seljia jiarðir sinar, þeir
bændur fá nokkrar ef-tirlauna-
greiðlslur, og þ-egar þeir verða
05 ára fá þeir sömu efltirlaun
og aðrir starfshópar.
Landibún-aðarráðuneytið h-e-f-
ur fe-n-gið u-m 10.000 umsókn-
ir um þetta árlega, þannig eru
það margir, sem he*a áhuea
á þessu, en ekki likt
því allir, sem fá umsóknirnar
viðurkenndar. Og raunveruleg
ur áramgur af þessu er ekki
mikiLl þar sem aðeins 1% af
ræktamlegu landi hefur enn
verið» keypt á þennan hátt.
Þetta verð-ur því dýrt í ,fram-
kvæmd, en litið er á þetta sem
þjóðfólagslegt hagsmumamáL,
en e-kki sérhagsmuinamiáL land-
bún-aðarins. Glúnan við skáka-
skiptin (Tei-g-ablöndun) á jiörð
un-um er það sem mest ein-
kennir alla baráittun-a fyrir hag
kvæm-ari búskaparháttum hér
eins og í himum Efnah-ags-
ban-diaiagslöndunum, og geng-
ur því mikið af baráttuinni út
á endurskipti á landi-nu. Jaf-n-
frarnt er milkiL áherzla lögð á
stækkum jarðanna. Bóndi sem
lifir af kúabúi verður að h-affa
um það bil 20 ha. ræktað land
og 20 mjóLkandi kýr teija Hol
lendingar. f Frakklan-di aftur
á móti er talið að samsvarandi
jöirð þurfi að hafa 40 ha. raakt-
að land, eða jafinvel, meira tll
þess að geta h-afft sambærileg-
ar tekjur og iðnverkamemn.
Það er varla svo mikiLl mun-ur
á framleiðisluaðst'öðu í þessum
tveimur löndum, oi er bví erf-
itt að skýra hvað liggur á
baik við þessar mismuaandi
skoðanir. Ef til vill stafar
þeitta að nokkru leyti af mis-
munandi kr-aftifóðurnotkun. í
Frakkiandi er ldka ætlast til
að tvær eða jafin-vel þrjár fjöl-
skyLdur lifi af slíku búi.
Vestur-Þýzkaland.
Þar kemur það sama éram
eins og lögð er höfuð áherzla
á í öllum hinum löndunum, en
það er endurskipulagning oa
hagræðing í rekstri rekstrar
hagræðing. Nefna má tölur
s-em sýna hve umfangsmikl-ar
hreytingar eru á ferðinni.
Pólki sem vinnur að landbún-
aðarstörfum í V.-Þýzkalandi
hefur fækkað úr 24.5% 1951
I tæp 10% nú. Jörðum befux
fækk-að um hálfa milljón, lang
m-est a'f þeim voru jiarðir með
minn-a en 10 ha land. Það er
ta-lið að jörðum fækki nú um
30.000 á ári, o-g ým-iis'legt er
gert til þ-e-ss að stuðla að þ-ví.
S-umar tegundir búskapar
krefjast þó minn-a j-arð-næðis,
svo sem ávaxita, græn-m-eti-s, og
vínræk-t, en mikið er einmitt
um hina síðastnefndu í Suður-
Þýzkalandi. Þar að auki ge-ta
bændur á minni jörðum haft
a-ukaibekjuir, og það er reiknað
með því að í framtíðinni verði
eininig nokk-uð um bæ-n-dur,
-s-em að nokkr-u leyti lifa af
öðru en búskap. Á mokkrum
stöðum er rei'kn-að mieð því að
'það þurfi að gera sérstakar
fir-amkv-æm'daáætlamr fyrir ei-n
stök h-éruð.
Takmarkið er það að búskiap
urinn þróist alls staðar þann-
ig, að góð fjölskyldubú verði
yfirgnæfiandi þar sem eteki
þurfi á öðrum tekjum að halda
en frá búskapn-um. Hægt er
að stefina að þessu eftir mis-
mun-andi leiðum ea í V.-þýzka
1-an-di e-r litið um stórj-arð-eign-
ir, syo að lítið er að vinna
rueð því að skipta þeim upp,
aðeins 0,2% j-arða er stærri
en 100 ha. Ekki getur hieldur
orðið mikið um nýræiktun, til
að bæta við gömlu jarðimar.
Mest af þ-ví landi, sem var ó-
nytj-að va-r ræktað á árun-um
1945 þ-egar mikið var gert af
því að stofin-a nýbýli fyrir f-ólk
sem flúði frá Austur-Þýzkia-
landi. En mörg þessara nýbýla
eru smábýli. Síðan 1949 h-afa
þa-nnig werið stofnuð 144.000
nýbýli en aðein-s 7.000 af þeim
hafa stærra Land en 15 ha.
Þarna þarf því einaig að grípa
tiL ein-duriskipta á jörðum, o-g
leitast er við að fá færri og
stærri jarðir. Mikil áherzla er
lögð á að styrkja ýmsar um-
bætur á jörðunum, svo sem
ye-gi. vatn, og skólplagnir og
varnir gegn flóðum og náttúru
hamförum.
Miikið er um það að fleira
fólk búi í sveitaiþorpum en
lahdrý-mi er fyrir og þarf
mildu að kosta til að leyisa
það vandamál. Þegar hefuir ver
ið varið til þess sem svarar
27 milLjörðum ísl. krónum og
er þó aðeins verið að byrja
á vandaaium.
Fj-ármagnið tiL þ-essa kemur
flrá ríkin-u, og er ýmist veitt
beint sem rikisframiag, eð-a til
einstakra héraða í gegnum á-
kveðna banka. Ekki er talið að
landbúnaðurinn þoii háa vexti
o-g eru þeiir þvi hafðir lægrj
aif þesisu fé eða um 3,5% þó
eru vextimir að nokkru leyti
látnir fylgj-a almeanum banka
vöxtum.
Sérstök áætíun hefua* verið
gerð um fjárfestimgu til end-
ui'bóta útihúsum, og er hún
taLin þungamiðjan í fnam-
kvæmdumum. Einnig er um að
ræða stuð-ning til að kaupa
hýjian tæknibúnað í húsin, tiL
að kaup-a nýj-ar vélar, en ekki
til að emdurnýjfl gamlar, og tii
bústofnisauk-a, á hverju ei-n-
stöku búi. Hinn opimberi styirk
ur er takmarkaður við 15% aff
kostnaðarverði framkvæmd
anma, og má ekki fara yfir ca.
430 þúsund ísl. kr. í eia-stöku
héruðum eru veitt 20% af
kostnaðj framkvæmda, en
hann fer framyfir 715 þúsund
ir ísl. kr. er viðkomandi bóndi
skyldugur að halda búreiikn
inga.
Allar slí-kar aðg-erðir verða
að vera í samræmi við stefnu
EBE í landhúnaðarmálum.
Efnahagsvandræði hafa veir-
íð í Þýzkalandi að und-anfömu
og stjórnin orðið að gripa tiL
spann-aðar. Þetta h-efur komið
niður á framlögum til land
búnaðar, jafmvel hivað mest.
Frá hál-fu landbúmaðarims hef-
ur því Líka verið haldið fram
að það geti leitt til þ-ess að
ho-num takist e-kki að aðla-ga
sig hinum samieiginlega mark-
aði. Því er'svo aftur svar-að til
frá stjórnarimn-ar hálfu að
þýzkur landbúnaður liggi
lanigt yfi-r meðalLag á miarkaðs
svæðinu, með afköst og hvað
tæknihúnað og faglega þekk-
ingu smertir. E-n ríkisstj-ómin
heffur þó tiL að deyfa gagnrýn-
in,a orðið að draga úr aðeins
þ-eim liðu-m sem minni þýð-
ingu h-afa beint fyrir tekjur
bœnida.
Það er at-hyglisvert að liand
búinaðurinn verður sjálffur að
sjá um skipulagningu á fram-
boði á vörum í 9a-mræmi við
markaðinn. Ríkisstjómin læt-
ur bændur sjálf-a um þessa
skipuiaigmimgu á sölusamtök-
uinum, en eimstök samibands-
ríki gie-ta lagt nokkuð af möhk-
um til þes-s að styðja m-arkaðs-
jöfn-un. Mestar kröfur eru
gerða-r til vöruvöndumar og að
hafa dreifingarkostnaðinn
s-em lægstan. Þróunin stefnir í
þá átt að vörum-ar eru seldar
mieiiria og m-eira umn-ar, og tii-
búnar tiL neyzlu og að salan
f-er fram í stórum verzluniar-
húsum. Og þegar landbúnaðar
búnaðarvörumar fara smám
samian að flæða óhindraðar
milli landan-na verður sam-
keppnin rneiri á milli seLjan-d-
amn-a, se-m af-tur þýðix að fram
leiðendur verða meir og meir
að slá sér samam og bjóða vör
urmar í stærri einingum svo að
hægt sé að beita hagkvæm-
ustu aðferðum við söluna.
Nú eru um 75% af vínffram-
Leiðsiunni seid af samtiökum
framLeiðandamma og s-vipað
hluitfaiH er fyrir mjólkursöl
uma. Þessi þróun þarf að halda
áfr-am, ef landhúnaðurinn á
að geta náð efnahagisLegum
framförum, segja þeir. Hvem-
ig er svo efmahagur þýzkra
bæmda? Takmiaiikið er tekjiu-
jöfnuður við aðrar stéttir, og
þar virðist skor-ta aLlmikið á
emniþá.
Töl-ur liggja fytrir úr bú-
reiknin-gum frá 8.000 búum
sem v-alin eru tii þess. Síðast
liggja fyrir tölur frá reikmimgs
árinu 1965/66, það var erfiitt
ár, því fylgdi mikO fóðurbætis
kau-p og afleiðingin wairð 5%
tekjurýmun hjá bændum.
Te-kjumiismunurinn á milíli
bónda og annarra stótita þett-a
ár varð'33%. í bein-um tölum,
voru meðaltekjur við landtoún
að 88.900 ísl. kl. árið
65/06 en 93.500 árið áður, sam
svararandi laun í iðnaði voru
121.000 ísL kr. og hækfcuðu
upp í 131.700 ísl. kr. Það kem-
ur einnig fram að búreikning-
um að mismumurinn er minni
fyrir þá sem s-tærri hafa búi-n.
í morsku búnaðarblaði (Nors-k
1-andlbruk) og er skrifuð af rit-
stjóra þess eftir ferð til alika
EBE Landanma sem fariin var
tii þeiss að kynna ráðamönnr
. stt-gyma frjálst .og ohindrað yf
ir landamærin inmati Band-a-
lagisihis verðar hver frámleið-