Alþýðublaðið - 13.10.1989, Qupperneq 3

Föstudagur 13. okt. 1989
3
FRÉTTASKÝRING
Þriggja milljaröa halli. 16% áætluð
verðbólga. Virðisaukaskattur sagð-
ur skila sömu tekjum og söluskatt-
urinn. Útflutningsbætur og niður-
greiðslur minnka um 1.200 milljón-
ir. Byggingasjóðirnir skornir veru-
lega niður og treyst á lífeyrissjóð-
ina. Framlag til Atvinnuleysistrygg-
ingasjóðs margfaldað. Stefánssjóð-
ur minnkaður um 230 milljónir.
Fjárlagafrunwarpið fyrir 1990:
Það hefur ekki beinlínis verið einkenni vinstri stjórnar að skera niður útgjöld og skatta. Væntanlega verða sjálfstæðismenn
dálítið slegnir út af laginu þegar þeir sjá að það á að afnema skatta á erlendar lantokur, stórlækka skatt á skrifstofu- og verslun-
arhúsnæði, eignaskatt einstaklinga og tekjuskatt félaga. Þá er vörugjald skorið vel niður. Mynd E.ÓI. er tekin þegar Virðisauka-
skatturinn var kynntur: Hann á að sögn að gefa svipaðar tekjur og söluskatturinn hefði gert, aðrir segja að hann auki tekjurnar.
útgjöld og sjóðasukk
Skorið á
Fjárlagafrumvarp ríkisstjórnarinnar fyrir 1990 gerir
ráð fyrir tæplega 3ja milljarða króna halla, að tekjur rik-
issjóðs verði alls 90,3 milljarðar en gjöld 93,2 milljarðar
Miðað við fjárlög yfirstandandi árs hækka þá tekjur um
17,1 %, en útgjöldin um 21,8%. Sé hins vegar miðað við
endurskoðaða áætlun ársins í ár nemur hækkun tekna
13,1% og hækkun útgjalda 10,3%.
Þjóðhagsspá gerir ráð fyrir því aö verðlag á næsta ári
verði um 16% hærra en á þessu ári og við það er miðaö
í frumvarpinu. Ef í fjárlagafrumvarpinu hefði verið gert
ráð fyrir slíkri heildarhækkun hefðu tekjurnar orðið 2,2
milljörðum króna hærri og útgjöldin 4,8 milljörðum
hærri. Minnkandi halli samsvarar því um 2,5 milljörð-
um króna.
„Míllifærslunni_ Áherslubreytingar
er lokið"
Fjárlagafrumvarpið ber
enda með sér niðurskurö-
aranda sem hingað til hefur
ekki verið einkenni vinstri
stjórna. „Millifærslutíma-
bilinu er lokið“ sagði Ólaf-
ur Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra þegar hann
kynnti blaðamönnum
frumvarpið. „Nú hefst nýtt
tímabil aðlögunar að al-
mennum efnahagsskilyrð-
um“.
Ólafur sagði að frum-
varpið bæri þess merki að
allar aðstæður hefðu stór-
lega breyst frá því að frum-
varp yfirstandandi árs var
samið. Hann nefndi „ga-
ga“ efnahagsstjórn frá
1983, þegar erlend lán
voru tekin í góðæri og ríkis-
sjóður þó rekinn með halla.
Ekki væri hægt að afgreiða
ríkissjóð hallalausan í kjöl-
far þessa og ekki síður í
ljósi dökkrar spár Hafrann-
sóknastofnunar, og að hall-
inn 1990 yrði fjármagnað-
ur alfarið með innlendri
lántöku.
Ólafur ítrekaði að fjár-
lagafrumvarpið væri fram-
lag ríkisins í aðgerðum fyr-
ir næsta ár. í því og aðgerð-
um yfirstandandi árs væri
að finna rekstrargrundvöll-
inn fyrir atvinnuvegina og
„fyrirframaðgerðir" vegna
komandi kjarasamninga —
það þýddi ekkert að koma
síðar og biðja um meira.
„Menn verða sjálfir að axla
ábyrgð af ákvörðunum sín-
um“.
í skattheimtunni
Helstu einkenni frum-
varpsins sagði Ólafur vera
„aðhald, jöfnunaraðgerðir
og kerfisbreytingar". Vart
hefði sést eins víðtækur
niðurskurður á umliðnum
árum, verð á matvælum
kæmi til með að lækka um
áramótin, átak yrði gert í.
byggingu félagslegra ibúða
og framlag til Byggðastofn-
unar aukið sérstaklega
vegna landsbyggðarinnar.
Miðað við tekjuhliðina í
fjárlögum 1989 og frum-
varpi 1990 eru helstu breyt-
ingarnar þær, að eigna-
skattar einstaklinga eiga að
lækka en eignaskattar fé-
laga að hækka. Skattur á
skrifstofuog verslunarhús-
næði lækkar um yfir 20%
að raungildi. Tekjuskattar
einstaklinga hækka um 9%
að raungildi, en tekjuskatt-
ar félaga lækka um 33%.
Gjöld vegna bifreiða og
bensins eiga að standa
samtals í stað milli ára, sem
er raunlækkun um nær 700
milljónir króna.
Lántökugjald af erlend-
um lánum er fellt niður,
sem samsvarar lækkun upp
á 230 milljónir króna. Tekj-
ur af vörugjaldi eiga að
lækka um 910 milljónir eða
um 1,3 milljarða miðað við
áætlaða verðbólgu. Tekjur
af virðisaukaskatti eiga að
verða 40,5 milljarðar og
vera sams konar og sölu-
skatturinn hefði gefið, en
miðað við fjárlög 1989 er
um raunhækkun upp á 2,8
milljarða að ræða.
Útflugningsbætur og
niðurgreiðslur lækka
Stærstu niðurskurðarlið-
irnir miðað við áætluð út-
gjöld í ár og 16% verðlags-
hækkun milli ára eru:
Endurgreiddur sölu-
skattur í sjávarútvegi.
Fjárlög 1989 gerðu ráð fyr-
ir 937 milljónum í þennan
lið en endurskoðuð áætlun
sýnir 1.037 milljónir. Þenn-
an lið á að fella niður og
sparast því þar umræddar
1.037 milljónir króna, en
um 1.200 milljónir ef út-
gjöldin hefðu haldist að
raungildi.
Endurgreitt jöfnunar-
gjald í iðnaði fellur niður á
næsta ári, en er áætlað 250
milljónir í ár. Miðað við
annars óbreytt framlag að
raungildi sparast þar um
290 milljónir.
Útflutningsuppbætur
áttu samkvæmt fjárlögum
að vera 610 milljónir í ár en
verða nálægt 1.130 milljón-
um eða hálfum milljarði
hærri. Fjárlög 1990 gera
ráð fyrir 767 milljónum,
sem að raungildi þýðir nið-
urskurð um 540 milljónir
króna.
Niðurgreiðslur á vöru-
verði hækkuðu í ár frá fjár-
lögum úr 3.353 í 4.053
milljónir króna. Sú tala á
samkvæmt fjárlagafrum-
varpinu fyrir næsta ár að
halda sér, sem þýðir í raun
niðurskurð um nálægt 650
milljónir króna.
Uppbætur á lífeyri
verða í ár um 1.101 milljón-
ir en eiga samkvæmt frum-
varpinu að vera 547 millj-
ónir á næsta ári. Miðað við
áætlaðar verðlagsbreyting-
ar nemur niðurskurðurinn
þar því um 730 milljónum
króna, en þess skal getið að
þetta á ekki að bitna á
greiðslum til eftirlauna-
manna ríkisins.
Byggingasjóðirnir fá í
ár frá ríkissjóði um 1.150
milijónir en eiga á næsta
ári að fá 650 milljónir, sem
að raungildi samsvarar nið-
urskurði um 685 milljón-
um króna. í staðinn er gert
ráð fyrir auknum skulda-
bréfakaupum lífeyrissjóð-
anna.
í viðhald Vegagerðar
ríkisins eru áætlaðar
1.435 milljónir í ár en eiga
að verða 1.507 milljónir
næsta ár. Þrátt fyrir þessa
hækkun í krónutölu felur
þetta í sér um 570 milljón
króna raunlækkun.
Fjárfesting niður
um 2 milljarða
Vaxtagreiðslur ríkisins
hafa farið vaxandi ár frá ári
og þá sérstaklega vegna er-
lendrar lántöku undanfar-
inna ára. Þær eiga að
hækka úr 8.360 í 9.125
milljónir, sem að raungildi
þýðir þó 570 milljón króna
lækkun milli ára. Einungis
á að taka erlend lán vegna
afborgana.
Endurgreiðsla á sölu-
skatti vegna fiskeldis og
landbúnaðar fellur nú nið-
ur og að raungildi er það
sparnaður upp á 230 millj-
ónir króna.
Sauðfjárveikivarnir
verða skornar niður um
sem svarar 175 milljónum
króna, miðað við að útgjöld
hefðu annars haldist að
raungildi.
Niðurgreiðslur á raf-
magni verða skornar niður
um 145 milljónir króna.
Stofnkostnaður vegna
ríkisspítala verður skorinn
niður um 160 milljónir
króna.
Hinn umdeildi Atvinnu-
tryggingasjóður útflutn-
ingsgreina fær 500 millj-
ónir frá ríkinu í ár, en niður-
skurðurinn næsta ár þýðir í
raun 230 milljón króna
lækkun.
Stofnkostnaður vegna
bygginga grunnskóla
verður skorinn niður um
sem svarar 450 milljónum
króna.
Til hafnamála verða
veittar 406 milljónir, sem í
raun samsvarar 160 millj-
ón króna niðurskurði.
Ýmsir liðir hækka
umtalsvert
Hér hafa einvörðungu
verið tíundaðir allra
stærstu niðurskurðaliðirnir,
sem til samans spara ríkinu
um 6,8 milljarða króna
miðað við áætlað verðlag á
næsta ári, en um 5,9 millj-
arða á verðlagi yfirstand-
andi árs.
A móti þessum niður-
skurði er að finna útgjöld
sem bætast við sem ný eða
hækka all verulega milli
ára. Nefna má eftirfarandi
dæmi.
Framlag í Jöfnunarsjóð
sveitarfélaga er nýr liður
vegna laga um verkaskipt-
ingu ríkis og sveitarfélaga. í
þetta eiga að fara 1.185
milljónir króna og skýrir
það að mörgu leyti niður-
skurð á ýmsum öðrum
sviðum, svo sem til skóla,
dagvistarmála og fleira.
I Atvinnuieysistrygg-
ingasjóð fara að líkindum i
kringum 277 milljónir
króna í ár, en í fjárlaga-
frumvarpinu er gert ráð
fyrir 1.250 milljónum á
næsta ári. Þetta er raun-
aukning upp á um 930
milljónir króna.
Útgjöld vegna sjúkra-,
slysa- og lífeyristrygg-
inga eiga að hækka úr 18,4
milljörðum í ár í 22,2 millj-
arða á því næsta, sem felur
í sér raunhækkun útgjalda
um 830 milljónir króna á
verðlagi næsta árs.
Launakostnaður ríkis-
ins á að hækka úr 23,6
milljörðum króna í 28,1
milljarð, sem að raungildi
er aukning um nálægt 785
milljónir króna.
Til Lánasjóðs íslenskra
námsmanna, Byggða-
stofnunar og Ríkis-
ábyrgðasjóðs hækka
framlög að raungildi um
sem svarar 250 milljónum
króna samtals.
Þessir liðir til samans
hækka því um nálægt 4
milljarða króna á verðlagi
næsta árs eða um nálægt
3,4 milljarða á verðlagi yf-
irstandandi árs.
Margt smátt gerir
eitt stórt
Þetta voru stóru liðirnir.
Margir smærri |iðir eiga að
lækka frá fjárlögum 1989 í
krónutölu, sem felur um
leið í sér stórfelldan niður-
skurð. Nefna má nokkur
dæmi þar sem miðað er við
að framlög hafi ekki hækk-
að frá fjárlögum yfirstand-
andi árs.
Framlag til Tilrauna-
stöðvar Háskólans að
Keldum lækkar að raun-
gildi um 22,1 milljónir eða
34%, aðallega vegna
hækkunar á sértekjum.
Framlag til Bygginga-
sjóðs rannsókna í þágu
atvinnuveganna laekkar
að raungildi um 28,5 millj-
ónir eða um 40%.
Framlag til Fiskvinnsiu-
skólans lækkar að raun-
gildi um 22,4 milljónir
króna eða um 50%.
Framlag til Áburðar-
verksmiðjunnar fellur
niður, sem samsvarar 25,5
milljónum króna.
Framlag til Umferðar-
ráðs lækkar um sem svar-
ar 8 milljónum króna eða
um 30%. Á hinn bóginn er
rétt að benda á nýjan lið,
„Ökukennsla", sem fær
23,8 milijónir á næsta ári.
Stofnkostnaður vegna
vatnsveitna á að falla nið-
ur, sem svarar til um 35
milljón króna niðurskurð-
ar, ef framlagið hefði hald-
ist að raungildi.
Geislavarnir ríkisins
eiga að fá 10,1 milljónir
króna, sem að raungildi er
lækkun um 10,7 milljónir
eða 51,5%.
Framlag til Samtaka
áhugamanna um áfeng-
isvandamálið og til
„átaks í áfengisvörnum"
er skorið niður um sem
svarar 14,8 milljónum
króna eða um 42,5%.