Alþýðublaðið - 16.01.1990, Blaðsíða 2

2
Þriðjudagur 16. jan. 1990
MMBIMÐ
Ármúli 36 Sími 681866
Útgefandi: Blað hf.
Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Ritstjórar: Ingólfur Margeirsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Dreifingarstjóri: Sigurður Jónsson
Setning og umbrot: Leturval, Ármúla 36
Prentun: Blaðaprent hf.
Áskriftarsíminn er 681866
Askriftargjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 75 kr. eintakið.
BREYTINGAR A
ÞJÓÐLEIKHÚSI
M ikið hefur verið þráttað um fyrirhugaðar breytingar og við-
hald á Þjóðleikhúsinu. Það er athyglisvert, að þegar fjárveiting
hefur fengist til endurbóta og viðhalds á húsinu, skuli skyndilega
vera skiptar skoðanir um það, hvort nýta eigi fjárveitingu hins op-
inbera eða ekki.
Tekið skal fram, að hér er um tvö mál að ræða. í fyrsta lagi verð-
ur veitt af opinberu fé til nauðsynlegs viðhalds hússins og er
varla deilt um þá tímabæru aðgerð. Hins vegar hafa verið miklar
deilur um þær hugmyndir að breyta áhorfendasal Þjóðleikhúss-
ins. Eins og rækilega hefur komið fram í fréttum er fyrirhugað að
fækka úr þrennum áhorfendasvölum í tvennar og hækka gólfflöt
salarins verulega þannig að betri sjónlína náist fyrir gesti hússins.
Flestallir eru sammála um, að breytingar þessar yrðu til góðs fyrir
áhorfendur og starfsfólk hússins, hvað varðar aðstöðu til sýn-
inga, öryggi, og fjárhagsafkomu hússins.
Agreiningurinn snýst um varðveislu Þjóðleikhússins sem slíks;
tillit til Guðjóns Samúelssonar fyrrverandi húsameistara ríkisins
sem teiknaði húsið. Þótt slíkar menningarsögulegar forsendur
hafi fullt gildi í sjálfu sér, eru rökin fyrir breytingunni miklu þyngri
á metunum. í fyrsta lagi er Þjóðleikhúsið ungt hús. Með allri virð-
ingu fyrir húsameistaranum heitnum, eru stórir gallar á áhorf-
endasalnum; bæði er hljóðburður veikur á ákveðnum stöðum í
salnum og efstu salirnar lítið sem ekkert notaðar enda vart bjóð-
andi gestum sem leikhússæti. Þar sem fyrirliggjandi er að taka
þarf upp gólf Þjóðleikhússins vegna viðgerða sem meðal annars
taka mið af brunavörnum, væri óðs manns æði að ráðast í slíkar
endurbætur án þess að taka tillit til nauðsynlegra heildarbreyt-
inga á áhorfendasalnum.
IVIörgum hefur vaxið sá kostnaður í augum sem leggja þarf í
viðgerðir og breytingar á Þjóðleikhúsinu. Það er reyndar ekkert
nýtt að menn fái svimaköst þegar rætt er um fjárútlát til menn-
ingar og lista. Helstu frjálshyggjuboðberar þjóðarinnar eru farnir
að gaspra um framboð og eftirspurn, hagnaðarvonir og bein-
harða peningahyggju um leið og ríkið tekur minnstu ákvarðanir
um að styrkja menningu landsins og starfsemi í þágu lista. Ríkis-
stjórnin á að láta slíka gagnrýni sem vind um eyru þjóta. Sið-
menning kostar fé, og víst er að útgjöld til menningarmála og
lista hafa alltaf verið skorin við trog, meðan björgunaraðgerðir
ríkisins við villtustu atvinnuframkvæmdir í stíl við loðdýrarækt
og Kröfluævintýri hafa löngum talist eðlileg ríkisútlát. Fjárstuðn-
ingur ríkisins við gjaldþrota pilsfaldakapítalista hafa ennfremur
verið metnar sem eðlileg fyrirgreiðsla og sjálfsögð greiðasemi til
að halda uppi samkeppni í landinu, eins og það er orðað.
Þjóðleikhúsið er lifandi starfsstofnun listamanna. Ljóst er að fyr-
irhugaðar endurbætur og breytingar á áhorfendasal þess munu
bæta mjög starfsaðstöðu leikara og leikstjóra og annarra starfs-
manna. Ekki síst munu endurbæturnar á salnum stuðla að stór-
bættu húsi fyrir áhorfendur sem njóta munu betur þess sem
fram fer á sviðinu. Þjóðleikhúsið er ekki dautt steinsafn yfir fyrr-
verandi húsameistara ríkisins. Nauðsynlegar endurbætur í Ijósi
reynslu og nýrra tíma eiga fullkomnlega rétt á sér, ekki síst vegna
þess að húsið er ungt og áhorfendasalurinn er ekki upphaflega
teiknaður í fastmótaðri stílhefð. Nauðsynlegar breytingar eyði-
leggja alls ekki heildarmynd salarins, heldur bæta hana að öllu
leyti. Fjárveiting hefur verið samþykkt. Þær mótbárur sem enn
standa í vegi fyrir endanlegri ákvörðunartöku um framkvæmdir,
eru bæði óhyggilegar og einkennast af íhaldssamri viðkvæmni
og sérvisku.
ÖNNUR SJONARMID
HEITUSTU fylgismenn frjálshyggj-
unnar gleyma yfirleitt ad hugsa út i
afleiðingar eigin kenninga. Þannig
beita frjálshyggjupostularnir yfir-
leitt fyrir sig kenningum hagspek-
inga og annarra kennismiða í stað
þess aö horfast í augu við þann
veruleika sem frjálshyggjan býr til,
fái hún að leika lausum hala. í Guðs
eigin landi, Bandaríkjunum, hefur
liðinn áratugur verið mjög í anda
frjálshyggjunnar. Enda er svo komið
að efnahagur Bandaríkjanna er í
rúst, erlendar skuldir aldrei meiri og
félagsleg aðstoð og velferðarkerfi
gjörsamlega í molum.
Morgunblaðið, sem að öllu jöfnu,
er eitt besta málgagn sem Banda-
ríkjamenn eiga í víðri veröld, birti
athyglisverðan pistil sl. sunnudag.
Höfundur greinarinnar er íslending-
ur. Hugi Ólafsson sem, búsettur er í
New York. Hugi fjallaði einkum um
ofbeldið sem ríkir í borginni. Að
sögn greinarhöfundar eru fimm
borgarbúar myrtir á dag og yfirvöld
standa ráðþrota gagnvart eiturlyfja-
verslun, glæpum og byssuglöðum
borgarbúum.
Til að menn skilji betur hvers kon-
ar vandamál verða til í umhverfi þar
sem frjálshyggjan hefur fengið að
leika lausum hala í langan tíma, yfir-
færir Hugi Ólafsson, allar aðstæður
á íslenskan mælikvarða. Það verður
afar athyglisverö lesning.
Grípum niður í þennan þátt grein-
ar Huga Ólafssonar í New York:
„Besta aðferðin til að gera sér
grein fyrir glæpum hér er
kannski að líta á hvernig ástand-
ið væri í Reykjavík ef aðstæður
væru þær sömu og í Nýju Jórvík.
Þá væru þar framin 22 morð á
ári, 40 konum væri nauðgað, yfir
600 manns yrðu fyrir líkamsá-
rás og nærri 900 Reykvíkingar
væru rændir. Yfir 1.000 bílum
væri stolið á hverju ári og brotist
væri inn í 1.400 hús. Yfir 600
Ef frjálshyggja New York-borgar vaeri yfirfærð á Reykjavík, væru 22 morð fram-
in i höfuöborginni á ári, 40 konum nauögað og 600 Reykvíkingar væru heimil-
islausir þar af þriðjungurinn geðsjúklingar.
Reykvíkingar væru heimilis-
lausir, um þriðjungur þeirra
geðsjúklingar.“
Þetta er veruleiki frjálshyggjunn-
ar. Það skulu menn hafa í huga, ekki
einhverjar kennisetningar hagfræð-
inga.
MORGUNBLAÐIÐ vill óbreytt
Þjóðleikhús og er á móti nýjum svöl-
um eða öðrum breytingum á innvið-
um leikhússins. Það er í sjálfu sér
rökrétt afstaða blaðsins sem íhalds-
blaðs að vilja halda í það sem gam-
alt er.
En lesum hvernig Morgunblaðið
færir rök fyrir varðveislusjónarmið-
um sínum í leiðara blaðsins síðast-
liðinn sunnudag:
„Þjóðleikhúsið var opnaðl
nokkrum árum eftir að lýðveldi
var stofnað á Islandi. Bygging
þess og starfræksia var og er
þáttur í þeim metnaði okkar að
skipa sjálfstæðan sess í samfé-
lagi þjóðanna.
Ahorfendasalur Þjóðleikhúss-
ins og umhverfi hans er kjarni
þessa húss. Honum á að halda
eins og húsameistari gekk frá
honum, svo merkur arkitekt,
sem hann var. Listaverk eru frið-
helg.“
Þar með hefur Morgunblaðið tek-
ið þá afstöðu til Þjóðleikhússins, að
húsið sé listaverk og safn fremur en
lifandi leikhús sem þjóna á starfs-
fólki og áhorfendum. Það er athygl-
isverð afstaða í sjálfu sér.
EINNMEÐ KAFFINU
Hér er einn um bankasam-
eininguna: Vitið þið hvert er
kjörorð Islandsbanka?
Banki á fjórum fótum.
Svar:
DAGATAL
Davíö þarf „lebensraum
u
Síminn hringdi hjá mér á hádegi.
Ég var að búa mig undir að hlusta
á hádegisfréttirnar af loðnuleit,
líkamsmeiðingum helgarinnar
eða nýmáluðum Hafnarfjarðar-
strætó í ryðvarnarlitum. En það
varð sem sagt ekkert úr hlustun
hjá mér. Símtalið tók lengri tíma
en ég hélt.
— Ach, Halló!! Er þetta Dagfinn-
ur á Alþýðublaðinu?
Ég gat ekki mótmælt því.
— Jawohl! Þetta er Haraldur Ha-
benlieb, stórgrósser!
Mér féllust alveg hendur við
þessa yfirlýsingu. Haraldur Ha-
benlieb er þekktur stórkaupmað-
ur í bænum eins og allir vita. Það
sem kannski færri vita er að Har-
aldur var áður mj.kill fylgismaður
íslenska nasistaflokksins, var fána-
beri og hugmyndafræðingur. Har-
aldur varð hins vegar sjálfstæðis-
maður eftir stríð og stórkaupmað-
ur skömmu síðar. Hann mun eitt-
hvað hafa lært í Þýskalandi á milli-
stríðsárunum og aldrei iosnað al-
mennilega við germanskar slettur
síðan. Haraldur hét á þeim tíma
Haraldur Jónsson en sagt er að
þegar hann kom aftur til landsins
frá námi hefði hann verið búinn
að taks sér þetta eftirnafn; Ha-
benlieb. Haraldur er nú sestur í
helgan stein og synir hans sjá um
fyrirtækið. Þeir eru hins vegar
Haraldssynir en ekki Habenlieb.
Ég bauð góðan daginn.
— Ach, Dagfinnur! Ég var að
lesa pistil þinn um daginn!
— Er það svo? sagði ég feimnis-
lega.
— Já, já! Þú varst með einhvern
derring út í þann mæta mann Dav-
íð borgarstjóra?
— Var það, já? sagði ég.
— Jaa! Þú varst að gagnrýna
hann fyrir kaup á Vatnsendaland-
inu?
Ég svaraði engu og Haraldur
Habenlieb hélt áfram:
— Genau! Þú hefur algjörlega
misskilið þetta mál allt!
Nú fylgdu miklar ræskingar í tól-
inu. Svo heyrðist rödd Haraldar
Habenlieb á nýjan leik:
— Gut! Altso: Davíð er kominn
með yfirfulla borg og þarf meira
landssvæði fyrir sitt fólk. Þetta er
ekkert nýtt fyrirbæri í mannkyns-
sögunni. Hér áður fyrr kölluðum
við það „Lebensraum!' Og Davíð
er forsjáll, hann leggur undir sig
land fyrir sitt fólk! Ein Land, Ein
Volk und ein Fhrer!
— En það eru nú til aðrir staðir
en Reykjavík, sagði ég stillilega.
— Genau! Og það verður að ná
þessum stöðum undir Reykjavík.
Kraft durch Freude! Hvað er ein-
hver Kópavogur að röfla um fram-
tíðarland? Hvað er einhver Garð-
arbær eða Seltjarnarnes að þrasa
um framtíðarland? Eða Mosfells-
bær?!! Reykjavík er hjarta íslands!
Þar eru ákvarðanirnar teknar!
Þess vegna verður að innlima ná-
grannabæina í Reykjavík!
— Innlima nágrannabæina?
sagði ég hlessa.
— Jawohl mein Herr! Ekkert
röfl! Davíð þarf að leggja undir sig
Mosfellsbæ og Kópavog. En það
verður að gera það með klókind-
um!
— Eins og að senda íbúana í út-
rýmingabúðir? spurði ég illkvittn-
islega.
— Nei, það er liðinn tími. Gafst
alltof illa, svaraði Haraldur Ha-
benlieb. Miklu nær er að Davíð
sýni fram á, að ýmsir Reykvíking-
ar séu neyddir til að búa í ná-
grannasveitarfélögunum vegna
þess þeir fái ekki neitt húsnæði í
Reykjavík. Þessum höfuðborgar-
búum líður illa í öðrum sveitarfé-
lögum. Þess vegna sé það krafa
allra borgarbúa að stuðla að því að
frelsa utangarðsborgarbúana. Það
verði aðeins gert með því að af-
henda höfuöborginna landsvæði
sitt eða þola innrás Reykjavíkur
ella! Og þá verða íbúar nágranna-
bæjanna látnir vinna fyrir höfuð-
borgarbúanna! Það verður þeirra
frelsi!
— Ha? sagði ég.
— Arbeit macht frei! sagði Har-
aldur. Og hélt svo áfram: Þetta er
lausnin sem þú sem Reykvíkingur
átt að skrifa í blaðið þitt, Dagfinn-
ur: Davíð þarf Lebensraum! Ann-
að var það ekki, Auf wiedersehn!
sagði Haraldur Habenlieb Jónsson
stórgrósseri.