Alþýðublaðið - 09.02.1990, Blaðsíða 5

Föstudagur 9. febr. 1990
5
UMRÆÐA
FormaðursSjalfstæðisflokksins hefur meira að segja gengið svo langt
að kalla þessa kjarasamninga varnarsigur gegn krepputali rikisstjorn-
arinnar. Þetta er fjarstæðukennt tal. Eg skil það vel að formaður Sjalf-
stæðisflokksins eigi i vandrædum með að tulka þessa merku kjara-
samninga ser og sinum flokki i hag. Hvers vegna skyldi það vera?
Svarið er ofureinfalt. Það er af þvi að þessi samningar eru einmitt rok-
rett framhald af þeirri stefnu sem rikisstjornin hefur markvisst fylgt
fra þvi að hun tok til starfa haustið 1988. Að kalla ábyrgustu og raun-
hæfustu kjarasamninga sem gerðir hafa verið her um aratugaskeið
varnarsigur gegn krepputali rikisstjornarinnar lysir i reynd rokþrot-
um," segir Jon Sigurðsson viðskipta- og iðnaðarraðherra m.a. i grein
sinni um nygerða kjarasamninga.
LOKSINS, LOKSINS
Mönnum hefur orðið tíðrætt um það að nýgerðir kjara-
samningar marki tímamót. Það er auðvitað sagan ein sem
getur skorið úr um það hvort þeir kjarasamningar sem und-
irritaöir voru í síðustu viku muni marka tímamót í íslensk-
um efnahagsmálum með því að binda endi á það langvar-
andi verðbólguskeið sem hér hefur staðið.
Viðurkenning staðreynda
Jón Sigurösson
viöskipta- og
iönaöarráöherra
skrifar
Hvað sem þessum væntanleg-
um úrskurði sögunnar líður er víst
að þessi samningar eru sögulegir
fyrir það að þeir fela í sér mark-
vissa viðleitni til þess að ná verð-
bólgu niður í lægri tölur en dæmi
eru um í tvo áratugi. Með þessum
samningum hafa samtök atvinnu-
rekenda viðurkennt að verðbólg-
an er versti óvinur fyrirtækjanna
og ekki dugir að vísa óraunhæfum
kjarasamningum til stjórnvalda til
úrlausnar. Samtök launafólks hafa
viðurkennt í verki að varanlegar
kjarabætur fylgja ekki launa-
hækkunum sem jafnhraðan eru
teknar til baka með verðbólgu.
Sameiginlegt hagsmunamál
Þessir aðilar hafa nú bundist
samtökum um að vinna að fram-
gangi stærsta sameiginlega hags-
munamáls síns að kveða niður
verðbólguna og leggj^ þannig
grunn að efnahagsframförum og
félagslegum umbótum. Forystu-
menn samtaka launafólks og at-
vinnurekenda eiga vissulega hrós
skilið fyrir að eiga frumkvæði að
þessari merku þjóðfélagslegu til-
raun. Ég vil sérstaklega nefna for-
ystu Verkamannasambandsins og
Alþýðusambandsins. Þeir sem
hafa komið nærri kjarasamning-
um vita að slíkur árangur næst
ekki nema með mikilli fyrirhöfn
og til þess þarf fjöldi manna að
leggja hönd á plóg.
Hlutur stjórnvalda
Það er mikið í húfi að þessi til-
raun takist og það er að nokkru
leyti á ábyrgð ríkisstjórnarinnar
pg Alþingis að sjá til þess að svo
verði. Og þótt aðilar vinnumark-
aðarins eigi auðvitað mestan heið-
ur af nýgerðum kjarasamningum
er hlutur stjórnvalda í þeim ósmár.
Ég nefni í fyrsta lagi beinan þátt
ríkisstjórnarinnar í lokagerð
samninganna. Ríkisstjórnin hefur
samþykkt ýmsar ráðstafanir til
þess að halda aftur af hækkun
verðlags, þar á meðal auknar nið-
urgreiðslur til þess að lækka bú-
vöruverð þrátt fyrir að svigrúm í
ríkisfjármálum sé lítið eða ekkert
um þessar mundir. Það er því mjög
mikilvægt að ríkisfjármáiin verði
tekin föstum tökum í kjölfar samn-
inganna og þarf meðal annars að
taka stefnuna í landbúnaðarmál-
um til rækilegrar endurskoðunar
með aukna hagkvæmni fyrir aug-
Stefna ríkisstjórnarinnar
Ég nefni i öðru lagi — og það
skiptir reyndar miklu meira máli
— að það er stefna þessarar ríkis-
stjórnar i efnahagsmálum frá því
haustið 1988 sem hefur skapað
forsendur fyrir því að unnt væri að
gera þá kjarasamninga sem nú
hafa orðið að veruleika. Ég bið
menn einungis að velta því fyrir
sér hvort nokkur von hefði verið
til þess að slíkir samningar hefðu
náðst ef ekki hefði fyrst tekist
hægum en öruggum skrefum að
lagfæra rekstrargrundvöll höfuð-
atvinnuvega þjóðarinnar. Gengis-
fellingarleiðin sem sjálfstæðis-
menn gerðu að sinni haustið 1988
hefði aldrei getað leitt til þeirrar
niðurstöðu sem nú hefur fengist.
Það er hin hægfara leiðrétting
raungengisins sem hefur lagt
grundvöllin að þessum samning-
um.
Ég minni á þetta af því formaður
Sjálfstæðisflokksins hefur sagt að
þessir samningar gangi þvert á
stefnu ríkisstjórnarinnar. Hann
hefur meira að segja gengið svo
lagt að kalla þessa kjarasamninga
varnarsigur gegn kreppustefnu
ríkisstjórnarinnar. Þetta er fjar-
stæðukennt tal. Ég skil það vel að
formaður Sjálfstæðisflokksins eigi
i vandræðum með að túlka þessa
merku kjarasamninga sér og sín-
um flokki í hag. Hvers vegna
skyldi það vera? Svarið er ofurein-
falt. Það er af því að þessir samn-
ingar eru einmitt rökrétt framhald
af þeirri stefnu sem ríkisstjórnin
hefur markvisst fylgt frá því hún
tók til starfa haustið 1988. Að kalla
ábyrgustu og raunhæfustu kjara-
samninga sem gerðir hafa verið
hér um áratugaskeið varnarsigur
gegn kreppustefnu ríkisstjórnar-
innar lýsir í reynd rökþrotum.
Hins vegar á formaður Sjálfstæðis-
flokksins heiður skilinn fyrir að
hafa ekki beitt sér gegn þessum
samningum — og reyndar mælt
með þeim. Hann veit eins og aðrir
að þeir eru löngu tímabært
nauðsynjaverk.
Stöðugleiki og framfarir
Nýgerðir kjarasamningar náð-
ust vegna þess að almenningur
hefur séð að hann hefur einfald-
lega ekki efni á því að gera ekki
slíka tilraun, tilraun til þess að
koma verðbólgu á íslandi niður á
svipað stig og í nágrannalöndun-
um, tilraun til þess að koma hér á
stöðugleika í hinu efnahagslega
umhverfi atvinnulífsins sem gefi
mönnum ráðrúm til þess að koma
við skipulagsumbótum i atvinnu-
rekstri og reyndar ekki síður
leggja grunn að félagslegum um-
bótum.
Björninn er ekki unninn
En björninn er ekki unnin þótt
kjarasamningarnir hafi verið und-
irritaðir. Fyrst þarf auðvitað að
samþykkja þá og svo er ýmislegt
sem þarf til að koma til þess að
þeir valdi þeim straumhvörfum
sem menn vona. Stjórnvöld, sam-
tök launafólks og atvinnurekenda,
opinber fyrirtæki og fjármála-
stofnanir þurfa að vinna ötullega
saman að því aö forsendur kjara-
samninganna haldi. Það væri til
lítils unnið ef aðhaldsleysi í ríkis-
fjármálum, peningamálum eða
gengismálum græfi undan mark-
miðum kjarasamninganna á
næstu misserum.
Vextir
Vaxtamálin voru í brennidepli í
nýafstaðinni samningalotu. Vextir
og bankastofnanir sem þeim ráða
hafa iðulega verið blórabögglar i
umræðum um íslensk efnahags-
mál. Nú bregður hins vegar nýrra
við því að viðskiptabankar og
sparisjóðir hafa vissulega lagt sitt
af mörkum til þess að þessir kjara-
samningar næðust með því að
lýsa því yfir að þeir myndu standa
að skjótari vaxtalækkun í kjölfar
nýrra samninga en ella hefði get-
að orðið. Þeir hafa gert meira en
að lýsa þessu yfir því þeir lækkuðu
vexti um 7% um síðustu mánaða-
mót. Að baki þessum breytingum
býr að sjálfsögðu betra jafnvægi
og aukinn sveigjanleiki á fjármála-
markaði en það eru einmitt þessir
eiginleikar sem munu tryggja góð-
an árangur á þessu sviði eins og
öðrum sviðum efnahagsmála.
Bankar og sparisjóðir fóru einn-
ig fram á það eftir viðræður við
samningsaðila og viðskiptaráðu-
neytið að efnt skyldi til sameigin-
legrar athugunar og aðgerða
bankakerfisins og ríkisstjórnar-
innar i því skyni að tryggja að
vaxtalækkun til samræmis við ört
lækkandi verðbólgu fengi staðist
til lengdar. Ríkisstjórnin varð auð-
vitað þegar vð þessu og strax 31.
janúar áður en samningarnir tók-
ust skipaði ég sérstakan starfshóp
til þess að kanna leiðir til þess að
ná þessu marki. En það er einmitt
ein af höfuðforsendum kjarasamn-
inganna að dregið verði úr fjár-
magnskostnaöi fólks og fyrir-
tækja. Ríkisstjórnin mun beita sér
af krafti fyrir þvi að þessu marki
verði náð.
Góðir stjórnarhættir
Það er örugglega sögulegt við
þá samninga sem nú hafa náðst að
tekist hefur með frjálsum ákvörð-
unum — bæði á vinnumarkaði og
fjármagnsmarkaði — að nálgast
langþráð efnahagslegt jafnvægi.
Það er mikið fagnaðarefni að tek-
ist hefur að koma á slíkri samstill-
ingu meginstærðanna í þjóðarbú-
skapnum án lögþvingunar. Það er
i raun mikill lýðræðislegur sigur,
sigur fyrir valddreifingarstefnuna.
Ríkisstjórninni hefur tekist að
skapa þau almennu skilyrði sem
þurfti til þess að aðilarnir á vinnu-
markaðinum treystu sér til þess á
eigin ábyrgð að taka þær ákvarð-
anir sem raun ber vitni. Það er
eins og að nú hafi tekist að koma
málum svo fyrir að menn treysti
hver öðrum. Það er aðal góðra
stjórnhátta en ekki sköruleg vald-
beiting. Það er skiljanlegt að allir
vildu þessa Lilju kveðið hafa. Ég
segi eins og sagt var í frægum rit-
dómi um Vefarann mikla frá
Kasmír: Loksins, loksins . . .