Alþýðublaðið - 17.02.1990, Blaðsíða 5

Laugardagur 17. febr. 1990
5
FRÉTTASKÝRING
Jóhanna Siguröardóttir hefur
nú veriö félagsmálaráöherra í
tæp þrjú ár. A þeim tima hafa
þegar orðið talsverðar breyt-
ingar innan húsnæöiskerfisins
meö tilkomu kaupleiguíbúða
og húsbréfa. Jóhanna er þó
ekki hætt. Nú hyggst hún
stórfjölga leiguíbúðum og
tryggja öryggi og jafnrétti
þeirra sem ekki hafa efni á aö
kaupa sér íbúöir. Hér tekur
Jóhanna fyrstu skóflustung-
una að kaupleiguíbúöum sem
nú er verið aö byggja í Kópa-
vogi.
Gjörbylting á
leigumarkaði?
Nýjar tillögur um skipan félagslegra lausna í húsnæöis-
málum munu valda gjörbyltingu í þessum þætti þjóðlífsins.
í fyrsta sinn í sögunni gefst íslendingum raunverulegt val-
frelsi milli þess aö kaupa eöa leigja húsnæði. í niðurstöðum
nefndar, sem Jóhanna Sigurðardóttir skipaði fyrir hálfu ári
og skilaði frá sér fyrr í vikunni, er meira að segja gert ráð fyr-
ir því að húsaleiga láglaunafólks veröi niðurgreidd í formi
húsaleigubóta. Hluti af niðurstöðum nefndarinnar var lagð-
ur fram í formi frumvarps sem Jóhanna Sigurðardóttir mun
væntanlega leggja fram á Alþingi innan tíðar. Þar er m.a.
gert ráð fyrir að 130 fermetrar verði hámarksstærð íbúða í
félagslega kerfinu, lánaflokkum verði fækkað og lengri lán
veitt til leiguíbúða en eignaríbúða.
Fram til þessa hefur Islending-
um ekki staðið til boða að leigja
húsnæði á sambærilegan hátt og
tíðkast í öðrum löndum. Á leigu-
markaði hefur ríkt mikið öryggis-
leysi. íbúðir gjarna leigðar til
skamms tíma og iðulega krafist
störra fjárhæða i fyrirfram-
greiöslu. Framboð af íbúðum jafn-
an verið lítið og leitt til hárrar
húsaleigu. Þetta ástand hefur orð-
ið þess valdandi að þeir sem
nokkra möguleika áttu til þess að
kaupa sér ibúð, hafa gert það. Vax-
andi fjöldi nauðungaruppboða á
síðustu árum bendir jafnframt til
þess að i raun hafi fleiri keypt sér
íbúð en áttu nokkra raunhæfa
möguleika til að komast í gegnum
það verkefni.
Fleiri leiguíbúðir
Nefndin Sem skilaði áliti sínu
fyrr í vikunni, leggur til að hér
verði gerð breyting og framboð á
leiguhúsnæði aukið með mark-
vissum aðgerðum. Nefndin telur
þetta verkefni brýnt og tilgangur-
inn er fyrst og fremst sá að tryggja
öryggi þess fólks sem ekki hefur
efnahagslegt bolmagn til að fjár-
festa í eigin húsnæði.
Til að ýta undir fjölgun leigu-
íbúða leggur nefndin til að láns-
tími verði lengdur og lánað verði
til lengri tíma þegar um byggingar
leiguíbúða er að ræða. Nefndar-
menn voru líka þeirrar skoðunar
að niðurgreitt húsnæði eigi síður
en svo að vera einkaréttur þeirra
sem búa í eigin íbúð. Til að jafna
þann mun sem nú er á þessum
tveimur hópum fólks vill nefndin
að teknar verði upp húsaleigubæt-
ur og þær greiddar til allra þeirra
leigjenda sem lenda undir tekju-
mörkunum sem miðað er við í fé-
lagslega kerfinu og búa í íbúð sem
er minni en 130 fermetrar. Nefnd-
in leggur til að húsaleigubæturnar
verði greiddar í gegnum skatta-
kerfiö og fjármagnaðar af ríkis-
sjóði líkt og nú tíðkast um vaxta-
bætur sem greiddar eru íbúðareig-
endum.
í áliti nefndarinnar er bent á
fleiri atriöi sem gætu fjölgað leigu-
íbúðum og bætt ástandið á leigu-
markaðnum. T.d. er stungið upp á
þeim möguleika að íbúðareigend-
um sem leigja út íbúðir sínar verði
veittur afsláttur af eignasköttum.
Þá vilja nefndarmenn ennfremur
að sveitarfélögin komi á fót leigu-
miðlunum til að annast samskipti
eigenda og leigjenda og sinna
þeim verkefnum sem leigjendur
snerta.
Húsaleigubætur
Flúsnæðisstyrkir hafa verið
óþekktir hérlendis og hugmyndin
á vafalaust eftir að fara fyrir brjóst-
ið á einhverjum þegar þetta mál
kemst fyrir alvöru inn í umræð-
una. Húsaleigubæturnar eiga sér
þó fyrirmyndir á Norðurlöndum
þar sem slíkir styrkir eru beinlínis
notaðir í því skyni að jafna lífskjör
og aðstöðu. Ófáir íslendingar hafa
um árin notið norrænna húsa-
leigustyrkja á námsárum sínum.
I niðurstöðum nefndarinnar er
fyrst og fremst verið að hugsa um
Tillögur nefnd-
ar um félags-
legt húsnœöi
munu gjör-
bylta öllu hinu
félagslega
íbúöakerfi, nái
þœr fram aö
ganga. T.d.
veröur í fyrsta
sinn hérlendis
til leigumark-
aöur sem
stendur undir
nafni.
leiguíbúðir handa því fólki sem
ekki hefur ráð á að koma sér upp
eigin húsnæði. Það mun líka vafa-
laust taka talsverðan tíma að laga
ástandið á leigumarkaðnum nægj-
anlega til að nokkurn veginn verði
séð fyrir þörfum þessa þjóðfélags-
hóps. Það má hins vegar leiða rök
að því að þörfin fyrir leiguhús-
næði sé í rauninni enn meiri. Það
er á almanna vitorði að þó nokkur
hluti þess fólks sem tekur þá
ákvörðun að kaupa íbúð, gerir það
fyrst fremst vegna þess að ástand-
ið á leigumarkaönum gefur ekki
aðra kosti. Það er sem sé hreint
ekki ómögulegt að leiguíbúðir
verði enn vinsælli en nú er reikn-
að með.
Fjórir lánaflokkar
Væntanlegt frumvarp Jóhönnu
gerir ráð fyrir að lánaflokkar í
Byggingarsjóði verkamanna verði
fjórir. í fyrsta lagi lán til félagslegra
kaupleiguíbúða. *Þar verði láns-
hlutfallið 90% og lánstíminn til 50
ára. Rétt til að byggja/kaupa fé-
lagslegar kaupleiguíbúðir hafa
sveitarfélög og viðurkennd félaga-
samtök. Þá leggur nefndin til að
vextir á lánum til félagslegra
íbúða verði hækkaðir úr 1% í
l'/2—2% en hækkunin verði þó
þannig að hún hækki ekki
greiðslubyrði hinna lægst launuðu
að teknu tilliti til vaxtabóta.
í öðru lagi lán til félagslegra
eignaríbúða sem komi i stað
verkamannabústaða. Lánshlut-
fallið til þeirra verði 90% og láns-
timinn til 43 ára. Rétt til að
byggja/kaupa eignaríbúðir hafa
sveitarfélög.
í þriðja lagi lán til félagslegra
leiguíbúða. Lánshlutfallið verði
þar 90% og lánstími 50 ár. Rétt til
buggingar/kaupa á félagslegum
leiguíbúðum hafa sveitarfélög og
félagasamtök.
í fjórða lagi er gert ráð fyrir lán-
um til almennra kaupleiguíbúða.
Þegar almennar kaupleiguíbúðir
eiga i hlut er gert ráð fyrir tvískipt-
um lánum, þ.e. 70% láni til 50 ára
og 20% láni til 25 ára.
Lika lánaö til bílskýla
í frumvarpinu er opnað fyrir
heimild til að lána til bílskýla og
upphitunar gangstétta, þó með
þeim skilyrðum aö heildarkostn-
aður sé innan þeirra marka sem
Húsnæðisstofnun setur. Viða setja
skipulagsyfirvöld skilyrði um bíl-
skýli og því eðlilegt að opnað sé
fyrir þann möguleika að lána út á
það en íbúðarkaupendum hefur
oft reynst mjög erfitt að íjármagna
þann hluta þar sem hann fylgir
íbúðinni. Þá er víða farið að leggja
hitalagnir í gangstéttar og eðlilegt
að þær verði ekki undanþegnar
lánsrétti t.d. þegar byggt er fyrir
gamalt fólk.
Þá er gert ráð fyrir því í frum-
varpinu að tekjur eigenda félags-
legra íbúða verði kannaðar eftir 8
ár eins og nú gildir um félagslegar
kaupleiguíbúðir og að heimilt
verði að endurskoða vaxtakjör til
samræmis við þá vexti sem gilda
um almennar kaupleiguíbúðir,
komi í ljós að kjör hafi batnað.
Tekjur verði síðan athugaðar á
fimm ára fresti. Komi hins vegar í
ljós að kjör hafi versnað verulega
er heimilt að fresta greiðslum.
Ekki yfir 130 fermetrar
Lagt er til að stærðarmörk fé-
lagslegra íbúða verði hin sömu og
nú gilda um kaupleiguíbúðir eða
130 fermetrar sama hvers konar
íbúð á i hlut. Það er gert með tilliti
til þess að fjölskyldustærð hefur
farið minnkandi hér á landi og því
ætti að vera óþarfi að lána til fé-
lagslegra íbúða sem eru stærri en
130 fermetrar.
Nokkur brögð eru að því að
ibúðir i verkamannabústöðum
hafa verið leigðar út án heimildar
stjórna verkamannabústaða. Við-
urlög núgildandi laga við slíkri
óleyfilegri leigu þykja ekki hafa
reynst nógu vel en þau eru að
heimilt er að gjaldfella lán og fella
niður verðbætur til íbúðareiganda
við sölu þann tíma sem íbúð er
leigð án heimildar. Lagt er til að
herða viðurlög en þau feia í sér að
annars vegar er heimilt að aftur-
kalla úthlutun á ibúð og hins vegar
að fella niður verðbætur til íbúð-
areiganda við endursölu, þ.e allar
verðbætur, en ekki einungis þann
tíma sern íbúð er i óleyfilegri leigu.
Hins vegar geta komið upp tilvik
þar sem sjálfsagt er og eðlilegt að
veita íbúðareigendum heimild til
að leigja íbúð sína tímabundið en
annars skal það gert í gegnum við-
komandi sveitarfélag.