Alþýðublaðið - 27.02.1990, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 27. febr. 1990
5
FRETTASKYRING
* *
LIU sló verulega af kröfum
sínum. Vönir bundnar við
>*
þetta nýja skipulag. Islensk
fiskvinnslufyrirtœki fá nú
a.m.k. tœkifæri til að keppa
við erlend um íslenska fisk-
inn.
Gámafiskurinn fer kannski ekki
allur til útlanda framvegis. Eitt af
hlutverkum hinnar nýju afla-
miölunar er nefnilega að koma á
upplýsingastreymi til íslenska
fiskvinnslufyrirtækja þannig að
þeim gefist kostur á aö bjóða i
fiskinn áður en hann er fluttur úr
landi.
Oddamaðurinn beggja
vegna borðsins
Einn stjórnarmaður er hér ótal-
inn. Það er Sigurbjörn Svavarsson
og eftir að gengið var frá sam-
komulaginu hafa LÍÚ-menn viljað
eigna sér hann sem sinn fulltrúa.
Eg spurði Sigurbjörn að því í gær
hvort hann teldi sig sitja í stjórn-
inni sem fulltrúa einhvers ákveð-
ins hagsmunaaðila. Svar hans var
þetta: „Verðlagsráð og hagsmuna-
aðilar urðu sammála um að skipa
í þessa stjórn fimm einstaklinga
sem allir koma úr sjávarútvegi.
Vegna þess að þetta samkomulag
tókst, samþykkti ráðherra það fyr-
ir sitt leyti."
Eiginlega er þetta alls ekki svar
við því sem um var spurt. Með til-
liti til viðkvæmni málsins er þó vel
skiljanlegt að Sigurbjörn treysti
sér ekki til að svara spurningunni
með öðru móti. Auk þess er svarið
kannski ekki alveg eins loðið og
það virðist við fyrstu sýn. Það seg-
ir nefnilega að Sigurbjörn er ekki
reiðubúinn að lýsa því yfir að
hann telji sig vera viðbótarfulltrúa
fyrir LÍU.
Kenningin um tvo fulltrúa
LIU stenst ekki
Við nánari athugun stenst sú
kenning heldur ekki. Sigurbjörn
Svavarsson er útgerðarstjóri hjá
Granda hf. sem er eitt af þeim sjáv-
arúvegsfyrirtækjum sem rekur
bæði útgerð og fiskvinnslu. Vara-
maður hans kemur einnig frá
þannig fyrirtæki. Þetta er lykillinn
að lausninni.
Sigurbjörn hlýtur óhjákvæmi-
lega að verða eins konar odda-
maður í stjórninni þegar á reynir.
við hlið hans sitja annars vegar
fulltrúar útgerðar og sjómanna
sem báðir hafa hag af því að sem
situr beggja vegna borðsins
Aflamiðlunin margumdeilda er loksins orðin að stað-
reynd. Eftir langvarandi deilur um fjöldamörg atriði, náðist
loks samkomulag um helgina. Fjöldamargir aðilar vildu
eiga fulltrúa í stjórn aflamiölunarinnar og það sem erfiðast
var að leysa var einmitt samsetning stjórnarinnar. Lausnin
sem menn duttu niður á að lokum er jafn snjöll og hún er
einföld. Menn hurfu einfaldlega frá öllum hugmyndum um
fulltrúa hinna eða þessara hagsmunasamtaka. í staðinn var
gert samkomulag um ákveðna menn og látið ótilgreint
hverra hagsmuna þeir skuli gæta. Stjórn aflamiðlunar er
ekki skipuð af ráðherra en utanríkisráðuneytið sem fram aö
þessu hefur úthlutað útflutningsleyfum mun til að byrja
með í tilraunaskyni framselja stjórn aflamiðlunar stjórn út-
flutningsins.
Hlutverk aflamiðlunar er raunar
býsna fjölþætt og trúlega verða
talsverðar breytingar með til-
komu hennar. Hlutverk aflamiðl-
unar er skilgreint svo í því sam-
komulagi hagsmunaaðilanna sem
gert var um helgina: „Til að greiða
fyrir því að lausn sem seljendur og
kaupendur sætta sig við, fáist í
þessu mikilvæga máli, lýsa hags-
munaaðilar sig reiðubúna að
koma á fót aflamiðlun sem hafi
það hlutverk að greiða fyrir fisk-
stöðum. Við þessa lausn gátu báð-
irlit með og aðlaga útflutning á
óunnum fiski, nýtingu ferskfisk-
markaða fyrir neyslufisk."
Harðari stýring framundan
Þetta orðalag er býsna loðið og
segir kannski ekki ýkja mikið. Það
sem fyrir mönnum vakir er hins
vegar býsna skýrt. Framvegis að
stýra útflutningi á erlenda mark-
aði af meiri hörku en gert hefur
verið og koma í veg fyrir það verð-
fall sem iðulega hefur orðið vegna
offramboðs á íslenskum fiski. Hitt
aðalatriðið er að aflamiðlunin á að
sjá til þess að innlendar fisk-
vinnslustöðvar geti boðið í þann
fisk sem til stendur að flytja úr
landi. Þetta hefur í raun ekki verið
íramkvæmanlegt fram að þessu.
Framvegis mun gert ráð fyrir að
þeim sem hyggjast flytja út fisk
verði skylt að tilkynna um það til
aflamiðlunar, sem í umboði utan-
ríkisviöskiptaráðherra, gefur út-
flutningsleyfi. Þessi tilkynningar-
skylda á jafnframt að virka þannig
að innlendar vinnslustöðvar fái
jafnharðan upplýsingar um þann
fisk sem ætlunin er að senda á er-
lendan markað og fái möguleika
til að bjóða í þann fisk sem við-
komandi vinnsluaðili teldi sér
hagkvæmt að verka. Til þess að
þetta geti orðið að veruleika þurfa
að liggja fyrir nákvæmar upplýs-
ingar um ýmis atriði er varða
gæði og ástand þess fisksr sem
flytja á út.
Samkeppnisaðstaða
innlendra vinnslustöðva
Það á svo raunar alveg eftir að
koma í ljós hvort eða hversu mikil
áhrif þetta fyrirkomulag hefur í þá
átt að draga úr ferskfiskútflutn-
ingi. Vandamálið hefur að sjálf-
sögðu einkum verið í því fólgið að
munurinn á því verði sem íslensk-
ar fiskvinnslustöðvar geta boðiö
og því verði sem fæst á erlendum
fiskmörkuöum hefur verið svo
mikill að ef ekki kæmu aðrir hags-
munir til, hefði sjálfsagt enn meiri
fiskur farið á erlendu markaðina
en raun hefur á orðið.
Hinn mikli ferskfiskútflutningur
á síðustu árum hefur í raun verið
mun meiri en sem svarar til neyslu
á ferskum fiski í þessum löndum.
Það sem umfram er hefur farið í
vinnslu hjá erlendum fiskvinnslu-
stöðvum. Þannig hefur talsverö
atvinna verið flutt úr landi með
þessum fiski og þetta hefur að
sjálfsögöu vakið óánægju bæöi
hjá íslenskum fiskvinnslufyrir-
tækjum og (iskverkafólki sem orð-
ið hefur aö sæta atvinnuleysi af
þessum sökum.
Verðhrun úr sögunni?____________
Fram að þessu hefur tekist mis-
jafnlega til meö skipulag á útflutn-
ingnum. Þeir sem fylgst hafa meö
fréttum af fiskútflutningi undan-
farin ár kannast við fréttir af verð-
falli eða jafnvel verðhruni á
ákveðnum tímum, sem fyrst og
fremst hefur verið talið skapast af
of miklu framboði á íslenskum
fiski. Það liggur í augum uppi að
undir slíkum kringumstæðum
hefðu íslensk fiskvinnslufyrirtæki
verið vel samkeppnisfær um verð.
Nú vonast menn til að aflamiðl-
unin og nýtt skipulag sem með
henni fylgir, muni verða til þess að
betra jafnvægi náist á þessu sviði,
verð sem fæst fyrir íslenskan fisk
á erlendum fiskmörkuðum verði
jafnara og jafnvel hærra að meðal-
tali, auk þess sem innlendar fisk-
vinnslustöðvar fái a.m.k. tækifæri
til að taka þátt í samkeppni um
fiskinn við erlenda markaði.
Sögulegt samkomulag
um einstaklinga
En víkjum nú sögunni að hinu
sögulega samkomulagi um afla-
miðlun. Eins og að framan segir
var deilan um það hvaða hags-
munasamtök skyldu eiga fulltrúa
leyst með því að menn komu sér
saman um ákveðna menn, án þess
að þeir væru tilnefndir af ákveðn-
um aðilum. Þetta gerir það að
verkum að formlega séð sitja
menn í stjórn aflamiðlunar sem
einstaklingar og nánast á eigin
vegum. Engu að síður má aö sjálf-
sögðu rekja ákveðin iiagsmuna-
tengsl.
Stjórn aflamiðlunarinnar skipa
þessir menn, taldir í stafrófsröð:
Agúst Elíasson, fram-
kvæmdastjóri Samtaka fisk-
vinnslustöðva. Varamaður
hans er Arni Benediktsson
hjá Sambandsfrystihúsunum.
Oskar Þórarinsson, útgerð-
armaður í Vestmannaeyjum.
Varamaður hans er Sveinn
Hjörtur Hjartarson hjá LIÚ.
Sigurbjörn Svavarsson, út-
gerðarstjóri Granda hf. í
Reykjavík. Varamaður hans er
Eiríkur Tómasson, fram-
kvæmdastjóri Þorbjarnar hf. í
Grindavík.
Snær Karlssson, formaður
verkalýðsfélagsins á Húsavík.
Varamaður hans er Guð-
mundur J. Guðmundsson,
formaður Dagsbrúnar og jafn-
framt formaður Verkamanna-
sambands íslands.
Sævar Gunnarsson, formaö-
ur Sjómanna- og vélstjórafé-
lags Grindavíkur. Varamaður
hans er Benedikt Þór Vals-
son hagfræðingur hjá Far-
manna- og fiskimannasam-
bandinu.
Einstaklingarnír eru samt
fulltrúar hagsmuna
Sé þessi listi skoðaður kemur
glögglega í Ijós hvaða hagsmuna-
aðilar það eru sem eiga aðild að
aflamiðluninni. Ágúst Elíasson er
fulltrúi vinnslunnar og sömu sögu
er að segja um varamann hans.
Oskar Þórarinsson er fulltrúi út-
gerðarinnar og varamaður hans
kemur beint frá Landssambandi
íslenskra útvegsmanna, sem raun-
ar gerði kröfu til að eiga tvo full-
trúa af fimm.
Snær Karlsson er fulltrúi fisk-
vinnslufólks og varamaður hans
er enginn annar en formaður
Verkamannasambandsins. Sævar
Gunnarsson er svo fulltrúi sjó-
manna og sömu sögu er að segja
um varamann hans.
allra hæst verð fáist fyrir fiskinn,
jafnvel þótt það þurfi að kosta at-
vinnuleysi í landi.
Hins vegar eru í stjórninni íull-
trúar fiskvinnslufyrirtækja og
landverkafólks, en hagsmunir
þessara aðila felast í því aö fá fisk-
inn aö Iandi hér heima til að skapa
fólkinu atvinnu og vinnslustöðv-
unum verkefni. Lausnin fólst þess
vegna í þvi að oddamaðurinn
kæmi frá þeim fyrirtækjum sem
sitja „beggja vegna borðsins” og
hafa hagsmuna að gæta á báðum
stöðum. Við þessa lausn gátu báð-
ir aöilar sætt sig.
LÍÚ sló verulega af
Þegar allt kemur til alls virðist
sem LÍÚ sé sá aðili sem einna mest
hafi þurft að slá af kröfum sín-
um til þess að aflamiðlunin yrði
að veruleika. Útvegsmennirnir
vildu halda leyfum til að sigla meö
afla utan við aflamiðlunina. Auk
þess munu þeir haía viljað halda
fulltrúum fiskvinnslunnar utan við
en fá þess í stað tvo fulltrúa frá
LÍÚ. M.a. frá LÍÚ mun einnig hafa
komið sú krafa að yfirstjórn þess-
ara mála flyttist til sjávarútvegs-
ráðuneytisins. Ekkert af þessu
náði nú fram að ganga.
Um þann möguleika að afla-
miðlunin kunni í framtíðinni að
heyra undir sjávarútvegsráðherra
er það að segja að ákvörðunar um
það mun ekki að vænta á næst-
unni. Þetta mál bíður ásamt fleir-
um eftir frumvarpinu um heildar-
uppstokkun stjórnarráðsins sem
til stóð að leggja fram á þessu
þingi en nú er nokkurn veginn
Ijóst að það mun frestast a.m.k.
fram til næsta hausts.