Alþýðublaðið - 06.11.1991, Side 2

2
Miðvikudagur 6. nóvember 1991
MÞYÐlfMMÐ
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson (í starfsleyfi)
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Auglýsingastjóri: Hinrik Gunnar Hilmarsson
Dreifingarstjóri: Steindór Karvelsson
Setning og umbrot: Leturval sf.
Prentun: Oddi hf.
Símar eftir lokun skiptiborðs:
Ritstjórn: 625538 - Dreifing: 625539 - Fax: 627019
Tæknideild: 620055
Áskriftarverð kr. 1.200 á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 90
Landið og auður þess
verði sameign þjóðar
Þjóðareign á landi er gamalt stefnumál Alþýðuflokksins en
illu heilli hefur það aldrei náð fram að ganga nema í mjög
takmörkuðum mæli. Þar er ekki um að ræða upptöku jarða
eöa jarðnæðis sem sannanlega er í eign einstaklinga heldur
er þar átt við þann hluta landsins sem ónýttur hefur verið
eða samnýttur af mörgum aðiium. Afréttur bænda er dæmi
um hvað ætti að vera ótvíræð sameign þjóðarinnar en
óljóst er hversu víðtækur réttur bænda eða jarða þeirra er
í þeim efnum. Svipaða sögu er að segja um ýmiss konar
hlunnindi sem þjóðin hefur búið að í ellefu hundruð ár. Má
þar nefna veiðiréttinn í ám og vötnum, jarðvarma og fleira.
Illa skilgreindur eignarréttur og ranglátur er það sem helst
getur komið okkur íslendingum í koll með þátttöku okkar
í hinu Evrópska efnahagssvæði.
Þetta er vandamál sem Svíar eru t.d. að mestu lausir við, því
þar er mjög skýrt afmörkuð þjóðareign á landi, þar sem ai-
menningur á greiðan aðgang að náttúru landsins til fjalla
og dala. Eins er veiðiréttur í ám og vötnum almennt al-
menningseign þótt veiðihlunnindi einstaklinga í atvinnu-
skyni séu viðurkennd. í Bandaríkjunum er veiðiréttur í ám
og vötnum einnig talinn til almenningseignar. Hér á landi
hafa almennt víðtæk réttindi og afnotaréttur bænda af
landi og landsgæðum verið með þeim hætti að til baga hef-
ur verið fyrir almenning í landi okkar. Það er því eðlilegt
að menn staldri við og spyrji vegna EES-samninganna
hvort útlendingur sem kynni að kaupa eyðikot hér á landi
væri þar með að fjárfesta í afnotarétti upp um fjöll og firn-
indi eða veiðirétti í ám og vötnum. Er hugsanlegt að útlend-
ingur sem keypti sér eyðikot ætti stórar fjárkröfur á hendur
ríkinu, t.d. vegna virkjana, ef rótnagað mólendi til fjalla
færi undir vatn? Það er vissulega ástæða fyrir löggjafann,
Alþingi Islendinga, að taka þessi mál til rækilegrar skoðun-
ar áður en samnigarnir um EES taka gildi. Það getur skipt
afar miklu máli hvert réttur einstaklingsins nær í þessum
efnum og hvar réttur aimennings tekur við.
Alþýðuflokknum hefur tekist að koma því inn í löggjöf ís-
lendinga að auðiindir hafsins í kringum okkur eru sameign
þjóðarinnar svo og auðæfi á hafsbotni. Hins vegar hefur
krafan um að iandið okkar væri sameign þjóðarinnar aidrei
náð fram að ganga nema í mjög takmörkuðum mæli né að
þau auðæfi sem í iðrum jarðar kunna að finnast tilheyri
þjóðinni. Þannig er ekki Ijóst hvernig eignarrétti á jarö-
varma hér á landi er háttað meðan t.d. á Nýja Sjálandi, ítal-
íu og Mexíkó er hann ótvírætt í höndum ríkisins. Eins hafa
Danir fyrir löngu lýst verðmæt efni í jörðu ríkiseign án þess
að það væri talið brjóta í bága við ákvæði dönsku stjórnar-
skrárinnar um friðhelgi eignarréttarins sem er af sama
meiði og hin íslenska stjórnarskrá.
Eignar- og virkjunarréttur orkulinda landsins hefur verið til
umræðu á Alþingi af til frá því á öðrum áratug aidarinnar.
Aldrei hefur þó verið tekið almennilega á þeim málum og
enn velkjast menn í vafa um ýmis atriði varðandi hvar rétt-
ur ríkis og einstaklings mætist. Vísast er best að eignar- og
afnotaréttur orkulinda landsins sé í höndum ríkisins og/eða
sveitarfélaga. Með því móti eru tryggð íslensk yfirráð yfir
þessum mikilvægu auðlindum landsins. Það er því afar
brýnt að löggjafarvaldið láti málin til sín taka, en löggjöf í
þessum efnum er langt á eftir því sem gerist og gengur í
kringum okkur.
— TH
Heimsmeistarakeppnin í handknattleik árið 1995
BuNandi pólitík með í
spilinu frá fyrstu tíð
Eftiryfirlýsingar stjórnvalda verður vart snúið við, endayrðu
íslendingar að athlægi á alþjóðavettvangi efsvo fœri
FRÉTTASKÝRING TRYGGVI HARÐARSON
GRAUTUR - Þjóöhallarmáliö í Kópavogi er meö sönnu lent í einum
allsherjar pólitískum graut, sem landsiiðsmennirnir hér á mynd-
inni skilja illa eins og aðrir landsmenn.
Hætta er nú á að ísiendingar
verði að hætta við heimsmeist-
arakeppnina í handknattleik
sem hér á að fara fram árið 1995
vegna þess að bæjaryfirvöld í
Kópavogi hafa ekki talið sér fært
að standa við samning við ríkis-
valdið, HSl' og Breiðablik um að
hyggja íþróttahöll sem stenst
kröfur fyrir úrslitaieik í slíkri
keppni. Málið er nú komið í hið
mesta klúður og koma sjálfstæð-
ismenn þar mest við sögu.
Forsaga málsins er sú að íslend-
ingar sóttust stíft eftir því að fá að
halda HM í handknattleik hér á
landi árið 19915, en það vildu Svíar
einnig. Höfðu Svíar forystu um það
að samþykkt var að í slíkri keppni
skyldi vera til staðar íþróttahöll sem
rúmað gæti 7.000 áhorfendur fyrir
úrslitaleik mótsins. HSÍ leitaði þá á
náðir stjórnvalda sem leiddi til yfir-
lýsingar af þeirra hálfu þess efnis að
stjórnvöld mundu tryggja að HSÍ
uppfyllti þær kröfur sem gerðar
yrðu til slíks mannvirkis. Fyrir því er
ríkisstjórnarsamþykkt (>g undirrit-
anir ráðherra. Baráttu íslendinga og
Svía um HM lauk síðan með því að
Sviar fengu HM árið 1999 en Islend-
ingar árið 1995.
Póiitík í málinu frá fyrsta degi
Fyrirheit stjórnvalda um að sjá til
þess að HSI gæti haldið mótið kem-
ur frá tíð ríkisstjórnar Porsteins Páls-
sonar 19K7 —>5K. I fararhroddi stjórn-
málamanna voru ráðherrar Sjálf-
stæðisflokksins, Birgir ísleifur
(íunnarsson mennta- og íþrótta-
málaráðherra og Matthías A. Mat-
hiesen samgönguráðherra. í kynn-
ingarriti fyrir HM sem var dreift
víða voru auk þeirra forseti íslands,
frú Vigdís Finnbogadóttir, og þáver-
andi borgarstjóri. Davíð Oddsson.
fengin til að Ijá málinu lið. í ritinu
var sýnd glæsileg, ný íþrótta- og
sýningarhöll í Laugardal með öðr-
um íj)róttamannvirkjum. F.n þrátt
fyrir að máltækið segi að íþróttir og
pólitík fari ekki saman, frekar en
íþróttir og áfengi, var bullandi pólit-
ík i spilinu allan tímann og er enn.
Aðeins fífl byggja höll
fyrir einn ieik
Haustið 1988 sprakk ríkisstjórn
Þorsteins Pálssonar og við tók stjórn
Alþýðuflokks. Framsóknarflokks og
Alþýðubandalags. Sjálfstæðismenn,
sem höfðu leitt málið, duttu því út.
Farið var að leita hófanna með að
byggja umrædda 7.000 manna höll.
sem endaði með samningi milli
Kópavogsbæjar og ríkisins um að
slíkt mannvirki risi í Kópavogi á fé-
lagssvæði Breiðabliks. Flestir höfðu
hins vegar reiknað með og talið
sjálfgefið að slík höll risi í Keykjavik
líkt og önnur mannvirki sem ríkið
stendur að. Páverandi borgarstjóri
lét hins vegar ekki slá sig út af lag-
inu og lýsti því yfir að það væru ein-
ungis fífl sem byggðu 7.000 manna
höll yfir einn handboltaleik. Ollum
mátt þó Ijóst vera að hann var fúll
yfir að ekki skyldi vera samið beint
við Reykjavík um að reisa slíka höll.
Ríkisvaldið skuldbatt sig hins vegar
til að styrkja umrætt íþróttamann-
virki að upphæð að núvirði um 850
milljónir króna. Gengið var frá því
að Kópavogsbær og Breiðablik
greiddu afganginn. eða þetta
500—100 milljónir króna, og ríkið
tryggði bænum bestukjaralán fvrir
þeirri upphæð.
200 milljónir Kópavogi um megn
Samanlagt framlag ríkisins og
Breiðabliks til fyrirhugaðrar íþrótta-
hallar nemur að núvirði samkvæmt
samningum um 400 milljónum
króna. Ýmsir stórverktakar telja
hins vegar að með alútboði mætti
reisa höliina fyrir um 500 milljónir
króna en ekki er ólíklegt að með öll-
um sérbúnaði og kröfum færi slíkt
verk upp í um 600 milljónir. Kópa-
vogsbær mundi því væntanlega
þurfa að greiða um 200 milljónir
króna vegna íþróttahallarinnar. Það
er í sjálfu sér ekki há upphæð þegar
tillit er tekið til þess að hvort eð er
þarf á næstu árum að reisa íþrótta-
hús á svæðinu vegna fyrirhugaðrar
byggðar og ólíklegt að það muni
kosta undir 200 milljónum króna.
Bestukjaralán fyrir milligöngu ríkis-
ins væri þá út úr myndinni. Pað er
því Ijóst að ef vel yrði staðið að
byggingu íþróttahallar í Kópavogi
og af fyllstu hagkvæmni ætti slík
framkvæmd að geta orðið bæjarfé-
laginu mjög hagkvæm.
„Byggjum þjódarhöll“
sagði Gunnar
Hvað veldur því að núverandi
meirihluti sjálfstæðis- og framsókn-
arflokksmanna í Kópavogi hleypst
undan merkjum er ekki gott að
segja. Gunnar Birgisson. oddviti
meirihlutans í Kópavogi. virðist
vera byggingunni mjög andhverfur
þrátt fyrir grein sem hann skrifaði í
Morgunblaðið 2. feb. 1990 undir fyr-
irsögninni ..Byggjum þjóðarhöll í
Kópavogi". í grein hans segir m.a.:
,,Á hinn bóginn komumst við ekki
hjá því að standa við skuldbindingar
þær sem stjórnvöld gáfu þegar Al-
þjóðahandknattleikssambandið
ákvað að keppnin skyldi haldin hér
á landi." Nú talar Gunnar hins vegar
ekkert um skuldbindingar bæjarins.
ísamningi ríkisins við Kópavog er
sá varnagli að ef ekkert yrði af
keppninni mundi ríkið greiða undir-
búningskostnað vegna málsins. í
þeim forsendum var að sjálfsögðu
gengið út frá því að Kópavogsbær
hlypist ekki undan merkjum. Ríkið
hefur nú boðist til að greiða Kópa-
vogi K) milljónir króna vegna út-
lagðs kostnaðar. sem mun þó vera
um 90 milljónir króna.
Greitt fyrir samningsrof
Kkki virtist flokksbróðir bæjar-
stjórnar i Kópavogi, framsóknar-
maðurinn Olafur Þ. Þórðarson, par
hrifinn af háttalagi meirihluta-
manna í Kópavogi. Hann átaldi það
harðlega á þingi að riftunaraðilar
samningsins skyldu fá greiddar
skaðabætur. Sjálfsagt er það rétt hjá
þingmanninum að það sé fátítt að
menn fái sérstaklega borgað fyrir
þegar þeir treysta sér ekki til að
standa við gerða samninga.
Það er Ijóst að skuldastaða Kópa-
vogs er mjög slæm og talið að hún
hafi versnað um helming frá því að
Sjálfstæðisflokkurinn og Framsókn-
arflokkurinn tóku þar við stjórnar-
taumunum. Það kann að vera hluti
þeirrar skýringar að þeir treysti sér
ekki í að byggja umrædda íþrótta-
höll. Kngu að síður hafa sjálfstæðis-
menn fundið fyrirhugaðri íþrótta-
höll flest til foráttu frá fyrstu tíð
meðan framsóknarmenn hafa snú-
ist í heilan hring í þessu máli.
Of seint að söðla um í miðri á
Það er alveg Ijóst að íslenska ríkis-
stjórnin getur ekki skotið sér undan
ábyrgð í þessu máli án þess að verða
sér til skammar um allan heim.
Breytir þar engu þótt staða HSI sé
afar bágborin þessa stundina og
vangaveltur uppi um hæfni stjórn-
enda þess. Til þess hafa ýmsir ráð-
herrar gengið of langt og gefið út of
afdráttarlausar yfirlýsingar.
Það sem gera þarf er að ganga í
málið og leysa það. Kf Kópavogur
gengur endanlega úr skaftinu verð-
ur að kanna aðra möguleika. Þrátt
fyrir fyrri yfirlýsingar hefur Reykja-
víkurborg ekki þvertekið fyrir að
skoða málið og eins bæjarstjórinn í
Hafnarfirði sagst tilbúinn að skoða
það, verði eftir því leitað. Það er því
engan veginn loku fyrir það skotið
að takist að reisa íþróttahús á höfuð-
borgarsvæðinu sem hýst gæti úr-
slitaleik heimsmeistaramótsins í
handknattleik.
Kflaust hafa ýmsir fundið fyrir því
að sumir líta á Islendinga sem eins
konar súkkulaðikleinur í alþjóða-
samstarfi. Klúðri Islendingar heims-
meistarakeppninni nú. eftir það
sem á undan er gengið. verður það
ekki til að auka hróður okkar. Það
má ekki fara að söðla um i miðri á
í þessu mikilvæga máli.