Alþýðublaðið - 03.12.1991, Page 2

2
Þriðjudaqur 3. desember 1991
m h\ imiii finn
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Hákon Hákonarson
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson (í starfsleyfi)
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Auglýsingastjóri: Sigurður Jónsson
Dreifingarstjóri: Steindór Karvelsson
Setning og umbrot: Leturval sf.
Prentun: Oddi hf.
Símar eftir lokun skiptiborðs:
Ritstjórn: 625538 — Dreifing: 625539 — Fax: 627019
Tæknideild: 620055
Áskriftarverð kr. 1.200 á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 90
Arangur eða
Alafossdiplómatía?
Mikill styr hefur staðið um störf menningarfulltrúa íslenska sendi-
ráðsins í Lundúnum að undanförnu. íslensk menningarvika hófst í
höfuðborg Bretlands um síðustu helgi og kynningarstörf menning-
arfulltrúans Jakobs Magnússonar hafa vakið óskipta athygli breskra
fjölmiðla og kallað á misjafnar undirtektir heima fyrir. Menningar-
vikan íslenska er hefðbundin viðleitni íslenskra yfirvalda í samráði
við ýmsa aðila að kynna ísland á erlendum vettvangi. En menning-
arvikan er óhefðbundin og óvenjuleg að því leytinu til, að í fyrsta
skipti hefur íslensk landkynning vakið óskipta athygli þjóðarinnar
í viðkomandi landi. Hingað til hafa svonefndar landkynningar mið-
ast aðallega við kynningu á íslensku lambakjöti, ullarvörum, íslend-
ingasögunum og íslandi sem ferðamannalandi. Þessar kynningar
hafa yfirleitt verið með snobbuðu yfirbragði hins opinbera og með
hátíðlegri þátttöku nokkurra stærstu atvinnufyrirtækja þjóðarinnar.
Það má alltaf deila um, hve miklu þessar landkynningar hafa skilað,
en yfirleitt er það mjög þröngur hópur svonefndra íslandsvina sem
veit af landkynningunum í hvert skipti. Þjóðin í viðkomandi landi
hefur sjaldnast hugmynd um kindakjötið, harðfiskinn, síldina, ullar-
vörurnar og ferðir Flugleiða til íslands.
Jakob Magnússon hefur hins vegar brotið blað í íslenskri landkynn-
ingu. Hann hefur beitt óhefðbundnum og umdeiianlegum aðferðum
en árangurinn er margfaldur á við hefðbundna Álafossdiplómatíu.
Menningarfulltrúinn hefur komið dagskrá íslensku menningarvik-
unnar inn á alla stærstu fjölmiðla Bretlands og vakið svo verðskuld-
aða athygli í Bretlandi, að hvert mannsbarn þar í landi veit nú að
„Iceland" er ekki einungis bresk búðakeðja, heldur einnig fullvalda
ríki í Norður-Atlantshafi. Þar með hefur fræjum áhuga um land okk-
ar og menningu verið sáð í breskan alþýðusvörð, og eftirleikurinn
auðveldari. Góðlátlegt grín um búkslátt hefur kveikt miklu meiri
áhuga um Island en stífar hanastélsveislur diplómata og forsvars-
manna íslenskra stórfyrirtækja kringum ullartrefla og síldardollur.
Landkynning snýst fyrst og fremst um athygli almennings.
1 þessu sambandi var fróðlegt að lesa grein eftir Birnu Huld Helga-
dóttur blaðamann sem birtist síðastliðinn laugardag í Morgunblað-
inu. Birna Huld, sem dvalið hefur í Bretlandi frá blautu barnsbeini,
hefur starfað í mörg ár sem blaðamaður í Lundúnum, og er nú starf-
andi við stórblaðiö The European. Birna segir orðrétt í grein sinni:
„Man ég ekki eftir því að neitt sem snertir föðurland mitt hafi fengið
jafnmikla umfjöllun og „Fire and Ice“-hátíðin sem hefst nú um helg-
ina. Hefur mér sem íslendingi þótt gaman að því hversu jákvæð og
fjölbreytt þessi umfjöllun hefur verið, og hve mikla athygli hún hefur
vakið meðal bresks almennings.“ Og síðar segir Birna Huld: „Það
hefur einnig verið umtalsefni í blaðamannastéttinni, að þessi
óþekkti íslenski menningarfulltrúi hafi unnið afreksverk við að
koma sínu fram á svona mörgum stöðum. Það er enginn barnaleikur
að fá auglýsingu fyrir litla menningardagskrá í milljónaborg þar sem
þúsund hlutir eru að gerast á hverjum degi og varla fjölmiðlarými
til að fjalla um nema brot þeirra." Birna bendir einnig á þá stað-
reynd, að neikvæð viðbrögð Islendinga heima fyrir, sérstaklega inn-
an íslenskrar blaðamannastéttar, gætu spillt hinni miklu og jákvæðu
umfjöllun sem þessi landkynning hefur fengið.
Hneykslunaraldan á Islandi minnir um margt á viðbrögð Breta á
sjöunda áratugnum við þeirri ákvörðun Bretadrottningar að aðla
Bítlana fyrir að stórauka útflutningstekjur Bretlands. Orður drottn-
ingar voru almennt álitnar aðeins fyrir „fína" fólkið. Fyrrverandi
orðuhafar skiluðu orðum sínum í stórum stíl til bresku hirðarinnar
í mótmælaskyni við að einhverjir síðhærðir popparar væru sæmdir
orðum. Snobbliðið setti nefið upp í loftið af hneykslan og vandlæt-
ingu. En hverjir reyndust betri landkynning fyrir Bretland, snobblið-
ið eða Bítlarnir? Jakob Magnússon, menningarfulltrúi og poppari,
hefur endavent aðferðum við íslenska landkynningu. íslenska
snobbliðið hefur sett nefið upp í loftið. En hverjir munu kynna ísland
best að lokum, Jakob eða snobbliðið? Hvort mun skila meiri árangri,
búkslátturinn eða Álafossdiplómatían?
- IM
Hver á
orkulindir
íslcmds?
Jarðhiti landsins er vissulega
verðmæt orkuiind, en hann er
líka önnur hlið á þeim firna-
krafti, sem í hamförum veldur
landsmönnum miklum búsifjum.
Þá þykir samábyrgð allra
landsins þegna sjálfsögð. Á
sama hátt er sameiginlegur
eignarréttur þjóðarinnar að nýt-
ingarrétti orkunnar sjálfsagður
og ríkisvaldið getur með lögum
skipað því, hvernig nýtingunni
er háttað.
Staða mála nær og fjær
Jarðhiti er óvíða nýttur í jafnrík-
um mæli og hér á landi, en þó er
nýting hans háþróuð á Nýja Sjá-
landi, Italíu og Mexíkó. I öllum ríkj-
unum er gert ráð fyrir því í löggjöf
að eignarráð orkunnar séu í hönd-
um ríkisins.
I fyrrum sambandsríkjum okkar
Danmörku og Noregi er að vísu ekki
jarðhita til að dreifa, en þar voru á
sínum tíma sett lög um eignarrétt
ríkisins á verðmætum jarðefnum. í
dönsku námulögunum segir þannig
að efni í jörðu, sem ekki höfðu verið
nýtt með einkarétti fyrir árið 1923
(þegar fyrsta almenna löggjöfin var
sett) séu í umráðum ríkisins, sem
getur veitt einkaleyfi til rannsókna
og vinnslu þeirra. Hefur þessi lög-
gjöf ekki verið talin brjóta í bága við
ákvæði dönsku stjórnarskrárinnar
um friðhelgi eignarréttarins. Okkar
stjórnarskrá er skilgetið afkvæmi
4. HLUTI
Björn Friðfinnsson,
ráðuneytisstjóri.
hinnar dönsku og ætti því hið sama
að gilda hér.
Allt ber þetta að einum brunni.
Við þurfum að setja hér almennar
reglur um mörk eignarréttar að
landi þar sem komi fram skýrar
reglur um nýtingarrétt að jarðhita
sem undir því kann að finnast. í því
sambandi er eðlilegt, að ríkisvald-
inu sé áskilinn réttur að jarðhita
neðan ákveðinnar dýptarlínu eða
miðað við ákveðið hitastig. Og slík
löggjöf er ekki andstæð stjórnar-
skrárákvæðinu um friðhelgi eignar-
Nefnd sem skoðaði námslánakerfið
Ekki hlustað á okkur
- segir Elsa B. Valsdóttir, fulltrúi Vöku í
nefndinni
Elsa B. Valsdóttir, fulltrúi
Vöku í nefnd sem endurskoðaði
lög um Lánasjóð íslenskra náms-
manna, segist harma það hversu
lítill tími nefndinni hafi gefist til
að sinna því verkefni sem henni
var falið. Þá segir hún að ekki
hafi verið reynt að neinu marki
að koma til móts við tillögur
námsmanna og þeim í raun ekki
gefinn neinn kostur á að taka
þátt í störfum nefndarinnar.
„Það frumvarp sem meirihlutinn
skilaði af sér er með öllu óaðgengi-
legt og miðar einungis að því að ná
nauðsynlegu framlagi ríkisins til
sjóðsins niður í ákveðna upphæð.
Námsmenn eru tilbúnir til samn-
inga en þær tiliögur sem í frumvarp-
inu felast ganga allt of langt og eru
í raun nær óbreyttar hugmyndir
sem fram komu í haust og mættu
mikilli mótspyrnu hvar sem þær
voru kynntar," segir Elsa.
réttarins, þar sem iður jarðar eru
ekki í einkaeigu.
Eignarréttur að
olíu- og gaslindum
Hér á landi hefur nú verið staðfest
með ákvæðum laga nr. 73, 18. maí
1990 að eignarréttur að auðlindum
á hafsbotni innan íslenskrar efna-
hagslögsögu séu í eigu ríkisins.
Hefur þetta þýðingu varðandi
vinnslu málma, olíu og gass af hafs-
botni, en einhvern tíma kann að
koma að slíku.
Engar olíu- og gaslindir eru hér
finnanlegar á yfirborðinu eins og
kunnugt er og ekki hefur fundist
vottur um slíkt við boranir eftir
heitu vatni eða jarðgufu, þegar frá
er skilið jarðgas í litlum mæli. Á hitt
er að líta, að við mun dýpri boranir
en nú eru framkvæmdar er hugsan-
legt að hér fyndist jarðgas eða jarð-
olía.
Um eignarrétt að slíkum olíu- eða
gaslindum gildir það sama varðandi
jarðhita djúpt í jörðu. Því tel ég
sjálfsagt að lögfesta strax, að ríkis-
sjóður eigi allan rétt til nýtingar
slíkra orkulinda í berggrunni lands-
ins.
Eignarréttur að orkulindum
og EES-samningarnir
Ekki verður svo skilist við þetta
efni, að ekki sé minnst á tengsl þess
og samninganna um hið evrópska
efnahagssvæði. Meginregla þeirra
samninga er að óheimilt sé að setja
í lög hömlur á beinni fjárfestingu
þar á meðal í orkulindum, sem mis-
muni þegnum ríkja efnahagssvæð-
isins. I samningunum er hins vegar
ekkert sem mælir á móti eignarrétti
ríkisins að orkulindum, orkuvinnslu
eða orkudreifingu. Orkulindir sem
teljast ríkiseign skv. íslenskri löggjöf
mundi því haldast í íslenskri eigu
um aldur og ævi. Eignarréttur að
orkulindum, sem fylgja landareign í
einkaeigu, getur gengið kaupum og
sölum með landinu. íslendingar
hafa vissan aðlögunartíma varð-
andi kaup erlendra aðila á landi og
þeir geta beitt sérstöku varnagla-
ákvæði ef fasteignakaup erlendra
aðila valda hér vandræðum. Þá hef-
ur verið rætt um að endurskoða
ákvæði jarðlaga í því skyni að
tryggja að land haldist í eigu þeirra,
sem í landinu búa. Loks hefur ríkið
úrslitaáhrif á það, hverjir mega
byggja hér meiriháttar orkuver, en
ef það er leyft einkaaðilum verður
að gæta þess að mismuna ekki aðil-
um á grundvelli þjóðernis. Þrátt fyr-
ir þessa varnagla, þá er ljóst, að til
lengri tíma litið er tryggast fyrir
þjóðina, að eignarhald að orkulind-
um landsins sé að mestu ieyti hjá
ríki og sveitarfélögum. Það eru enn
ein rökin fyrir því, að á næstu miss-
erum verði loks sett skýr ákvæði í
lög um eignarrétt að orkulindunt
landsins.
_Samkvæmt tóbaksvarnalögum er óheimilt
íið reykja ó rakarastofum, hórgreiðslustofum
og snyrtistofum!