Alþýðublaðið - 18.09.1992, Blaðsíða 3

Föstudagur 18. september 1992
3
Þjóðaratkvœði í Frakklandi
Kosið um framtíð Evrópu
Það er algert nýmæli að eriendir stjórnmálaleiðtogar blandi sér í kosningar í öðrum
löndum líkt og Kohl hefur nú gert með því að rétta Mitterand hjálparhönd við að fá
Maastricht samþykkt í þjóðaratkvæðagreiðslu í Frakklandi.
Um helgina ganga Frakkar til þjóð-
aratkvæðagreiðslu um hvort þeir vilja
samþykkja Maastricht-samkomulagið
eða hafna því. Sjaldan eða aldrei hefur
jafn mikil eftirvænting verið varðandi
eina þjóðaratkvæðagreiðslu enda em
úrslit hennar talin skipta sköpum um
þróun mála innan EB og reyndar í allri
Evrópu. Maastricht gengur út á að ríki
EB taki upp nánara stjórnmálalegt
samband innbyrðis en hingað til hefur
EB fyrst og fremst verið efnahags-
bandalag. Þótt Sviss sé ekki aðili að EB
hefur það lýst viija sínum að sækja um
aðild auk þess sem þjóðaratkvæða-
greiðsla fer fram í desember í Sviss um
aðild þeirra að EES. Til umhugsunar
um þessi mál birtum við hér grein frá
Sviss í lausiegri þýðingu en hana hefur
ritað ian Tickel. Hann kernur mjög inn
á þjóðaratkvæðagreiðslu Frakka og
hugsanlega þróun Evrópuntála í næstu
framtíð.
„Þegar Danir felldu Maastricht-sam-
komulagið í þjóðaratkvæðagreiðslu í
sumar urðu margir mjög áhyggjufullir
út um alla Evrópu. Niðurstaðan olli
bæði geðshræringu og undrun sem
leiddi m.a. til þess að stjómmálaleið-
togar gáfu út yfirlýsingar og tóku
ákvarðanir seni þeir kunna að iðrast
síðar.
Ekki brugðust þó allir eins við og
sýndist sitt hverjum um ágæti þjóðarat-
kvæðagreiðslu um mál eins og Maast-
richt. Þannig urðu viðbrögð Frakka og
Breta gjörólík við niðurstöðunni.
Mitterand Frakklandsforseti komst að
þeirri niðurstöðu að úr því að Danir
fengu að greiða atkvæði um samkomu-
lagið, þá skyldu Frakkar fá að gera það
líka. Breski forsætisráðherrann þvertók
hins vegar fyrir að leyfa þjóðarat-
kvæðagreiðslu um málið og hélt því
fram að slík atkvæðagreiðsla væri ekki
lýðræðisleg.
Lögbundið þjóðaratkvæði í Sviss
í Sviss horfir málið hins vegar öðru
vísi við. Þar er þjóðaratkvæðagreiðsla
hluti af stjómskipulaginu. Þar sem þeir
höfðu sótt um aðild að EB aðeins
tveimur vikum áður en Danir sögðu nei
við Maastricht, eftir margra mánaða
umhugsun, var máiið sérstaklega við-
kvæmt fyrir þá. Þeir hyggja á þjóðarat-
kvæðagreiðslu um hvort þeir taki þátt í
Evrópska efnahagssvæðinu þann 6.
desember.
Vegna Maastricht-samkomulagsins
hefur 1992 verði mjög mikilvægt ár í
málefnum Evrópu allrar og þá Sviss
einnig. Fyrir Svisslendinga er hér um
að ræða tvær grundvallarspumingar
sem þeir þurfa að leita svara við. Ann-
ars vegar um gildi þjóðaratkvæða-
greiðslu í lýðræðislegri ákvarðanatöku
og hins vegar hvaða hlutverki það
þjóni að lítið land eins og Sviss gerist
þátttakandi í Evrópubandalaginu.
í Sviss skal haldin þjóðaratkvæða-
greiðsla um ákveðin mál þegar ákveðin
skilyrði eru til staðar. í Bretlandi og
Frakklandi er slík atkvæðagreiðsla hins
vegar háð ákvörðun viðkomandi ríkis-
stjóma. Þ.e. þær em tilbúnar að leggja
mál undir þjóðaratkvæði þegar þær
þykjast vissar um að niðurstaðan sé
verður eins og þær vilja. Þetta virðist
sannarlega hafa ráðið úrslitum urn af-
stöðu franska forsetans annars vegar og
breska forsætisráðherrans hins vegar.
John Major var þannig vel kunnugt um
eðlislæga þjóðemisvitund bresks al-
mennings.
Skoðanakannanir sýndu að Bretar
kynnu að hafna samkomulaginu svo
áhættan var ekki þess virði að taka
hana. Ihaldsmenn höfðu nýverið unnið
óvæntan sigur í þingkosningum og það
var engin ástæða til að ýfa upp öldurót
með nýjum ónauðsynlegum kosninga-
slag.
Mitterrand reynir að bjarga sér
I Frakklandi horfðu málin öðru vfsi
við en rökin að baki svipuð og á pólit-
ískum grunni. Komið eru undir lok
kjörtímabils Mitterrands og nýtur hann
lítilla vinsælda. Það stendur því upp á
hann og jafiiaðarmannaflokkinn hans
að snúa dæminu við meðan hann er enn
við völd. Búist var við að Maastricht-
samkomulagið yrði ömgglega sam-
þykkt sem árangursrík framkvæmd á
vegum stjómar jafnaðarmanna. Menn
gerðu sér vonir um að það gæti orðið
byrjunin á nýrri sókn jafnaðannanna
sem leiddi til sigurs í þingkosningum
sem em á dagskrá næsta vor.
Þjóðaratkvæðagreiðslan var þannig
hugsuð sem tæki í hinni pólitísku bar-
áttu ríkisstjómarinnar, í þágu fólksins.
Þegar greitt hefur verið atkvæði er
gjaman spurt hvers vegna menn
greiddu atkvæði eins og þeir gerðu - en
burt séð frá niðurstöðunni þá eru það
úrslitin sem gilda. En fólkið - eða
meintir fulltrúar þess - iáta einnig í ljós
skoðanir sfnar í skoðanakönnunum.
Þegar Mitterrand Frakklandsforseti til-
kynnti um þjóðaratkvæðagreiðsluna
vom litlar líkur taldar á því að Frakkar
höfnuðu Maastricht. En þegar skoð-
anakannanir fóru að benda til að það
væri alls ekki öruggt fór skelfing að
grípa um sig, ekki bara í Frakklandi
heldur urn allt Evrópubandalagið.
Skyndilega var staðan orðin breytt og
alls ekki útséð um að andstæðingar
Maastricht yrðu ofan á. I aðra röndina
var höfnun útlistuð sem þjóðar- eða
meginlandsógæfa, en í hina var reynt
að gera lítið úr Maastricht-samkomu-
laginu til að reyna að koma þvf inn hjá
kjósendum að afleiðingamar yrðu mun
minni en áður hafði verði haldið fram.
Áhrif skoðanakannana á stjórn-
mál
Þetta er klassískt dæmi um hvemig
skoðanakannanir geta haft afgerandi
pólitísk áhrif. Þegar fyrsta skoðana-
könnunin var gerð fyrir um það bil
hálfri öld reyndist niðurstaðan furðu
nærri niðurstöðunni. Bjuggust menn
jafnvel við að þegar fram liðu stundir
yrðu skoðanakannanir það nákvæmar
að óþarft yrði að efna til kosninga.
Hið gagnstæða hefur hins vegar
skeð. Eftir því sem nákvæmni jókst,
byrjaði fólk að segja rangt til í skoð-
anakönnunum. Það hafði engar skyldur
um að segja þeim satt sem spurðu
spuminganna. Kosning var hins vegar
leynileg og enginn er lil frásagnar hvað
gerist þar. Það að greiða atkvæði krefst
þess að menn taki einlæga afstöðu sem
ekki er krafist í skoðanakönnunum.
Afskipti erlendra stjórnmála-
manna
Franska þjóðaratkvæðisbaráttan er
þegar - fyrir kosningamar - sigur fyrir
pólitískar skoðanakannanir. Og í fyrsta
skipti hefur það haft áhrif á gang mála
um meira og minna allt meginlandið.
Evrópuleiðtogar og aðrir stjómmála-
leiðtogar sem ekki eru franskir em
dregnir fram til að segja sitt álit og taka
þannig þátt f kosningabaráttunni sent
snýr þó ekki beint að þeim. Það er í
íyrsta skipti sem slíkt gerist í Evrópu
því hingað til hafa stjómmálamenn
forðast að taka þátt í eða koma nálægt
kosningabaráttu í öðmm löndum. Það á
eftir að koma í ljós hvort afskipti þeirra
- sem nær eingöngu em í þágu sam-
þykktar Maastricht - þjóni markmiði
sínu.
Þessi afskipti eiga sér augljóslega
stað vegna þess að úrslitin í atkvæða-
greiðslu Frakka munu hafa mikil póli-
tísk áhrif í öðmm löndum Evrópu.
Breski forsætisráðherrann hefur látið
hafa eftir sér að Maastricht-samkomu-
lagið sé dautt, felli Frakkar það, og
hætt verði við að leita staðfestingar
þingsins á því, fari svo.
Ut frá raunsæissjónarmiði er þetta
eflaust réttlætanlegt. En það er óviður-
kvæmilegt að láta það svona augljós-
lega uppi. Það er móðgun við breskan
almenning og almenning lítilla Evr-
ópulanda, bæði þeirra sem eru innan
EB og þeirra sem sótt hafa um aðild
eins og Sviss.
Móðgun við breskan almenning
og smáríki
Það er móðgun við breskan almenn-
ing, því fyrst er þeim ekki leyft að
kjósa um samkomulagið og síðan er
þeim sagt að framtíð þeirra sé undir því
komin hvað franskir kjósendur gera.
Arangurinn verður eflaust annar hring-
leikur í stjómmálum kannananna, sem
sennilega mun miða að þvf að koma i
veg fyrir samþykki breska þingsins, en
sfðustu skoðanakannanir í Bretlandi
benda til að um 2/3 kjósenda vilji þjóð-
aratkvæði og öllu fleiri myndu segja
nei fái þeir tækifæri til þess.
Það er móðgun við lítil Evrópuríki
vegna þess ósanngjama samanburðar
sem gerður er á höfnun Dana, sem er
sópað undir teppið, meðan hugsanleg
höfnun Frakka er talin valda stórkost-
legum straumhvörfum. Kjósendur í
litlum löndum munu fylgjast grannt
með þessu og það getur vel haft áhrif á
það hvemig kjósendur í Sviss verji at-
kvæði sínu í kosningunum um EES
þann 6. desember.
Það kann að þykja nokkuð sérkenni-
legt að skrifa ntikið unt þjóðarat-
kvæðagreiðslu sem ekki hefur enn ver-
ið haldin. En þetta kann að verða í fyrs-
ta skipti þar sem baráttan skiptir meira
ntáli en úrslitin. Það verðurekki heims-
endir fari svo að Frakkar segi nei, EB
hættir ekki að vera til - það verður ein-
faldlega nauðsynlegt fyrir hóp manna
að yfirgefa þröngsýnar skoðanir sínar
og byrja að hugsa upp á nýtt.
En það er þverstæða að jafnvel þótt
svo að Frakkar segi já, þarf slíkt eigi að
síður að eiga sér stað. Það mun koma á
daginn að nýr hugsanagangur hófst áð-
ur en veröldin vissi hvað Frakkar segja.
Sjöundi september kann að reynast
mikilvægari í sögu EB en 20. septemb-
er. Hinn 7. septenrber er dagurinn sem
breski forsætisráðherrann - í krafti for-
sætis innan EB síðari hluta ársins 1992
- hélt ræðu á ráðstefnu í London um
„Evrópu og heiminn eftir 1992“, sem
sagt er að hann hafi stritað meira yfir en
nokkurri annarri á ferli sínum og sem
hefur verið lýst sem byrjun á „gagn-
sókn gegn miðstjómarvaldinu í Brus-
sel“.
Hún var greinilega undir áhrifum af
skoðanakönnunum í Frakklandi þar
sem fram kom að hugsanlega segðu
Frakkar nei - möguleiki sem kald-
hæðnislega, virtist lfklegri þegar hann
skrifaði ræðuna en þegar hann hélt
hana, enda geta hviklyndar skoðana-
kannanir verið jafn hættulegar og þver-
girðingsháttur þeirra.
Major svarar þjóðerniskennd
I þessari ræðu sagði Major ýmsa
hluti sem óhugsandi væri að henn hefði
sagt mánuði áður, þegar jáyrði Frakka
virtist vera í ömggri höfn. T.d: „Þáð
em rótgrónar eðlishvatir hér (í Bret-
landi) samofnar þjóðarsálinni: þeim
verður ekki sópað í burtu með skrúð-
mælgi um vöxt né með slagorðum um
einingu. EB verður að sýna að þessi
ótti er hugarburður. Til að gera svo
verður það að viðurkenna og byggja á
þjóðlegri meðvitund og þjóðlegu
stolti.“.
Major kom einnig inn á vandamál
hinna smærri landa og gerði sig þá sek-
an um mótsagnir. Hann gat ekki skýrt
hvers vegna hugsanleg höfnun Frakka
á Maastricht hefur svo mikil áhrif ef
samkomulagið hafi í reynd þegar verið
fellt með höfnun Dana. „Án samþykk-
is allra tólf aðildarlandanna getur Ma-
astricht-samkomulagið ekki tekið
gildi“ var fylgt eftir með að segja „ef
Danntörk og Frakkland segja bæði nei
verðum við að hugsa málið upp á nýtf
En breski forsætisráðherrann virtist
samt sem áður ólmur fullvissa litlu
löndin nú utan EB. Hann gerði það
nteð að þynna út grundvallarsjónarmið
sameiningar Evrópu. Hann sagði að
Bretar hefðu verið ásakaðir um að vilja
ekkert meira en fríverslunarsvæði í
Evrópu.
Og til mikillar furðu neitaði hann því
ekki heldur reyndi að réltlæta það: með
þvf að segja að það væri aðalatriðið í
sameiningu Evrópu, sem hefði fengið
Svía, Finna, Svisslendinga, Austurrík-
ismenn og Austur- Evrópulönd til að
sækjast eftir inngöngu.
En Major er áreiðanlega að gera
Evrópu greiða með því að halda þess-
um sjónanniðum á lofti með sínurn
milda hætti. Ekki mun þetta fráhvarf
frá Maastricht aðeins gera umsóknar-
ríkjunum sem hann nefndi auðveldara
að sækjum um aðild til lengri tíma litið,
heldur kemur hann einnig inn á stærstu
vandamál Evrópu f dag, sem getur
hæglega orðið mjög mikilvægt f aug-
um okkar allra: hvar eigi nákvæmlega
að draga línuna, á þessu stigi málsins
að minnsta kosti, milli miðsóknar-
krafts, byggðum á efnahagslegum mál-
efnum, sem færir okkur saman, og
miðflóttakrafts, byggðu á tilfinninga-
legum málefnum, sem færir okkur í
sundur.“
Bæjarmálaráð
Alþýðuflokksins
í Hafnarfirði
Fyrsti fundur vetrarins í Bæjarmálaráöi Alþýðuflokksins
í Hafnarfirði verður haldinn næstkomandi mánudag í Al-
þýðuhúsinu við Strandgötu. Fundurinn hefst kl. 20:30.
Dagskrá:
1. Tryggvi Harðarson bæjarfulltrúi kynnir
fyrirhugaða starfsemi vetrarins
2. Heimsókn vinarbæjarkrata frá Cuxhaven
3. Önnur mál
Allir þeir sem sitja í stjórnum, nefndum og ráðum á veg-
um Alþýðuflokksins í Hafnarfirði eru hvattir til að mæta
vel og stundvíslega. Jafnframt er allt Alþýðuflokksfólk
velkomið að sækja fundi bæjarmálaráðs og taka þátt í
stefnumótun og starfi flokksins.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytiö
Auglýsing
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið auglýsir eftir
starfsmanni til að annast skjalavörslu.
Æskilegt að viðkomandi hafi menntun og reynslu á
þessu sviði. Ætlunin er að hefjast handa við tölvufærslu
skjalasafns og því nauðsynlegt að umsækjendur hafi
tölvukunnáttu.
Launakjör í samræmi við kjarasamninga opinberra
starfsmanna. Umsóknir með upplýsingum um menntun
og fyrri störf sendist Heilbrigðis- og tryggingamálaráðu-
neytinu, Laugavegi 116,150 Reykjavík eigi síðar en 10.
október.
Reykjavík, 15. september 1992.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið