Alþýðublaðið - 11.03.1993, Qupperneq 3

Fimmtudagur 11. mars 1993
3
Rœðaformanns Félags íslenskra iðnrekenda, Gunnars Svavarssonar, á ársþingi í gœr,
- hann rœddi um það sem aðrir hafaforðast
ERU LAUN FORSTJORA
FYRIRTÆKJA OF HÁ?
- og eru stjórnir fyrirtœkja og stofnana í einka- og opinbera geiranum ofstórar
eða laun stjórnarmanna og framkvœmdastjóra óþarflega há?
- Er með góðri samvisku hœgt að setjast að samningaborði á móti 100 þúsund launþegum
með staðhœfingar um erfiðleika og niðurskurð í farteskinu, án þess að taka á þeim málum?
Ef marka niá könnun Félags íslcnskra
iðnrekenda og Landssambands iðnaðar-
manna, dróst iðnaðarframleiðsla saman
um a.m.k. 6% árið 1992, miðað við árið
áður. Er þetta mesti samdráttur iðnaðar
í fjóra áratugi. Samdráttinn er að finna á
flestum sviðum. Mestur er hann í iðnaði
sem tengist fjárfestingu, s.s. í steinefna-
iðnaði og málm- og skipaiðnaði, þar sem
áætlað er að velta hafi dregist saman um
allt að 7-10%. Minni samdráttur er sjá-
anlegur í neysluvöruiðnaði og í matvæla-
iðnaði fyrir hcimamarkað er ástandið
skást. Þar bendir margt til að velta hafí
einungis minnkað um 2% eða jafnvel
minna.
Ofan á erfiðleika á heimamarkaði bættist
síðan minnkandi útflutningur. Að vísu jókst
magn áls og kísiljáms um 6%, en áfram-
haldandi verðlækkun þeirra og umtalsverð
minnkun á útflutningi almenns iðnvamings
vega þyngra. Þegar á heildina er litið dróst
verðmæti útflutts iðnvamings saman um
5%.
Slök afkoma iðnaðar 1992
Afkoma iðnfyrirtækja hefur verið afar
slök undanfarin ár, svo ekki sé meira sagt.
Á fimm ára tímabili, 1987 til 1991, töpuðu
þau hálfu prósenti af rekstrartekjum sínum.
Þetta kom frarn í niðurstöðum könnunar
Þjóðhagstofnunar á yflr 200 fyrirtækjum,
sem samtals eru nteð um helming af veltu
greinarinnar.
Afkoma atvinnulífsins í heild, sam-
kvæmt álíka úrtaki og áður var vísað til, var
heldur skárri. Hreinn hagnaður reyndist
1,4% sem hlutfall af rekstrartekjum. Til
samanburðar við afkomutölur úr fslensku
atvinnulífi má nefna, að svipað úrtak úr
dönskum iðnaði sýnir3,3% hagnað. Ef litið
er á dæmið frá öðru sjónarhomi, kemur í
Ijós að arðsemi eigin fjár íslensku iðnfyrir-
tækjanna var neikvæð, niðurstaða úrtaks úr
atvinnulífinu í heild sýndi um 2,5% arð-
semi, en danskur iðnaður skilaði 10% arð-
semi eigin fjár.
El' stóriðjan er undanskilin, var afkoma
iðnaðar árið 1991 að meðaltali í jafnvægi,
ef jafnvægi skyldi kalla, þ.e. hvorki var um
tap né hagnað að ræða. Ekkert var eftir til
greiðslu arðs af eigin fé fyrirtækjanna. Um
afkomu stóriðjufyrirtækjanna síðustu miss-
erin þarf vart að fjölyrða.
Engar tölur liggja enn fyrir um afkomu
iðnaðarins á síðasta ári. Ymis rök hníga
Itins vegar að því að hún hafi versnað um-
talsvert. Þar má fyrst nefna að iðnaður dróst
verulega saman, ef marka má könnun um
iðnaðarhorfur. Innlend vaxtaþróun var iðn-
aðinum óhagstæð á árinu. Áætlanir Seðla-
banka benda til þess að innlendir raunvext-
ir hafi frá fyrra ári hækkað um 0,6% eða
meira. Raunvextimir hafa nú tvöfaldast á
þremur ámm. Til viðbótar olli þróun ým-
issa gjaldmiðla og gengisfelling umtals-
verðu gengistapi, sem að vísu er ekki sann-
gjamt að árið beri eitt og sér.
Niðurfelling eða ný gjöld?
Miðað við það sem hér hefur verið sagt
er ljóst að afkoma almenns iðnaðar var all-
miklu verri á árinu 1992 en árið 1991. Út-
reikningar félagsins benda til að rekstrartap
haft aukist um 2,5%. Þar eð úrtak Þjóðhags-
stofnunar gaf til kynna að afkoma fyrir-
tækjahópsins væri við núllið, má ætla að
hreint tap fyrirtækjanna árið 1992 nemi
tveimur og hálfu prósenti.
Ekki vom þó allar vættir atvinnulífinu
andsnúnar á síðasta ári. Niðurfelling að-
stöðugjalds dró verulega úr taprekstri fyrir-
tækjanna. Hjá venjulegu iðnfyrirtæki lækk-
aði koslnaður um eitt prósent og tapið
minnkaði að sama skapi. Virða skal það
sem vel er gert. Loksins hefur þessi gamli
draugur verið kveðinn niður. Eða hvað?
Mér varð satt að segja bmgðið í byrjun síð-
ustu viku, þegar lesin var upp ályktun frá
fulltrúaráðsfundi Sambands íslenskra sveit-
arfélaga. Þar sagði: „Skattlagning sveitarfé-
laga á atvinnufyrirtæki verði endurskoðuð
nteð það í huga að atvinnureksturinn greiði
að vemlegum hluta þann tekjumissi, sem
sveitarfélögin hafa orðið fyrir við afnám
aðstöðugjaldsins".
Með hverju eiga iðnfyrirtæki að greiða
þann skatt? Tapinu? Uppsöfnuðu hálfs pró-
sents tapi áranna 1987 til 1991. Eða tveggja
komma fimm prósenta tapi síðasta árs? Vel
kann að vera að mörg fyrirtæki í ýmsum at-
vinnugreinum hafi gengið betur en tölumar
um afkomu iðnaðar gefa til kynna og séu
því aflögufær. En skattlagning í anda að-
stöðugjalds, skattur á laun eða skattur á
skýli úr steypu gerir bara ekki upp á milli
þess hvort fyrirtækin geta innt slíkt framlag
af hendi eða ekki. Til þess höfum við annað
kerfi. Það leggur á skatt í hlutfalli við af-
kontu. Sé afkoman góð greiðir fyrirtækið
umtalsverðan skalt, en sé hún léleg greiðir
það lítinn skatt eða engan.
Sljómvöld hafa ákveðið lækkun tekju-
skattshlutfalls í atvinnurekstri til móts við
það sem gerist í öðrum löndum. Enn er
hlutfallið of hátt og raunskattlagning hefur
lítið sem ekkert lækkað, þegar tekið er tillit
til hjöðnunar verðbólgu og afnáms ýmissa
undanþága. Einföldun á skattkerfinu og
lækkun hlutfalla eiga að leiða til aukinnar
skilvirkni. Með því er unnt að stoppa í göt-
in í kerfinu, þau sem á ensku eru kölluð „lo-
op holes“ og við getum til að byrja með
kallaö skatthol.
Beisk blanda
Frantundan eru enn einir samningar um
kaup og kjör í landinu. Þeir hljóta að inn-
sigla þá staðreynd að livað eina, sem til
skiptanna er, hefur minnkað. Hvort heldur
litið er á samdrátt sjávarafla, verðlækkun
afurða sem við seljum úr landi, aukna sam-
keppni í innflutningi eða síhækkandi fjár-
magnskostnað; allt ber að sama brunni. Af-
leiðingamar koma fram í lélegri afkomu
fyrirtækja og atvinnuleysi. Kaupmáttur
okkar sem í landinu búum fer minnkandi.
Ef að líkum lætur verður kaupmáttur ráð-
stöfunartekna þó ekki lægri á þessu ári en
hann var árið 1986, en þá ríkti visst jafn-
vægi í viðskiptum okkar við önnur lönd. Af
þeim sökum er árið 1986 stundum notað
sem viðmiðunarár þegar rætt er um sam-
keppnisstöðu atvinnulífsins.
Annað mál er, að um og upp úr miðjum
síðasta áratug var óvenjulegur uppgangur
og þensla hér á landi. Segja má að við séum
nú að súpa af því seyðið, þar eð erfiðleika
atvinnulífsins má að vemlegu leyti rekja til
þensluáranna. Sumum kann að þykja þetta
hljóma undarlega en svo er þó ekki. Aukin
eftirspum eftir vöm og þjónustu leiddi til
aukinnar samkeppni um vinnuaflið og mik-
illar hækkunar launa sem gerði íslensk fyr-
irtæki um tíma nær ósamkeppnisfær. Eftir-
spumin leiddi til mikillar og að sumu leyti
óarðbærrar fjárfestingar. Fjárfestingin var
að vemlegu leyti gmndvölluð á skuldasöfn-
un. Síðan gerðist það tvennt að eftirspumin
minnkaði og vextir hækkuðu. Slík blanda
hlýtur að vera beisk.
GUNNAR SVAVARSSON, formaður Félags
íslenskra iðnrekenda, setur hér ársþingið í
gær, en það verður cf til vill hið síðasta í sögu
félagins, framundan er sameining nokkurra
félaga í iðnaði i ein öflug samtök.
Af þessum sökurn, meðal annars, hlýtur
komandi samningagerð að fela í sér kjara-
rýmun.
Fjögur félög renna saman í eitt
En við getum ekki varpað öllum vandan-
um yfir á aðra. Við þurfum einnig að taka á
eigin málum. Undanfarið hálft ár hafa for-
ráðamenn fjögurra félaga í iðnaði fjallað
um sameiningu þeirra í ein heildarsamtök.
Markmiðið er að efla samtök í iðnaði og
hagræða um leið. Félag fslenskra iðnrek-
enda hefur nú fyrst félaganna tekið form-
lega afstöðu til málsins. I morgun vom til-
kynnt úrslit í skriflegri atkvæðagreiðslu um
sameininguna. Þar kom fram að 93,5% fé-
lagsmanna voru fýlgjandi en aðeins 5,5% á
móti. Slík niðurstaða er afdráttarlaus skila-
boð til okkar allra, sem að félagsmálum
starfa, að taka til hendinni og hagræða. Ef
af sameiningu verður, er talið er að ná megi
um 30% spamaði í rekstri félaganna, án
þess að skerða þjónustuna.
Formenn og framkvæmdastjórar félag-
anna fjögurra voru í upphafi viðræðna sam-
mála um að segja af sér, komi til samein-
ingar. 1 nýjum samtökum verður aðeins
einn formaður og einn framkvæmdastjóri,
aðeins ein sjömannastjóm, sem sitja mun
stjómarfundi, og ársþingin verða ekki fjög-
ur heldur eitt. Aðeins þetta er ekki svo lítill
spamaður tíma og fjármuna.
Islenski fiárfestingabankinn hf. -
tvölaldur ávinningur
Þá hafa viðræður Félags íslenskra iðn-
rekenda og Landssambands iðnaðarmanna
við iðnaðar- og viðskiptaráðherra nú leitt til
niðuretöðu urn framtíð lánasjóða iðnaðar-
ins. Á næstu vikum verður væntanlega lagt
fram fmmvarp um íslenska ljárfestinga-
bankann hf., sem ætlunin er að stofna á
granni Iðnlánasjóðs um næstu áramót. Á
árinu 1995, þegar íslendingar hafa eignast
Iðnþróunarsjóð að fullu, er svo gert ráð fyr-
ir að hann sameinist Islenska fjárfestinga-
bankanum. Þama er á ferðinni annað dæmi
þar sem tvöföldum ávinningi er náð með
einni aðgerð: Starl'semi sjóðanna er hagrætt
og hún efld um leið. Einnig er gert ráð fyrir
því að tæpur helmingur eigin fjár sjóðanna
renni til að standa straum af vöruþróunar-
og markaðsmálum í þágu iðnaðar og rekstri
samtaka í iðnaði. Með því móti yrði unnt að
fella niður iðnlánasjóðsgjald og iðnaðar-
málagjald án þess að draga úr þjónustu eða
framlögum til vöraþróunar- og markaðs-
mála.
Hagrætt í ræstingu, en hvað með
forstjóralaunin?
Sé dæmi tekið um iðnfyrirtæki með 400
milljóna króna veltu, hafa því ákvarðanir,
sem teknar vora á einu misseri, leitt til
lækkunar útgjalda fyrirtækisins um fimm
og hálfa milljón króna, þegar upp er staðið.
Munar mestu um brolthvarf aðstöðugjalds
sem hefði verið 4 milljónir, en 2/3 af öðrum
gjöldum falla einnig brott.
Hér má ekki láta staðar numið í hagræð-
ingu og lækkun útgjalda. Stjómendur fyrir-
tækjanna þurfa einnig að líta í eigin barm.
Við þekkjum öll dæmið þar sem rekstrar-
spamaður hefst á því að hagræða í ræstingu.
Þá er dregið úr yfirtíð, lager og útkeyrsla
endurskipulögð og reynt að auka afköst. En
hvað með okkur sem stjómum fyrirtækjun-
um eða sitjum í stjómum þeirra? Er með
góðri samvisku hægt að setjast að samn-
ingaborði á móti 100 þúsund launþegum,
með staðhæfingar um erfiðleika og niður-
skurð í farteskinu, án þess að taka á þeim
málum? Eg minntist áðan á hvemig samtök
í iðnaði ætla að fækka framkvæmdastjórum
sfnum úr fjórum í einn með því að sameina
starfsemi samtakanna. Mörg fyrirtæki og
stofnanir era með lleiri en einn forstjóra.
Allir vita að aðeins einn skipstjóri er á
hverju skipi.
Getur verið að stjómir fyrirtækja og
stofnana í einka- og opinbera geiranum séu
of stórar eða laun stjómarmanna og ffam-
kvæmdastjóra óþarflega há? Er tekið nægi-
legt tillit til þess þegar illa árar í rekstrinum
eða þjónusta þeirra þykir of dýr? Oft hefur
kaupandi og notandi þjónustunnar lítil sem
engin áhrif á verð hennar og á ekki í önnur
hús að venda. Þeir, sem aðstöðu hafa til að
skammta sjálfum sér kjör, þeir þurfa sér-
staklega að vanda ákvarðanir sínar og gæta
hófs.
20 milljarða innilutningur sam-
keppnisvöru
Fá teikn era á lofti um efnahagsbata á ís-
landi næstu tvö árin a.m.k. Að vísu era
horfur um batnandi hag annarra þjóða, sem
hafa mun áhrif hér á landi síðar meir, ef að
líkum lætur. Fyrir okkur liggur því að
þreyja þorrann og góuna og vinna okkur
hægt en markvisst út úr vandanum. íslensk-
ur iðnaður þarf að verja fenginn hlut á
heimamarkaði og sækja jafnframt ffam.
Nýleg herferð um íslenskt í öndvegi er liður
í því starfi. Samtök í iðnaði og launþega-
hreyfingin lögðust þar á eitt og minntu
landsmenn á miklivægi þess að velja ís-
lenskt. Talið er að innfíutningur á vamingi,
hliðstæðum þeim sem framleiddur er hér á
landi, nenti yfir 20 milljörðum. Þetta er á
við tjórðung iðnaðarframleiðslu íslendinga
og nemur svipaðri upphæð og allur útflutn-
ingur iðnaðarvara. Því er um mikið að tefla
að hér náist einhver árangur. Það kann að
vera vísbending um árangur kynningarinn-
ar, að könnun á iðnaðarhorfum si'ðustu tvo
mánuði ársins benti til þess að velta í mat-
vælaiðnaði hafi vaxið um 5% frá sama tíma
Borgarstjóri, Markús Örn Antonsson, í hópi iðnrekenda á ársþinginu í gær. A-myndir E.Ól.
„Getur verið að stjórnirfyrirtœkja og stofn-
ana í einka- og opinbera geiranum séu of
stórar eða laun stjórnarmanna og fi~am-
kvœmdastjóra óþaiflega há? “