Alþýðublaðið - 11.03.1993, Qupperneq 4

4
Fimmtudagur 11. mars 1993
árið áður.
Hurðinni skellt á útlenda fingur
Dagskrá ársþingsins er að þessu sinni
helguð fjárfestingum erlendra aðila hér á
landi og innlendu áhættufé. Islendingar
hafa verið í meiri einangrun en margar aðr-
ar þjóðir í fleiri en einum skilningi. Auk
landfræðilegrar legu höfum við hafnað er-
lendum áhrifum á viðskiptasviðinu. Oft vill
ofurvemd þröngra sérhagsmuna ráða ferð-
inni og tefja framgang nútíma viðskipta-
hátta. Dymar sem erlendar fjárfestingar
gætu streymt um eru einungis opnar í hálfa
gátt. Ekki nóg með það. Hurðin á það til að
skella á fingur útlendinga sem hér vilja
festa fé sitt. Hafa menn þá líklega fundið
einhvem vott af fiskilykt af höndum þeirra.
Islenskt atvinnulíf þarfnast fleiri stoða að
styðjast við. Draga þarf úr einhæfni útflutn-
ings okkar og við þurfum aukið áhættufé í
stað erlends lánsfjár, sem við hljótum að
kikna undan, ef svo heldur áfram sem horf-
ir. Okkur hefur hingað til ekki auðnast að
laða til okkar erlenda fjárfesta í neinum
mæli. Líklega er erlend fjárfesting hvergi
jafn lítil og hér á landi. Mikið starf er því
framundan, sem felst í því að laga enn
rekstrarskilyrðin og laða að erlenda fjár-
festa. Til þess þurfum við að stórefla kynn-
ingarstarf og gera það markvissara. Því ber
að fagna því starfi sem nú er að hefjast, þar
sem meta á kosti þess að sameina kraftana
og efla um leið kynningu á Islandi sem
landi til fjárfestinga. Aðilar að málinu eru
Útflutningsráð, Ferðamálaráð og Markaðs-
skrifstofa Iðnaðarráðuneytis og Landsvirkj-
unar.
Deilur sem frestuðu erlendum fjár-
festingum
Sá erlendi aðili, sem Iengsta reynslu hef-
ur hér á landi, er Islenzka álfélagið. For-
stjóri þess fjallaði, á rabbfundi í VÍB stof-
unni, um helstu kosti og galla lands og
þjóðar fyrir erlendan fjárfesti eins og Al-
usuisse. Meðal kosta taldi hann vera ónýtta
en endumýjanlega orku og góðar lausnir til
að taka við umhverfisáhrifum vegna virkj-
ana og vinnslu úrgangsefna. Vinnuafl væri
menntað og talaði ensku. Staðsetning í
miðju Atlantshafi og góðar hafnir væm
kostir, svo og tollfrjáls aðgangur að Evr-
ópu. Efnahagslíf og stjómmál væru á föst-
um gmnni.
En hann greindi einnig frá því sem miður
fer. Þannig sagði hann deilur við ríkis-
stjómina á árunum 1980 - 1984, sem báðir
aðilar hefðu átt sinn þátt í, hafa verið áfall
fyrir Alusuisse. Deilumar hefðu trúlega
valdið því að erlendum fjárfestingum hefði
verið frestað um 10 ár. Þá taldi hann við-
horf landans til erlendra fjárfesta hafa batn-
að, en þó örlaði enn á því að þeir væm ekki
velkomnir. Útlendingar væm viðkvæmir
fyrir slíku. Hann benti á nauðsyn þess að
hafa samningagerð gagnvart opinbemm að-
iium á einni hendi og að erfitt væri að eiga
við verkalýðshreyfinguna, því hún væri svo
margskipt. Það væri stöðugt starf fyrir
stjómendur að ræða við mörg verkalýðsfé-
lög og of langan tíma tæki að taka ákvarð-
anir.
Þessi orð forstjórans minna okkur enn á
þá möguleika sem við eigum til eflingar og
aukinnar fjölbreytni í atvinnulffinu, en
einnig að bæta þarf starfsskilyrðin.
Góður skilningur iðnaðarráðherra
Góðir ársþingsgestir. Svo kann að fara að
þetta ársþing Félags íslenskra iðnrekenda
verði hið síðasta og að ári komum við sam-
an undir merkjum nýrra, öflugra samtaka.
Eg vil því að Iokum nota tækifærið og
þakka stjómarmönnum gott samstarf,
starfsmönnum fyrir vcl unnin störf og vel-
unnurum öllum fyrir hlýhug í garð félags-
ins. Þá vil ég fyrir hönd félagsins þakka iðn-
aðarráðherra fyrir ánægjulegt samstarf sem
hefurfarið vaxandi með tímanum. Ráðherr-
ann hefur sýnt skilning á því að leysa þau
viðfangsefni sem upp hafa komið tneð
þeim verkfærum sem frjálsræði og mark-
aðslausnir bjóða upp á. Mörg mál hafa þok-
ast vel áfram og önnur leyst farsællega.
Þótt undanfarin ár hafi nokkuð hallað
undan fæti, skulum við um leið minnast
þess að ekki eru nema fimm ár síðan at-
gangurinn og þenslan í atvinnulífinu vom
svo mikil að illa gekk að manna störf í iðn-
aði. íslenskur iðnaður er ótrúlega fjölbreytt-
ur miðað við stærð þjóðarinnar. Geysimikil
gróska er hjá ungum hönnuðum, sem leggja
metnað í verk sín, eins og nýafstaðin um-
búðasamkeppni og hönnunardagur bera
vitni um. Evrópudymar eru að opnast upp á
gátt, sem auðveldar fyrirtækjunum að efla
aiþjóðleg tengsl sín, og tækifæri til að auka
erlenda fjárfestingu í landinu em að mestu
ónotuð. Við sem störfum í iðnaði höfum trú
á því að íslenskur iðnaður eigi framtíðina
fyrir sér. Þess þarfnast þjóðin svo sannar-
lega.
/
Arsfundur Félags íslenskra iðnrekenda
F ramtíð íslensks iðnaðar
- ræða Jóns Sigurðssonar iðnaðar- og viðskiptaráðherra
á ársfundinum að Hótel Sögu í gœr
Um þessar mundir eru ýmsar blikur á
lof'ti í íslensku atvinnulífi. Bágborið
ástand mikilvægra fiskistofna, langvinn
efnahagslægð í viðskiptaríkjunum, um-
rót í Austur-Evrópu og skuldahali ríkis-
sjóðs veldur vanda. Við glímum við af-
leiðingar samdráttar í útfiutningi um
leið og við erum mitt í hringiðu alþjóð-
legrar þróunar í efnahagsmálum sem
auðvitað veldur óvissu.
Við slíkar aðstæður er sérstaklega mikil-
vægt að halda áttum og leggja línur fyrir
framtíðina með umbótum í almennum
starfsskilyrðum atvinnulífsins. Eg mun hér
fyrst gera að umræðuefni þróun starfsskil-
yrða iðnaðar, fjalla síðan um opnun fjár-
magnsmarkaðar og þýðingu hennar fyrir
iðnaðinn og að lokum ræða nauðsyn ný-
sköpunar í atvinnulífinu.
Þróun starfsskilyrða iðnaðar
Þegar horft er þrjá til fjóra áratugi aftur í
tímann var iðnaður hér á landi svo að segja
alveg bundinn heimamarkaði og sam-
keppnisstaða hans varin með tollum og
beinum innflutningshömlum á samkeppni-
svörum. Að nokkru leyti vegna þessara að-
stæðna var iðnaður yfirleitt settur skör
lægra en landbúnaður og sjávarútvegur um
opinbera fyrirgreiðslu, skattmeðferð og að-
gang að lánsfé.
Undanfama þrjá áratugi hefur umgjörð
atvinnulífsins verið að breytast jafnt og þétt
í átt til opnara markaöskerfis. Innflutnings-
höft hafa verið afnumin á svo til öllum vör-
um nema landbúnaðarafurðum. Tollvemd
iðnaðar hefur einnig verið afnumin í áföng-
um, þannig að iðnaðurinn býr nú við óhefta
samkeppni, um leið og hann hefur orðið út-
flutningsgrein í vaxandi mæli. Samkeppn-
isstaða mikils hluta iðnaðar er af þeirri
ástæðu orðin hliðstæð stöðu sjávarútvegs
þegar frá er talinn aðgangur að auðlindum
sjávar sem enn er veittur án endurgjalds og
augljóslega hefur áhrif á gengisskilyrðin.
Samfara opnun markaðarins og aukinni
erlendri samkeppni hefur það verið mark-
miðið að jafna starfsskilyrði og draga úr
óþarfa mismunun, sem áður var, t.d. í skatt-
meðferð, lánskjömm og aðgangi að fjár-
magni. Beri menn saman þau skilyrði, sem
sjávarútvegur og iðnaðurbúa nú við, miðað
við það sem var fyrir tveimur til þremur
áratugum, þá er ljóst að mikil breyting til
batnaðar hefur á orðið.
Starfsskilyrðanefnd
A áranum 1980-81 starfaði nefnd á veg-
um forsætisráðuneytis til að bera saman
starfsskilyrði iðnaðar, sjávarútvegs og land-
búnaðar. I skýrslu nefndarinnar var bent á
að aðstöðugjald væri hærra hjá iðnaði en
sjávarútvegi og opinber framlög væru mun
minni til iðnaðar en sjávarútvegs eða land-
búnaðar.
Nefndin taldi að útflutnings- og sam-
keppnisgreinum iðnaðar væri búin betri að-
staða en öðram greinum iðnaðar með end-
urgreiðslu söluskatts, álagningu jöfnunar-
gjalds og niðurfellingu á aðflutnings- og
sölugjöldum af sérhæfðum fjárfestingar-
vöram og nokkram öðrum aðföngum.
Hvað hefur áunnist í að bæta starfs-
skilyrði iðnaðar?
Þann áratug sem liðinn er frá því nefndin
Iauk störfum hafa bæði starfsskilyrði ein-
stakra greina iðnaðar verið jöfnuð og dreg-
ið verulega úr þeim mun sem var á starfs-
skilyrðum iðnaðar, sjávarútvegs og land-
búnaðar. Mikilvægustu breytingamar hafa
reyndar orðið á allra síðustu áram. I þessu
sambandi nefni ég sérstaklega eftirtalin
fimm atriði:
I .Skattar an’iimuveganna hafa í aSalat-
riðum verið samrœmdir. Með upptöku
virðisaukaskatts í ársbyrjun 1990 hvarf sú
mismunun sem stafaði af því að sumar
greinar fengu uppsafnaðan söluskatt afað-
föngum endurgreiddan en aðrar ekki. Ari
síðar leysti tiyggingagjald launaskatt af
hólmi og um síðustu áramót var aðstöðu-
gjaldið afnumið.
2. Eifitt er að bera saman opinber fram-
lög til atvinnugreina en sé litið til haka um
10 ár hefur dregið verulega úr opinberum
framlögum til landbúnaðar. Með tillögum
um Þróunarsjóð sjávarútvegs er gert ráð
fyrir því að sérstakt gjald af aflamarki
muni í framtíðinni standa undir öllum
skuldbindingum sjóðsins, sem mun yfirtaka
Atvinnutryggingasjóð og Hlutafjársjóð.
Aukið framlag hins opinbera til rann-
sókna-og þróunarstaifs hefur í meira meeli
farið til iðnaðar en landbúnaðar og sjávar-
útvegs. Það er því alveg Ijóst að markvisst
hefur verið unnið að því að jafna þennan
þátt staifsskilyrða iðnaðar, laitdbúnaðar
og sjávarútvegs.
3. Verðmyndun á innlendum iðnaðarvör-
um hefur í aðalatriðum verið gefin frjáls.
4. Aðflutningsgjöld og tollar hafa al-
mennt lækkað og þar með verð á aðföngum
og ýmsum búnaði til atvinnurekstrar.
5. Með opnun fjármagnsmarkaðar á síð-
ustu árum, einkum frá 1990, hafa starfs-
skilyrði atvinnugreina jafnast hvað varðar
láitskjör og aðgang að lánsfé. Lokaskrefin
verða stigin í tengslum við EES-samning-
inn.
Af þessari upptalningu er ljóst að mjög
mikilvæg skref hafa verið stigin í jöfnun
starfsskilyrða atvinnuvega hér innanlands á
síðustu árum. Verkefnið framundan lýtur
fremur að því að jafna starfsskilyrði inn-
lendra og erlendra fyrirtækja. Þar hefur ým-
islegt þegar áunnist. Nefni ég þar sérstak-
lega stöðugleika í gengis- og verðlagsmál-
um og lækkun tekjuskatts fyrirtækja. En
betur má ef duga skal. Þátttaka íslands í
Evrópska efnahagssvæðinu kallar á vera-
legt átak af hálfu hins opinbera til að lag-
færa starfsskilyrði innlendra fyrirtækja
þannig að þau búi við betri eða a.m.k. sam-
bærileg skilyrði og erlendir keppinautar.
Auk þess þurfa stjómvöld og hagsmuna-
samtök að taka höndum saman í því skyni
að efla þekkingu á því hvemig við getum
sem best nýtt okkur tækifærin sem felast í
EES-samningnum. íslenskt atvinnulíf
stendur ekki undir viðunandi lífskjörum
nema það fái þrifist í alþjóðlegri samkeppni
sem fer síharðnandi.
Það er hins vegar með öllu óraunhæft að
ætla að í ríkjandi árferði verði auðvelt að
JÓN SIGURÐSSON, iðnaðarráðherra, flytur ræðu sina á ársþingi Félags íslenskra iðnrekenda í
gær.
„Það er alkunna úr hagsögunni að gnótt
auðlinda er hvorki nauðsynlegt néfullnœgj-
andi skilyrði fyrir efnahagsframförum og
góðum lífskjörum. Sagan sýnir raunar að því
ferfjarri að aðgangur að auðlindum einn
saman tryggi efnahagsframfarir og góð lífs-
kjör“.
Gestir iðnrekenda á þinginu í gær, Valur Valsson, bankastjóri íslandsbanka, Birgir Isleifur Gunnarsson, Seðlabankastjóri, Tryggvi Pálsson,
bankastjóri Islandsbanka, Kristinn Björnsson, forstjóri Skeljungs, Vilhjálmur Egilsson, alþingismaður og frainkvæindastjóri Verslunarráðs ís-
lands. Fremstur á myndinni er Jóhannes Nordal, Seðlabankastjóri. - A-myndir E. Ól.