Alþýðublaðið - 22.12.1993, Qupperneq 2

2 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
LEIÐARI SJÓNARMIÐ & FANNFERGI
Miðvikudagur 22. desember 1993
MMMBIim
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Sigurður Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Hermóður Sigurðsson
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarverð kr. 1.400 á mánuði. Verð í lausasölu kr. 140
Lítið dæmi um
upplausn í Framsókn
Framsóknarflokkurinn hefur einn flokka á Alþingi hafnað
tveggja þrepa virðisaukaskatti en orðaskipti um annað skattþrep
komu upp í umræðum á Alþingi um skattafrumvarp ríkisstjóm-
arinnar. Forystumenn verkalýðshreyfíngarinnar settu þá úrslita-
kröfu við gerð síðustu kjarasamninga að virðisaukaskattur yrði
lækkaður á matvæli. Ráðherrar ríkisstjómarinnar, einkum Al-
þýðuflokksins, reyndu að telja forystumönnum verkalýðshreyf-
ingarinnar hughvarf og benda á skynsamlegri leiðir til kjarabóta
en allt kom fyrir ekki. Annað skattþrep hefur óneitanlega í för
með sér mikla röskun á skattkerfmu og alltaf má deila um rétt-
mæti þess að virðisaukaskattur sé settur í tvö þrep. Mun æski-
legra hefði verið fyrir alla aðila að semja um kjarabætur á öðmm
nótum.
Forystumenn verkalýðshreyfíngarinnar hlustuðu ekki á sjónar-
mið ríkisstjómarinnar á sínum tíma. Ríkisstjóminni var því stillt
upp við vegg fyrir tveimur vondum valkostum: Upplausn á
vinnumarkaði eða tveggja þrepa virðisaukaskatti. Ríkisstjómin
kaus að fara að tilmælum forystumanna launþegahreyfingarinn-
ar um lækkun á virðisaukaskatti á matvæli og þar með varð
tveggja þrepa virðisaukaskattur að vemleika.
Við gerð kjarasamninga vom það ríkisstjómarflokkamir einir
sem áréttuðu að óæskilegt væri að taka upp tveggja þrepa virðis-
aukaskatt í sambandi við lækkun á skatti á matvæli. Stjómarand-
stöðuflokkamir hreyfðu engum mótmælum. Það hlýtur því að
vekja nokkra furðu að nú skuli Framsóknarflokkurinn hafa uppi
mikla andstöðu í þingsölum, einn flokka, gegn tveggja þrepa
virðisaukaskatti í tengslum við umræður um skattafrumvarp rik-
isstjómarinnar. Þetta verður að telja meiriháttar stefnubreytingu
hjá Framsóknarflokknum og óljóst hvað vakir fyrir framsóknar-
mönnum í þessu efni. Það er ekki hægt að vera sammála þeirri
kröfu launþegahreyfingunnar að lækka opinber gjöld á matvæli
en samtímis vera á móti tveggja þrepa virðisaukaskatti. Slíkur
málflutningur er þversögn og dæmir sig sjálfur. Og sú undarlega
staða er komin upp í þessu máli, að Framsóknarflokkurinn er
sammála stjómarflokkunum um að vera gegn tveggja þrepa
virðisaukaskatti. Stjómarflokkamir em hins vegar bundnir af
gerðum kjarasamningum en Framsóknarflokkurinn getur leikið
lausum hala í stjómarandstöðu.
Framsóknarflokkurinn hefur um skeið verið í miklum umbrot-
um. Dæmið af kollhnísnum í virðisaukaskattinum er talandi
dæmi um tilvistarkreppu framsóknarmanna þessa dagana. Fram-
sóknarflokkurinn hefur verið mikil hagsmunagæsluflokkur bú-
vöruframleiðenda og samvinnuhreyfingar. Báðir þessir aðilar
byggðu upp stórveldi á 20. öldinni á fslandi. Það óeðlilega við
uppbyggingu þessara aðilja var að gróskan átti sér stað í skugga
hafta og einokunar. Framsóknarflokkurinn hefur ávallt veitt bú-
vömframleiðendum og samvinnuveldinu pólitískt skjól, marg-
þættar fyrirgreiðslur og stuðlað að lagasetningu sem skekkt hef-
ur samkeppnisaðstöðuna á markaði.
A síðustu áram hefur þjóðfélagið opnast hægt og sígandi og
höftunum og einokuninni létt. Opinberar greiðslur til búvöra-
framleiðenda hafa snarminnkað og ríkisíjáraustri til óarðbærra
fyrirtækja linnt að mestu. Helstu atvinnuvígi Framsóknar hafa
hranið í kjölfar aukins frelsis og jafnari samkeppni á markaði.
Sambandið leitar nú nauðungarsamninga til að forða gjaldþroti,
kaupfélög um land allt hafa lagt upp laupana eða sameinast og
hér í Reykjavík er Mikligarður allur. Bændur og aðrir búvöru-
framleiðendur standa nú frammi fyrir nýjum tímum og miklum
umbreytingum. Öllum þessum aðilum er ljóst að stefna Fram-
sóknarflokksins í atvinnumálum hefur ekki verið byggð á bjargi.
Það era því töluverðar líkur á því að Framsóknarflokkurinn
muni gjalda fyrir stefnu sína í efnahags- og atvinnumálum.
Uppþotið í virðisaukaskattsmálinu er lítið dæmi um þá upplausn
er ríkir innan raða framsóknarmanna þessa dagana.
ÖNNÍiR SJONfíRMIÐ
AFLIÐ FULLVIRKJAÐ
EGGERTG. ÞORSTEINS-
SON, fyrrverandi ráðherra
fyrir Alþýðuflokkinn og
fyrrverandi forstjóri Trygg-
ingastofnunar rikisins,
skrifar athyglisverða grein í
síðasta tölublað Fréttabréfs
Öryrkjabandalagsins. Grein
Eggerts ber fyrirsögnina
„GAGNKVÆMT SAM-
STARF“. Lítum á skrifin:
„Mörg félagasamtök
kvarta sáran undan áhuga-
leysi meðlima sinna og erf-
iðleikum á að laða þá til
virkrar þátttöku í sjálfu fé-
lagsstarfinu.
Orsakanna fyrir þessu al-
varlega ástandi er stöðugt
leitað og ýmsar tilraunir
gerðar meðal annars með
langsóttum skemmtiatrið-
um sem er bætt inn í fund-
ardagskrá, ef vera mætti til
að örva fundarsókn.
Jaíhífamt þessari deyfð í
þátttöku manna í venju-
bundnum fundum samtaka
sinna, íylgir sá böggull
skammrifi að trúnaðar- og
ábyrgðarstörfin færast yfir
á færri hendur og fyrr en
varir þreytist forystuliðið
og þarf þá vart að sökum að
spyrja.
Öllu félagslega þenkj-
andi fólki hrýs hugur við
því, hvert þessi uggvæn-
lega stefna leiðir.
Þessi „sannleikur" máls,
mun þó ekki alveg einhlítur
og mun uppruni og tilgang-
ur, ásamt markmiðum
hinna einstöku félagasam-
taka nokkm ráða um raun-
hæfa þátttöku einstakling-
anna, er félögin mynda, í
hinum daglegu störfum
hvers félags.
fiLÞÝÐUBLfiÐIÐ - fiLLTfiF ÚTI fíO LEIKfi SÉR!
Alþýðublaðsmynd / Einar Óla.
Verkalýðs- og stjóm-
málafélög eru hér í nokkr-
um sérflokki, en þátttaka
þar er nokkuð bundin átök-
um um kaup og kjör, ásamt
ástandi á vinnumarkaði.
Stjómmálafélögin taka
fjörkipp þegar almennar
kosningar og undirbúning-
ur þeirra nálgast, en þess á
milli fer lítið fyrir staifsemi
þeirra.
Þriðji flokkur félagasam-
taka og ekki sá áhrifa-
minnsti eru styrktar- og
líknarfélög, sem helgað
hafa störf sín baráttu gegn
hinum ýmsu tegundum
sjúkdóma sem hijá samtíð-
arfólkið.
Ég hefi áður á opinber-
um vettvangi látið þá skoð-
un mína í ljós og ítreka
hana hér enn, að það væri
verðugt verkefni fyrir okk-
ar vel menntuðu hagfræð-
inga og viðskiptafræðinga
að taka saman á sem að-
gengilegastan hátt yfirlit
um framlag líknar- og
styrktarfélaga til heilbrigð-
ismála síðustu áratugina.
Hvers vegna ekki að líta
um öxl í þessum efnum á
50 ára afmæli lýðveldisins
á næsta ári og meta þessi
störf í ljósi staðreyndanna?
Við slíkt mat verður því
miður aðeins unnt að styðj-
ast við hinn sýnilega efnis-
þátt þessara mála, en ætti
eigi að sfður að auðvelda
almenningi að draga raun-
hæfa lærdóma af því hverju
félagsleg samstaða fær
áorkað. Persónulega er ég
heldur ekki í neinum vafa
um að niðurstöðumar yrðu
í senn ótrúlegar, en örvandi
til enn frekari starfa.
Hin hliðin á afrekaskrá
þessara samtaka, sem felst í
fækkandi veikindatilfellum
og aukinni vellíðan einstak-
linganna, verður seint eða
aldrei til íjár metin.
Slík samantekt eða heild-
aryfirlit verður þó enn verð-
mætara í hug þeirra sem
skoða vilja þessi mál af
raunsæi, að fullvíst má telja
að það fjármagn sem bund-
ið er í sjálfboðavinnu, hús-
um og búnaði þeirra (öll-
um?) fyrir atbeina um-
ræddra samtaka, hefði ekki
fengist frá því opinbera,
það er ríki eða sveitarfélög-
um. Flcstum þykir opinber
skattheimta nægjanlega
mikil í dag. Almennt er
ekki litið á framlög til
styrktaraðila sem opinber
gjöld, enda ræður fólk sjálft
hvað það lætur af hendi
rakna.
Nægir í því sambandi að
minna á hina endurteknu
erfiðleika ríkissjóðs og
rekstrarhalla sveitarfélag-
anna, sem birtist í sífellt
auknum spamaði og niður-
skurði opinberra fram-
kvæmda.
Grundvallarorsök þess
ástands verður ekki rædd
hér, enda nægar skýringar á
lofti um þau efni á vett-
vangi stjómmálanna, þótt
æði misvísandi séu.
Það, að mér hefur hér
orðið svo tíðrætt um hin
margnefndu fijálsu líknar-
og styrktarfélög, á sér því
einkum tvær höfuðástæður.
(1) Hefðbundnar ljáröfl-
unarleiðir hafa verið ýmiss
konar merkja- og happ-
drættismiðasölur, sem em
mjög starfsfrekar og í
versnandi efnahag almenn-
ings ekki alltaf vel séðar.
Maður getur þó vart ann-
að en fyllst aðdáun yfir þol-
inmæði og þrautseigju
þessa fólks, sem til okkar
leitar, jafnvel þótt of lítinn
árangur beri hverju sinni.
Mun betri og oft árangurs-
ríkari hefur reynst sú aðferð
að efna til fjáröflunar-
skemmtana og stöðugt
þyrfti að huga að aukinni
fjölbreytni í þeim efnum.
Þörfin fyrir auknar ffam-
kvæmdir blasir hvarvetna
við.
(2) I upphafi þessara
orða minna minntist ég á
hina almennu félagslegu
deyfð. Um þá hlið mála má
skrifa langt mál, um orsakir
og afleiðingar. Frá verka-
lýðshreyfingunni heyrast
áður óhugsandi tillögur um
skipulagsbreytingar á öllu
innra starfi meðal annars til
að mæta þeim vanda sem af
deyfðinni og áhugaleysi
einstaklinga óhjákvæmi-
lega leiðir.
Já, mun einhver vilja
segja, en hér er ólíku saman
að jafna. I verkalýðsfélög-
unum er að stærstum hluta
fullfrískt fólk sem daglega
getur tekist á við sín vanda-
mál, þegar meðlimir ör-
yrkjafélaganna og styrktar-
félaga þeirra em með marg-
víslegum og oft ólíkum
hætti hindraðir í þátttöku
eðlilegs félagsstarfs.
Þeir fyrmefndu hafa sér
til stuðnings, að undan-
genginni oft hraðri baráttu,
undirritaða kjarasamninga,
þegar öryrkjar og velunnar-
ar þeirra verða að sækja rétt
sinn í umdeild laga- og
regluákvæði.
Hér verður ekki lagt mat
á, hvort hefiir gefið raun-
betri og áþreifanlegri ár-
angur. Þar verður hver, sem
huga leiðir að málum þess-
ara áhrifamiklu samtaka, að
meta sjálfur í ljósi reynsl-
unnar.
Óþarft er að bæta við þá
affekaskrá ffamangreindra
samtaka til að leggja
áherslu á þá þjóðfélagslegu
nauðsyn hvað öryrkja- og
styrktarfélögin áhrærir og
að raunhæft mat fari fram á
þegar unnum störfum
þeirra og frjálsu framtaki.
Hvers vegna ekki að koma
þama á fót föstu og skipu-
lögðu samstarfi öryrkja og
verkalýðssamtaka? Hvaða
óyfirstfganlegar hindranir
ættu að geta komið í veg
fyrir markvisst samstarf um
að tryggja ffamhald þess,
sem í dag er að unnið og til
að tryggja ffamtíð umbjóð-
enda sinna? Fullvirkja það
afl, sem þegar er fyrir hendi
innan samtakanna og beina
því inn á þær brautir, sem
liggja til sigurs í baráttu-
málum hvers tima.“