Alþýðublaðið - 04.05.1994, Qupperneq 2

2 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
KOSNINGAR
Miövikudagur 4. maí 1994
MMHBim
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Sigurður Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Alprent hf.
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsíngar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarverð kr. 1.400 á mánuði. Verð í lausasölu kr. 140
Hin nýja
Suður-Afríka
„Loksins er Suður-Afríka orðin frjáls.“ Þessi orð felldi Nel-
son Mandela, leiðtogi Afríska þjóðarráðsins (ANC) er hann
fagnaði sigri í fyrstu þingkosningunum í landinu með þátt-
töku allra kynþátta. Afríska þjóðarráðið vann yfirburðasigur í
kosningunum en þegar helmingur atkvæðanna hafði verið tal-
inn var Afríska þjóðarráðið með tæplega 63% fylgi á lands-
vísu en Þjóðarflokkur de Klerks með tæp 24%. De Klerk
óskaði Mandela til hamingju með sigurinn og sagði við það
tækifæri: „Ég fel völdin ekki í hendur núverandi meirihluta,
heldur suður-afrísku þjóðarinnar. Ég geri það í þeirri vissu að
hér eftir verði æðsta valdið í hennar höndum.“
Með kosningunum lýkur 350 ára pólitískum yfirráðum
hvítra manna í Suður-Afríku en þá námu þeir land við Góðra-
vonarhöfða. Árið 1919 voru fjögur bresk áhrifasvæði samein-
uð í eina breska nýlendu sem öðlaðist sjálfstæði 1934. Að-
skilnaðarstefna hvítra og svartra var tekin upp árið 1948. Bar-
áttan gegn drottnunarstefnu hvítra manna á sér langar hefðir í
Suður-Afríku. Afríska þjóðarráðið var stofnað fyrir 80 árum
og Iagði þá þegar þann grunn að stefnu sinni að stofna ríki þar
sem menn þurfi ekki að gjalda litarhátt síns eða kyns. Leið-
togar Afríska þjóðarráðsins voru hnepptir í fangelsi á Rob-
beneyju og þar sat Nelson Mandela í áratugi. Það er því ekki
einungis stórsigur fyrir Afríska þjóðarráðið að sjá drauminn
um ríki allra kynþátta verða að veruleika, heldur mikill per-
sónulegur sigur fyrir Nelson Mandela sem aldrei gaf eftir
kúgun hvíta minnihlutans og að lokum varð sá leiðtogi sem
leiddi sameiningarstefnuna til sigurs.
Kosningamar og úrslit þeirra í Suður-Afríku er heimssögu-
legur atburður. Hin nýja Suður-Afríka hefur litið dagsins ljós.
Áratugalöng barátta þeldökkra fyrir rétti sínum, fjögurra ára
umskiptaskeið frá kynþáttaaðskilnaðarstefnu til yfirráða
svarta meirihlutans 1 landinu hefur verið blóðidrifin þrautar-
ganga. Sigur þeldökkra og sameiningarstefnu þeirra er því
kærkomin. Þegar sigurvíman rennur af þjóðinni, blasa hins
vegar ærin verkefnin við. Það verður fyrst og fremst í höndum
Afríska þjóðarráðsins að móta framtíð Suður-Afríku þrátt
fyrir ákvæði bráðabirgðastjómarskrárinnar um að þjóðstjóm
sitji næstu fimm árin og að hver sá flokkur sem fær fimm pró-
sent atkvæða eða meira fái fulltrúa í ríkisstjóm.
Afríska þjóðarráðið hefur kynnt meginlínur í stefnuskrá
sinni. Það hefur heitið tíu ára ókeypis skyldunámi verði kom-
ið á í landinu. Lofað hefur verið að byggja 5(X) þúsund ný
heimili og að sköpuð verði mörg hundmð þúsund ný atvinnu-
tækifæri. Þetta er ólíkt stefnu hvíta minnihlutans þar sem of-
uráhersla var lögð á menntun hvítra bama og atvinnu hvítra
en þeldökkir látnir sitja á hakanum sem meðal annars birtist í
50% atvinnuleysi þeldökkra. Afríska þjóðarráðið hefur heitið
að koma á miklum félagslegum umbótum. Málið verður hins
vegar flóknara þegar kemur að efnahag landsins í framtíðinni.
Hagfræðingar hafa bent á, að fjármögnun framkvæmda Afr-
íska þjóðarráðsins gæti reynst erfíð og kunni aftur að leiða af
sér að vinstri vængur ANC krefðist að hvítir menn legðu
meira til samfélagsins í Ijósi fortíðarinnar en þeldökkir. Slíkt
gæti skapað hættuástand og orsakað flótta erlendra fjárfesta
frá Suður-Afríku. Það bíða því mörg verkefni nýrra ráða-
manna í Suður-Afríku og ugglaust verður það erfiður línu-
dans á tíðum. Það breytir hins vegar ekki þeirri gleðifregn
sem nú berst um heimsbyggðina að kúgun hvíta minnihlutans
í Suður-Afríku er öll. Hin nýja Suður-Afríka er risin úr ösk-
ustónni að loknum fyrstu þingkosningunum í landinu með
þátttöku allra kynþátta.
Kjósendum fjölgar
ummuþúsund
-oghefúrþannigijölgaðum5% frasveitaretjórnar-
kosningunum árið 1990. Þeir kjósendur sem nú
kjósa í fyrsta sinn sökum aldurs eru um 17.200
sem er rúmlega 9% af heildarkjósendatölunni
Tvö Jyrirmyndar sýnishorn af íslenskri œsku: Þessir áhyggjulausu
kappar úr MRfá að öllum líkindum að kjósa ífyrsta skipti í sveit-
arstjórnakosningum í vor. Þeir sem eru 18 ára á kjördag, 28. maí,
mega kjósa og í ár bœtast 17.200 nýir kjósendur á kjörskrárnar.
Alþýðublaðsmynd/Einar Ólason
Á KJÖRSKRÁ-
STOFNUM sem Hag-
stofan hefur unnið
vegna sveitarstjórna-
kosninganna nú í maí
eru 186.377 einstak-
lingar. Kjósendur á
kjörskrá verða tæp-
lega níu þúsund fleiri
en í síðustu sveitar-
stjórnarkosningum
og hefur fjölgað um
5%. Þeir kjósendur
sem nú kjósa í fyrsta
sinn sökum aldurs eru
um 17.200 sem er
rúmlega 9% af heild-
arkjósendatölunni.
Konur á kjörskrár-
stofni eru heldur fleiri
en karlar. Þær eru
93.409 en þeir 92.968.
Óvemlegar breytingar
eiga eftir að verða á
þessum tölum og stafa
af kæmm inn og út af
kjörskrá og andláti
þeirra sem deyja eftir
að kjörskrárstofn er
unninn. Hver maður á
kosningarétt í því sveit-
arfélagi þar sem hann á
skráð lögheimili sam-
kvæmt íbúaskrá þjóð-
skrár 5 vikum fyrir
kjördag, nú 23. apríl.
Rúmlega
110.000
með kosninga-
réttá
höfuðborgar-
svæðinu
Á öllu landinu em nú
176 sveitarfélög. Á
höfuðborgarsvæðinu
em samtals 110.715
kjósendur á kjörskrár-
stofni í níu sveitarfélög-
um. Þar af em 74.438 í
Reykjavík og hefur
kjósendum þar fjölgað
um fjögur þúsund frá
síðustu sveitarstjóma-
kosningum.
Á Suðurnesjum eru
10.367 kjósendur í
fímm sveitarfélögum.
Á Vesturlandi em 9.779
í 24 sveitarfélögum, á
Vestljörðum 6.353 í 21
sveitarfélagi. Á Norð-
urlandi vestra em 30
sveitarfélög og þar em
kjósendur 7.155 en á
Norðurlandi eystra em
18.772 kjósendur 1 28
sveitarfélögum. Á
Austurlandi eru 8.934
kjósendur í 29 sveitar-
félögum og á Suður-
landi eru 14.302 kjós-
endur í 30 sveitarfélög-
um.
Kosningaréttur
Kosningarrétt til
sveitarstjóma eiga allir
sem em 18 ára þegar
kosning fer fram, em
íslenskir ríkisborgarar,
eiga lögheimili á Is-
landi.
Þeir sem hafa flutt
lögheimili sitt frá Is-
landi samkvæmt Norð-
urlandasamningi um al-
mannaskráningu en
hefðu samkvæmt lög-
heimilislögum átt rétt
til þess að halda lög-
heimili á Islandi, náms-
menn og fleiri, og full-
nægja kosningaréttar-
skilyrðum að öðru leyti
eiga einnig kosninga-
rétt.
Ennfremur eiga
kosningarétt danskir,
finnskir, norskir og
sænskir ríkisborgarar,
sem fullnægja skilyrð-
um um aldur og lög-
heimili, enda hafi þeir
átt lögheimili á íslandi í
þrjú ár samfellt fram á
kjördag. Þeir danskir
rfkisborgarap sem vom
búsettir á Islandi 6.
mars 1946 eða höfðu
verið það einhvem tíma
á síðustu 10 ámm þar á
undan, eiga hér kosn-
ingarrétt þegar þeir
dveljast hér. Þeir em
því ekki háðir skilyrð-
um um að hafa átt hér
lögheimili samfellt í
þrjú ár.
Meðal þeirra sem em
á kjörskrárstofnum fyr-
ir kosningamar 1 vor
em 1.106 menn með
lögheimili annars stað-
ar á Norðurlöndum og
870 ríkisborgarar ann-
arra ríkja á Norðurlönd-
um búsettir hér.
14 sveitarfélög
fresta kosningu
Heimilt er að ósk
sveitarstjórna, að fresta
kosningum í sveitarfé-
lögum, þar sem færri en
3/4 hlutar íbúanna em
búsettir í kauptúnum, til
annars laugardags í jún
I ár fengu 14 sveitarfé-
lög frestun kosninga til
11. júní. Árið 1990
fengu hins vegar 50
sveitarfélög að fresta
kosningu.
I sveitarfélögum, þar
sem ibúar eru fleiri en
300, skal kjósa kosn-
ingu sem er bundin við
framboð á listum. í öðr-
um sveitarfélögum
skulu kosningar vera
óbundnar og allir kjós-
endur í kjöri nema þeir
sem undanþegnir
kunna að vera. Þó skal
einnig þar kjósa bund-
inni kosningu ef 20
kjósendur eða einn tí-
undi hluti kjósenda
krefjast þess. Komi
engin framboðslisti
fram eða svo fá nöfn á
framboðslistum að
sveitarstjórn verði ekki
fullskipuð í bundinni
kosningu skal kosning
vera óbundin.
Sem fyrr segir verður
kosið í 176 sveitarfé-
lögum í kosningunum
28 maí. í kosningunum
1990 voru þau 204 en
flest voru sveitarfélögin
í kosningunum 1950
eða 229.