Alþýðublaðið - 06.09.1994, Blaðsíða 2

2 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
UMRÆÐA
Þriðjudagur 6. september 1994
MÞYBUBUfilÐ
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Ritstjóri: Sigurður Tómas Björgvinsson
Setning og umbrot: Alprent hf.
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Sími: 625566 - Fax: 629244
Áskriftarverð kr. 1.400 á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 140
Vopnahlé IRA og
framtíð írlands
Hið óvænta vopnahlé írska lýðveldishersins IRA eftir aldar-
fjórðungs stríð gegn yfirráðum Breta í N-írlandi hefur vakið
vonir um víða veröld að langvarandi stríði og átökum sé að
ljúka. Málefni írlands em hins vegar svo flókin og full þver-
sagna, að erfitt er að spá um framvindu mála og hvort vopna-
hléið reynist tálvonin ein. Hins vegar eru margar forsendur fyrir
hendi sem benda til þess að með góðum vilja og réttri pólitík sé
hægt að koma á varanlegum friði á Norður- írlandi. Ekki er
ólíklegt að Bretar verði við þeirri kröfu Sinn Fein, stjómmála-
arms IRA, að Bretar flytji her- og lögregiulið sitt frá svæðum
kaþólikka á N-írlandi. Hins vegar hefur breska stjómin verið
gagnrýnd harðlega, einkum af mótmælendum en einnig á Bret-
landi, fyrir að verða við þeirri kröfu IRA, að leysa úr haldi
skæmliða IRA, sem margir hverjir eru ásakaðir fyrir dráp og
morðtilraunir.
Nleð því að lýsa yfír vopnahlé og rétta fram sáttahönd þó með
skilyrðum sé, hefur IRA stigið stórt skref og sett bæði Breta og
mótmælendur á N-Irlandi upp við vegg. Mótmælendur hafa
sakað ríkisstjóm Majors um að hafa gert leynisamninga við
IRA. Ljóst er að breska ríkisstjómin er viljug að leggja sig mik-
ið fram við að koma á varanlegum friði á N-írlandi. Sú ákvörð-
un bresku stjómarinnar að senda IRA-menn úr fangelsum bend-
ir til þess að breska stjómin sé viljug að ganga langt til að mæta
kröfum IRA og tryggja varanlegan frið.
Ljóst er að Bandaríkjamenn standa mjög að baki þeirra sátta-
tilrauna sem nú eiga sér stað. Clinton Bandaríkjaforseti hét því í
kosningabaráttu sinni að Bandaríkin myndu leggja sitt á vogar-
skálarnar, kæmist hann til valda sem forseti, til að skálmöld
myndi ljúka á N-írlandi. Það þarf því ekki að koma neinum á
óvart að Clinton hafi boðið Albert Reynolds, forsætisráðherra
Irlands, og John Majors, forsætisráðherra Bretlands, aðstoð sína
meðal annars með stórfelldri fjárhagsaðstoð til uppbyggingar
efnahags Irlands. Einnig hefur verið rætt um að skotið verði á
leiðtogafundi landanna þriggja um Irlandsmálin. Bandaríkja-
menn hafa hefðbundin áhuga fyrir málefnum írlands vegna
þeirra róta sem milljónir Bandaríkjamanna eiga að rekja til Ir-
lands. Afskipti Bandaríkjaforseta af málefnum Irlands bendir
ótvírætt til þess, að meiri þungi sé í friðarumleitunum í þetta
sinn en fyrr og ljóst er að þau munu geta skipta sköpum um
framtíð Irlands.
AÆörg ljón eru þó í veginum. Gagnkvæmri tortryggni verður
ekki feykt til hliðar í einni svipan, ótti mótmælenda við samein-
ingu N-írlands og írska lýðveldisins er sterkur, ekki síst í ljósi
þess að þeir yrðu minnihluti í kaþólsku lýðveldi. Þar með lyki
300 ára sögu meirihluta mótmælenda á N-írlandi og við tæki
yfirráð kaþólikka sem í augum mótmælenda og reyndar víða
um heim, eru taldir framfylgja afturhaldssamri stefnu í þjóð-
málum, byggðri áprestaveldi. Þessi tortryggni og mótmæli
mótmælenda á N-írlandi endurhljómar einnig í Bretaveldi, ekki
síst meðal íhaldssamari þingmanna. Atakasaga Breta og Ira
gegnum aldimar er ekki aðeins saga nýlendustríðs, heldur saga
trúarbragðastyijalda. Allt frá því að Englendingar, undir Henrik
áttunda á 16. öld, sögðu skilið við kaþólsku kirkjuna og lögðu
grunn að ensku biskupakirkjunni, hófust átökin við að írar
gerðu slíkt hið sama. Yfirgangur og ofbeldi Englendinga í aldir
gegn ímm sem endaði með skiptingu landsins 1921, hefur sett
langvarandi sár í írsku þjóðarsálina. Slit írska lýðveldisins við
Breta 1938 var ekki nema áfangalausn í írlandsmálunum.
Áfram héldu átökin á N-Irlandi milli kaþólikka og mótmæl-
enda, milli írskra lýðveldissinna og fylgjenda Breta. Fómar-
lömb hinna blóðugu átaka hafa einkum verið saklaust fólk. Það
er því vonandi að vopnahlé IRA eftir 25 ára baráttu gegn bresk-
um yfirráðum á N-írlandi, sé upphafið að varanlegum sáttum
og friði milli stríðandi aðila en ekki enn ein vonbrigðin. En víst
er að langan tíma mun taka uns öll sár verða gróin að fullu
Nú eru liðnir fimm dagar
af nýju fiskveiðiári og
útgerðaraðilar búnir að
fá erkibiskups boðskap um
hvað þeir megi veiða fram til
ágústloka ársins 1995. Enn
skerðast veiðiheimildir í þorski
og þótti víst mörgum ærið nóg
sem komið var. Fari allt eftir
sem lög og reglur gera ráð fyr-
ir, verður þorskafli okkar Is-
lendinga á næsta ári sá minnsti
á lýðveldistímanum og raunar
langt aftur fyrir hann.
Leyfilegur heildarafli
þorsks aðeins 155 þús-
und tonn
Á fiskveiðiárinu 1994-1995
munu aðeins verða leyfðar
veiðar á 155 þúsund tonnum af
þorski. Þessi tala getur þó
hækkað eitthvað vegna ýmissa
ákvæða í lögum og reglum.
Á fyrstu tíu árum kvótakerf-
isins, það er frá 1984 til 1993
var meðaltals ársafli í þorski
um 325 þúsund tonn. Samdrátt-
urinn er því hvorki meiri né
minni en 170 þúsund tonn mið-
ið við það meðaltal, eða rúm-
lega 52%.
Alls fá rúmlega 2.400 skip
og bátar leyfi til veiða í at-
vinnuskyni á fiskveiðiárinu.
Þar af em rúmlega 1.100
krókaleyfi og um 1.300 afla-
marksleyfi. Áf þeim síðar-
nefndu em þó um 270 bátar
sem engan kvóta hafa, einungis
veiðileyfið.
Kvótinn búinn á
nokkrum dögum
Það er ekki við því að búast
að svo naumar veiðiheimildir
endist mönnum lengi. Þeir vom
enda margir sem vom EKKI
lengi að klára kvótann sinn á
síðasta fiskveiðiári.
Einn útgerðarmaðurinn tók
sig til og var búinn með sinn
skammt þann 14. september á
síðasta ári. Sá aðili var með
ósköp „venjulegan" kvóta fyrir
aðeins fáum ámm og ekkert
hefur hann selt frá sér af hon-
um. Eftir sem áður er hann enn
skertur í þorskveiðiheimildum.
Vart er nema von að menn sem
svo illa em settir spyrji hvort
engin takmörk séu á því hve
nærri þeim sé hægt að ganga.
Mikið af
ýsukvótanum
nýttist
ekki
I lok fiskveiðiársins var mik-
ið eftir af óveiddum ýsukvóta,
þrátt fyrir heiðarlegar tilraunir
sjómanna til að hafa eitthvað
upp í þær. Síðustu dagana í ág-
úst var ýsukvótinn nánast gef-
ins, svo verðlausar vom þær
aflaheimildir orðnar í hugum
manna. Eitthvað smá skot kom
hjá alslyngustu ýsuveiðimönn-
unum á Skaganum í lok ágúst,
en það var samdóma álit þeirra
að þar sé engu saman að jafna
við fyrri tíma.
Ýsan hefur því, með réttu
virðist vera, fengið viðurnefnið
„pappírsfiskur“. Veiðamar hafa
hvorki gengið í samræmi við
tillögur Hafrannsóknarstofnun-
ar eða úthlutanir sjávarútvegs-
ráðuneytisins.
Naumar
þorskveiðiheimildir
gera erfitt fyrir með
veiðar á öðrum
tegundum
Þær em margar, aukaverkan-
imar með litlum þorskkvótum.
Þeir sem ætla sér að reyna til
hins ítrasta að ná öðmm teg-
undum eiga sífellt erfiðara um
vik, því þorskurinn vill alltaf
slæðast með. Margir skipstjóm-
armanna segja raunar að ekki
sé flóafriður fyrir þeim gula,
jafnvel á hefðbundnum ýsu-
slóðum og þar sem venjan hef-
ur verið að aðrar tegundir haldi
sig. Hættan er því sú, að enn
gerist það sama og á síðasta
fiskveiðiári, mikið af aflaheim-
ildum annarra tegunda „brenni
inni“ vegna þess ama.
Grásleppukarlar lentu til
dæmis margir hverjir í miklum
vandræðum á síðustu grá-
sleppuvertíð vegna þess hve
mikill þorskur var á veiðislóð-
um þeirra. Nú em ekki notuð
smáriðin net í grásleppunni,
þetta 10 1/2 tornmu riðill og
stærri. Vissulega kemur fyrir að
smáfiskur ánetjist í slíkan riðil,
en megnið af þeim fiski sem
grásleppuveiðimenn vom í
vandræðum með var stórþorsk-
ur.
Veiðimenn óhressir
Margir veiðimanna em afar
óhressir með það misræmi sem
virðist vera á milli leyfilegs afla
í hverri tegund og hvemig
gengur að veiða þær. Þeir
benda á, að sé það tilfellið að
jafn sáralítið sé eftir af þorski
og fræðimenn halda fram, ætti
að ganga með hörmungum að
veiða hann. Þá ættu miklar
heimildir í ýsu að þýða að bæri-
lega gengi að ná henni. Þessu
er hins vegar þveröfugt farið.
Menn em mjög víða í standandi
vandræðum vegna þorsks á
slóðinni, en ýsan finnst hins
vegar ekki. Þessar raddir heyr-
ast ekki aðeins frá þeim sem
stunda veiðarnar næst landinu,
það er trillukörlum, heldur
einnig frá þeim sem dýpra
sækja.
Fram hjá kerfinu?
Þær raddir hafa verið nokkuð
háværar að vemlegt magn af
fiski fari fram hjá kerfinu og
komi fyrir vikið aldrei til út-
reikninga.
Fríhafnir hafa öðlast nýja
merkinu - það er að á vissum
stöðum á landinu komist menn
fram hjá öllum vigtum og eftir-
liti. Nauðsyn ber til að sann-
leiksgildi þessa orðróms sé
kannað til hlítar. Vissulega
hlýtur hættan á slíkum undan-
brögðum að aukast þegar
þrengt er svo mjög að mönn-
um. Landinn vill gjaman geta
bjargað sér og sagt hefur verið
um okkur íslendinga að fyrir
hveija reglu sem sett er finnum
við tvær leiðir fram hjá henni.
En það má öllum vera ljóst
að nýhafið fiskveiðiár verður
mögmm útgerðaraðilanum
þungt í skauti