Alþýðublaðið - 27.09.1994, Qupperneq 4

4 ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Þriðjudagur 27. september 1994
Minningarorð:
Jón Þorsteinsson
- hæstaréttariögmaður og fyrrverandi alþingismaður
Fæddur 21. febrúar 1924 - Dáinn 17. september 1994
Jón Þorsteinsson, hœstarétt-
arlögmaður og jyrrverandi
alþingismaður Alþýðuflokksins,
fæddist á Akureyri 21.febrúar
1924. Hann varð bráðkvaddur
17. september síðastliðinn, sjö-
tugur að aldri. Foreldrar hans
voru Þorsteinn Jónsson verka-
maður og Guðrún Guðmunds-
dóttir. Eftirlifandi eiginkona
Jóns Þorsteinssonar er Jónína
Sigfiísdóttir Bergmann. Þau
eigafjóra uppkomna syni, Sig-
fús, Jóhannes Gísla, Þorstein
og Jón Gunnar. Jón Þorsteins-
son lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum á Akureyri ár-
ið 1944 og lagaprófifrá Hái-
skóla íslands árið 1949. Hann
rak málflutningsstofu á Akur-
eyri til ársins 1955 þegar hann
fluttist til Reykjavíkur. Þar
starfaði hann hjáASl tilfebrú-
armánaðar 1960 er hann hóf
rekstur eigin málflutningsstofu í
Reykjavík. Jón Þorsteinsson var
kjörinn á þing fyrir Alþýðu-
flokkinn árið 1959 og sat þar til
ársins 1971. Eftirþað hófhann
að nýju rekstur lögmannsstofu
sinnar. Jón átti sœti í Félags-
dómi frá 1986 og í Kjaradómi
1991 til 1993. Hann gegndi
ýmsum störfum fyrir Alþýðu-
flokkinn og átti þátt í samningu
fjölmargra lagafrumvarpa, sat í
fjölmörgum sáttanefhdum og
stjómun og ráðum á vegum rík-
isins. Jón var árabil einn af
fremstu skákmönnum þjóðar-
innar, varð Skákmeistari Norð-
urlandsfimm sinnum á tímabil-
inu 1942 til 1953, sigurvegari í
meistaraflokki á skákþingi
Norðurlanda árið 1959 og sigr-
aði í áskorendaflokki á Skák-
þingi íslands árið 1976. Útför
Jóns Þorsteinssonar fórfram
frá Seltjamameskirkju í gœr-
dag að viðstöddufjölmenni.
Jón Þorsteinsson var einn
þessara manna sem fyllti
herbergið, hvar sem hann kom,
með nærvem sinni einni saman.
Ekki vegna þess að hann færi
offari eða væri uppáþrengjandi
eða áleitinn. Þvert á móti. Hann
varhæglátur, jafnvel hlédrægur.
Ekki vegna þess að hann væri
stór og fyrirferðarmikill, sem
hann þó vissulega var. Heldur
vegna þess að það leyndist ekki
í orðaskiptum við manninn að
þar var enginn hversdagsmaður
á ferð.
Jón Þorsteinsson kom mér
þannig fyrir sjónir, að hann
væri gæddur djúpri greind og
hneigður til íhygli. En orðræða
hans snerist ekki upp í þráðlaust
skraf því að hugsun hans var
öguð af þjálfun sóknarskák-
mannsins, sem hugsaði fyrir
endataflinu um leið og hann lék
byrjunarleikina. Eg sá hann
ekki fyrir mér sem þægilegan
málrófsmann á nefndafundum,
heldur mundi honum láta betur
að leysa verkefnin einn með
sjálfum sér. Maðurinn hugsaði
sjálfstætt. Þess vegna fór hann
ekki alfaraleiðir.
Eg veitti þessum stóra og
þreklega manni fyrst eftirtekt
sem einum nánasta samstarfs-
manni og ráðgjafa Hannibals á
skrifstofum Alþýðusambands-
ins, á seinni hluta sjötta áratug-
arins. Jón gegndi starfi lögfræð-
ings Alþýðusambandsins á
miklum átakatímum, frá árinu
1955 uns hann réðst til fram-
boðs á vegum Alþýðuflokksins
í Norðurlandi Vestra, við kjör-
dæmabreytinguna 1959. Hanni-
bal lét vel af samstarfinu við
Jón Þorsteinsson; fannst hann
bæði greindur og úrræða- og
ráðagóður.
Við þetta bættist síðar að
Birgir vinur minn Dýrfjörð,
uppfinningamaður, hugsuður og
pólitískur djúpsálarfræðingur,
var kosningastjóri Jóns fyrir
norðan. Hann kann margar sög-
ur og merkilegar af gerhygli
Jóns við málabúnað og mál-
flutning, auk þess sem hann
dáðist ævinlega að fumleysi
hans og æðruleysi í orrahríð.
Það var satt að segja ekki
heiglum hent að sannfæra
bændur í Húnaþingi og Skaga-
firði um réttan málstað Alþýðu-
flokksins í landbúnaðarmálum á
ofanverðri Viðreisn. Framsókn-
arkerfið var þá að byrja að sá
illgresi óvildarinnar í garð
Gylfa og Alþýðuflokksins, sem
nú þekur heilu hektarana af
andlegri órækt og ótukt. En
þetta tókst Jóni betur en nokkr-
um þálifandi manni. Meira að
segja tókst það svo vel að hann
varð viðurkenndur sérfræðingur
Alþýðuflokksins í völundarhúsi
landbúnaðarkerfisins og ráð-
gjafi um landbúnaðarlöggjöf.
Þetta var seinast staðfest með
rausnarlegu kjörfylgi Jóns með-
al bænda og búaliðs nyrðra í
seinasta sinn sem hann freistaði
kosningagæfunnar árið 1967.
Lengi býr að fyrstu gerð. Jón
var af sterkum stofnum mnn-
inn, norðlenskum í föðurætt og
vestfirskum í móðurætt. Hann
og Steingrímur Hermannsson,
fyrrverandi forsætisráðherra,
em þremenningar að frænd-
semi. Jónas, faðir Hermanns og
Jón, afi Jóns Þorsteinssonar,
vom bræður. Reyndar er ætta-
róðahð að Syðri-Brekkum í
Akrahreppi nú setið af bróður
Jóns, Frímanni. Þetta em yfir-
leitt miklir menn vexti, hagir og
verklagnir. Reyndar er athyglis-
vert hversu margir menn af
þessu kyni hafa lagt fyrir sig
verkfræði sem em svona smiðs-
réttindi í æðra veldi.
Jón ólst upp á Akureyri á
kreppuámm við harðan kost og
lítil efni. Sjálfsagt hafa kríng-
umstæðumar valdið því að á
uppvaxtarárum hans á Akureyri
er lagður gmnnur að hvom
tveggja: Skákferli Jóns og mál-
flutningi fyrir samtök vinnandi
fólks. Jón var reyndar alla tíð
sérstakur lögfræðiráðgjafi Sam-
bands vömbílstjóra fyrir utan að
sækja og veija lög fyrir Al-
þýðusambandið og að sitja í Fé-
lags- og kjaradómi.
A bak við þetta er sú saga að
á atvinnuleysisámnum nyrðra
sátu vömbfistjórar einatt að tafli
eða við spil, meðan verkefnin
létu bíða eftir sér. Jón mun ekki
hafa verið hár í loftinu þegar
hann laðaðist að þessum körl-
um og tók að þreyta þessar
íþróttir við þá. A háskólaámn-
um stundaði hann manntafl og
bridge af ástríðu, auk þess sem
hann agaði hugann við laga-
þrætur og lauk prófi með láði.
En vömbflstjóraskólinn nyrðra
dugði honum þá þegar til þess
að verða skákmeistari Norður-
lands 18 ára gamall, árið 1942.
Síðan átti hann eftir að vinna
marga sigra við skákborðið, til
að mynda sem sigurvegari í
meistaraflokki á Skákþingi
Norðurlanda 1959 og í áskor-
endaflokki á Skákþingi íslands
1976.
Sem stjómarþingmaður á
viðreisnarámm þurfti Jón lítt að
standa í þreytandi orðaskaki í
þingsölum. Hann einbeitti sér
því að löggjafarstörfum. Þannig
átti hann dijúgan hlut að endur-
skoðun skattalöggjafar, auk
lagasetningar um landbúnaðar-
mál og kjaramál. Smám saman
hlóðust á hann vandasöm störf.
Fyrstu kynni mín af Jóni vom
vegna starfa hans sem formanns
framkvæmdanefndar bygginga-
áætlunar á ámnum 1965 til
1969. Jóni var ásamt öðmm
góðum mönnum falið að annast
framkvæmd júní-samkomulags-
ins um að byggja nýja borg yfir
alþýðu manna í Breiðholtinu,
en föðurbróðir minn, Finnbogi
Rútur, var á bak við tjöldin upp-
hafsmaður þeirra samninga. Jón
brást ekki trausti manna í því
verki frekar en öðmm, sem
honum var trúað fyrir.
Fyrsta þingmál karls föður
míns mun hafa verið um jafn-
rétti karla og kvenna, flutt þegar
á árinu 1946. Hannibal var
óþreytandi að berjast fyrir þeim
málum á annan áratug. Það
kom hins vegar í hlut Jóns Þor-
steinssonar sem stjómarþing-
manns á fyrsta kjörtímabili Við-
reisnar að tryggja málinu meiri-
hluta á þingi, þótt vissulega
væri ekki gengið eins langt í þá
átt að rétta hlut kvenna og
Hannibal líkaði. Báðir stefndu
þessir gömlu samstarfsmenn þó
í sömu átt.
Kynni mín af Jóni hófust
ekki fyrir alvöru fyrr en eftir að
ég settist í ritstjórastól Alþýðu-
blaðsins og tók síðar meir við
foiystu flokksins 1984. Þá kom
fyrir að ég leitaði í smiðju til
Jóns. Stundum var íhygli hans
og vandvirkni slík að ég mátti
ekki vera að því að bíða eftir
niðurstöðum, enda var ég í pól-
itík og lá mikið á. En ævinlega
hafði ég jafn gaman af því að
skiptast á skoðunum við hann,
því að fundvísi hans á rök og
úrræði í málflutningi bám skap-
andi hugsun fagurt vitni.
Síðar meir kynntist ég betur
Sigfúsi, syni Jóns, sem er dokt-
or í skipulagsfræðum og óþreyt-
andi langhlaupari. Hann hefur
þegið í arf eðliskosti föðurins,
gerhyglina, vandvirknina og
heiðarleikann. Reyndar er það
eitt með því ánægjulegra í lífinu
þegar maður staðreynir það að
sterkir stofnar láta engan bilbug
á sér finna og að höfuðkostir
endast mann fram af manni.
Meðan svo er blívur þjóðin.
Ég vil að leiðarlokum, fyrir
hönd okkar jafnaðarmanna,
votta minningu Jóns Þorsteins-
sonar virðingu okkar og þökk.
Hann var einn af okkar bestu
mönnum. Við vottum ekkju
Jóns, Jónínu Sigfúsdóttur, son-
um þeirra hjóna, fóstursyni,
bamabömum og öðrum frænd-
um og vinum samúð við fráfall
Jóns Þorsteinssonar. Islenskir
jafnaðarmenn munu lengi
heiðra minningu hans.
- Jón Baldvin Hannibalsson.
Sumir menn em svo traust-
vekjandi, að þeir nánast
bera traustið með sér. Þannig
var um Jón Þorsteinsson hæsta-
réttarlögmann sem nú er látinn.
Góðmennskan og velvildin sem
fylgdi Jóni var einstök. Hann
var sérstaklega ráðagóður mað-
ur og ráðhollur, enda átti ég
margar ferðir á hans fund.
Jón Þorsteinsson var alþingis-
maður fyrir Alþýðuflokkinn
þegar ég fyrsta kynntist honum
fyrir aldarfjórðungi. Efdrtektar-
vert var hversu náið menn
hlustuðu á skoðanir hans í
flokknum. Hann var mikill
ræðumaður og hafði unun af
því að útskýra flókin mál. í
nefndum á flokksþingum var
hann afar fylginn sér og tókst
auðveldlega að fá félaga sína á
sitt band. Ég tel að viðreisnar-
stjóminni hafi verið mikill
fengur í Jóni á Alþingi.
Þegar Jón hætti á þingi, dofn-
aði ekki áhuginn á stjómmál-
um. Hann gat hvenær sem er
staðið tímunum saman og rætt
stjómmál. Jón var mikill skák-
maður og ég held að innst inni
hafi hann oft fundið samhljóm
með leikfléttum stjómmálanna
og úthugsaðri skák. Honum var
líka mjög skemmt þegar ljós
rann upp fyrir viðmælanda
hans, hvemig atburðir vom
raunverulega í pott búnir.
Jón var afburða lögfræðingur
og naut mikillar virðingar með-
al stéttarbræðra sinna. Eg held
að hálfur sigur hafi unnist í
hveiju máli bara við það eitt að
fá Jón til þess að taka það að
sér. Þama kom margt tíl. Mikil
lögfræðikunnátta og reynsla í
málarekstri. Einnig sá hæfileiki
sérhvers afburða ræðumanns,
að hafa alla málafylgjuna aug-
ljósa og hafa rauðan þráð í
gegnum allt málið. Það hlýtur
að vera gaman að vera dómari
þegar þvflflcir lögfræðingar sem
Jón Þorsteins sækja mál. Ég
held að skriflegur málflutningur
hans hafi ekki verið síðri en sá
munnlegi. Jón var líka sérstak-
lega myndarlegur á vallarsýn,
rómurinn mikill og skýr, það
fór ekki á milli mála að meint
var sem sagt var og allt óþarfa
vafstur í andmælum kom ekki
til greina.
Jón var til hinstu stundar eld-
heitur um Alþýðuflokkinn.
Hann þekkti hvert einasta smá-
atriði í sögu flokksins og hafði
alltaf tíma til þess að ræða
gjörðir hans og stefnu. Hann
var eðalkrati í þess orðs bestu
merkingu, og fjallaði alltaf um
skoðanir andstæðingsins af al-
úð.
Nú er skarð fyrir skildi. Þessi
hugljúfi baráttumaður er fallinn
frá. Ég sakna vináttunnar, vel-
vildarinnar og einstæðra gáfna.
Ég sendi eiginkonu og ástvin-
um öllum mínar dýpstu samúð-
arkveðjur. Drottinn styrki þau í
þessari miklu raun og veiti Jóni
vini mínum eili'fa hvíld.
- Guðlaugur Tryggvi Karlsson.
Við andlát Jóns Þorsteinsson-
ar, hæstaréttarlögmanns og
fyrrverandi alþingismanns Al-
þýðuflokksins, leita margar
minningar á huga minn. Það var
fljótlega eftir að hann kom til
starfa hjá Alþýðusambandi Is-
lands að fundunt okkar bar
fyrsta saman. Ég var þá formað-
ur í Verkalýðsfélagi Skaga-
strandar og átti oft erindi á
skrifstofur ASÍ. Lögfræðingur-
inn ungi og glæsilegi reyndist
mér og mínum erindum afar
vel. Hann var traustur, ráðhollur
og ábyrgur á allan hátt. Sérstak-
ur sóknarmaður í félagsmálum
sem og við skákborðið.
Síðar, eftir byltingu á kjör-
dæmaskipun landsins, kom til
haustkosninga í október 1959.
Okkur alþýðuflokksmönnum á
Norðurlandi vestra var sá vandi
á höndum að finna hæfan bar-
áttumann í 1. sæti á lista okkar.
Mann sem þekkti vel til á lands-
byggðinni, en hefði aðstöðu og
áhuga til að sinna okkar málum
í Reykjavík. Fyrir valinu varð
Jón Þorsteinsson. Sú ráðstöfun
reyndist farsæl fyrir alla sem
vildu aukin jöfnuð og réttlæti í
þjóðfélaginu.
Jón Þorsteinsson var alþingis-
maður okkar á Norðurlandi
vestra (landskjörinn) frá 1959
tíl 1971, viðreisnarárin svoköll-
uðu. Kynni okkar Jóns urðu
mikil á þeim ámm, því ég áttí
sætí á sama lista þær kosningar
sem hann var í kjöri hér. Sumir
framboðsfundimir em mér
ógleymanlegir, sérstaklega þátt-
ur Jóns í þeim. Jón var kraft-
mikill ræðumaður sem talaði af
sterkri sannfæringu. Hann naut
sín best á hörðum fundum og
var ætíð fljótur til andsvara.
Málflutningur hans fékk jafnan
góðar viðtökur áheyrenda þó
flokksmenn hans væm fámenn-
ir á fundum.
A Alþingi var Jón Þorsteins-
son þingmaður allrar þjóðarinn-
ar. Hann lét mörg og ólík mál
til sín taka án þess að vanrækja
sérmál síns kjördæmis. Mörg-
um þótti gott til hans að að leita
þó ekki væm þeir stuðnings-
menn hans í kosningum. Hann
var seinn til loforða en ömggur
til efnda. Jón átti stöðugt vax-
andi fylgi að fagna á þing-
mannsferli sínum.
Ég er þakklátur fyrir að hafa
kynnst svo góðum dreng og
mætum manni. Tryggð hans og
vinfesta entist þó árin liðu og
fundum okkar bæri sjaldnar
saman. Fjölskyldu hans votta ég
samúð mína.
Góðar minningar lifa lengi!
- Björgvin Brynjólfsson.