Alþýðublaðið - 08.11.1994, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 8. NÓVEMBER 1994
Sighvatur Björgvinsson í viðtali við Stefán Hrafn Hagalín um málefni iðnaðarins
og slæma stöðu Alþýðuflokksins:
Jóhanna og spillingarmálin
hafa skaöað flokkinn mest
- á undanförnum misserum, því málefnastaða er sterk og almenningur gerir lítinn sem engan ágreining um stefnu flokksins.
Aðalstefnumál flokksins í næstu kosningum verður að bæta lífskjörin. Evrópumálin eru stór hluti af þeirri stefnu.
Allt stefnir í að útflutningur á iðn-
aðarvörum aukist um tuttugu pró-
sent. Kunnugir telja víst, að án samn-
ingsins um Evrópska efnahagssvæð-
ið væri staða íslensks iðnaðar afar
slæm því EES þrýsti á um nauðsyn-
legar breytingar til að lagfæra sam-
keppnisstöðu íslenskra fyrirtækja
gagnvart erlendum fyrirtækjum. Al-
þýðuflokkurinn hefur um langt ára-
bil farið með málefni iðnaðarins og
um helgina átti Alþýðublaðið samtal
við Sighvat Björgvinsson iðnaðar-
ráðherra um málaflokkinn. Þá var
Sighvatur spurður útí stöðu Alþýðu-
flokksins og þá miklu erfiðleika sem
flokkurinn hefur átt við að etja und-
anfarin misseri.
Hver er staða íslensks iðnaðar?
íslenskur iðnaður stendur mjög
vel í dag og mun betur en undanfarin
ár. Það stefnir til dæmis í, að útflutn-
ingur iðnaðarvara aukist um tuttugu
prósent á eins árs tímabili. Það er af-
ar áberandi, að staða iðnaðarins hef-
ur einkum stórbatnað vegna þeirra
breytinga sem gerðar hafa verið á
samkeppnisstöðu íslands við önnur
lönd. Þetta kemur til vegna EES-
samningsins. Búið er að lagfæra
skattaumhverfi íslensk iðnaðar og ná
vöxtum niður - þrátt fýrir að það at-
riði mætti ganga lengra. Raungengi
fyrir iðnaðinn er hagstæðara en verið
hefur í fjóra áratugi. Eg tekið sem
dæmi, að nú er nýlokið útboði sem
fram fór i' innréttingar í húsnæði á
vegum Húsnæðisnefndar Reykjavík-
ur. Þar bárust bæði innlend og erlend
tilboð og síðamefndu aðilamir vom
langt frá því, að eiga séns í íslend-
ingana. Þannig að þetta er allt í sókn.
Að vísu em ákveðnar atvinnugreinar
- sérstaklega byggingaiðnaðurinn -
sem enn eiga í miklum erfíðleikum,
því miður. Horfumar em þó góðar í
flestum iðngreinum.
Mesta aukningin er í
minni idnadarvörum
Hvað með stóriðjuna og hvernig
er útflutningshlutfall smærri iðn-
aðar miðað við þann stærri?
Það hefur náðst mjög góður ár-
angur hjá Jámblendinu á Gmndar-
tanga. Verksmiðjan hefur frábært
orð á sér alþjóðlega og nýtur mikils
álits fyrir mikla tækni og góða
rekstrarhlið. Alið er síðan að glæð-
ast. Útflutningurinn hefur aukist
mikið af smærri iðnvömm; aukning-
in þar stendur undir stómm hluta
aukningar útflutnings iðnaðarvara.
Við emm að horfa fram á mjög góða
stöðu í iðnaðinum, bæði á heima-
markaði og líka í útlöndum. Við höf-
um átt afar gott samstarf við Samtök
iðnaðarins og Samiðn - það er að
segja samtök atvinnurekenda og
starfsfólks í iðnaði - um ýmis verk-
efni. Þannig emm við núna að setja
af stað gæðaátaksverkefni í mat-
vælaiðnaði; verkefni um framleiðslu
á húsgögnum í byggingaiðnaði; um
framleiðslu á hurðum og gluggum
og framleiðslu húsaeininga. Við er-
um einnig að undirbúa eftirlit með
innfluttum húsaeiningum sem hafa
komið í nokkmm mæli hingað á
markað í samkeppni við íslenskar
húsaeiningar án jjess, að uppfylia
þær kröfur sem gerðar eru hér til
slfkra eininga í framleiðslu hér á
landi. Þetta vfðtæka samstarf við að-
ila í iðnaði hefur leitt til mikilla
framfara. Við höfum ennfremur náð
samvinnu við sjávarútveginn um
sameiginlegt verkefni þeirra og
málmiðnaðar sem er nú byrjað að
skila árangri með því að tryggja okk-
ur fjármuni úr sjóðum Evrópusam-
bandsins til þróunarverkelna. Sama
er þegar búið að gerast hjá Iðntækni-
stofnun. Við höfum stofnað sérhönn-
unarmiðstöð með Samtökum iðnað-
arins og nú síðast var verið að undir-
búa íslenska hönnun á innréttingum
og húshlutum í öldrunarstofnanir á
vegum heilbrigðisráðuneytis. Þetta
mun hjálpa gífurlega uppá sam-
keppnisstöðu íslensku fyrirtækjanna
gagnvart erlendum aðilum sem taka
þátt í útboðum.
Skipasmíðarnar og
Evrópskt efnahagssvædi
Skipasmíðar hafa verið mikið í
sviðsljósinu, hvernig er staðan
þar?
Skipasmíðaiðnaðurinn er að koma
undir sig fótunum. Það er fjöldinn
allur af aðgerðum sem þar koma til. I
fyrsta lagi fónjm við útí jöfnunarað-
gerðir til að gefa skipasmíðaiðnaðin-
um tækifæri
að ná til sín
meiriháttar
viðhalds-
verkefnum
sem ella
hefðu farið
úr landi. Sú
aðgerð gaf
mjög góða
raun. Nú, við
höfum náð
mjög góðu
samkomu-
lagi við
Fiskveiða-
sjóð um að
hann láni
ekki til
skipasmfða-
verkefna
nema þau
hafi áður
verið ^ boðin
út á Islandi.
Sjóðurinn
hefur einnig
h æ k k a ð
lánshlutfall
sitt til inn-
lendra skipa-
smíða, lengt
lánin til
þeirra og
gert þá
breytingu,
að fyrstu tvö
árin eru af-
borganalaus.
Þá höfum
við náð sam-
starfi við
Iðnlánasjóð
um frekari
fyrirgreiðslu
til innlendra
skipasmíða. A okkar vegum er svo
farið af stað hagræðingarátak í skipa-
smíðaiðnaði. Við höfum einnig
borgað aukaráðgjöf sem fyrirtækin
hafa nýtt sér í þá átt, að endurskipu-
leggja og hagræða. Ennfremur höf-
um við komið með verkefni í þróun-
arstarfi og markaðssetningu. Þetta
allt hefur skilað sér mjög vel og það
kemur meðal annars fram hjá Odda
hf. á Akureyri; þeir eru núna að búa
sig undir að ráða fólk, en héldu fyrir
stuttu að þeir þyrftu að segja upp
mannskap.
Hefur Evrópska efnahagssvæð-
ið skipt miklu í iðnaði?
Tilkoma Evrópska efnahagssvæð-
isins hefur skipt algjörum sköpum
fyrir fslenskan iðnað. Samningurinn
neyðir okkur í raun til að skapa ís-
lenskum fyrirtækjum sambærileg
skilyrði og gerist hjá samkeppnisað-
ilum okkar á þessu efnahagssvæði.
Það er deginum Ijósara, að allt al-
þjóðlegt samstarf gerir okkur gott.
lslendingum hefur aldrei liðið eins
illa sem þjóð og sem einstaklingum
einsog þegar við vorum í hvað
mestri einangrun. Ef við skoðum
söguna þá sést að afkoma þjóðarinn-
ar hefur haldist í hendur við sam-
skipti okkar við útlönd. Þegar al-
þjóðleg samskipti eru mikil og góð
þá er afkoman góð. Þegar einangrun-
arstefnan ríkir þá er búið hér við sult
og seyru.
Flokkurinn á þessa
slæmu stöðu ekki skilið
Ef við vindum okkur úr iðnaði
yfir í málefni Alþýðuflokksins:
Staða flokksins í skoðanakönnun-
um er slæm. Hvað er að gerast
með þennan flokk, hver er þín til-
finning?
Mér finnst að flokkurinn eigi
þessa slæmu stöðu ekki skilið miðað
við þau verk
sem við höf-
um verið að
vinna. Und-
anfarin rúm-
lega tvö ár
hafa verið
s am f e 11d
saga erfið-
leika fyrir
A I þ ý ð u -
flokki nn;
erfiðleikar
sem segja
má að hafi
skapast á
hans eigin
h e i m i 1 i .
Fyrst komu
þessar sí-
felldu deilur
og ágrein-
ingur fyrr-
v e r a n d i
varafor-
manns við
formann og
flokksfor-
y s t u n a .
Þessar deil-
ur stóðu
mánuðum
og árum
saman í fjöl-
miðlum því
allt var þetta
borið á torg
og aldrei
virtir lýð-
ræðislegir
afgreiðslu-
hættir. Mál-
um var jafn-
vel skotið til
hæstaréttar
flokksins til
að leysa úr ágreiningi sem var per-
sónulegur og ekki málefnalegur, en
niðurstaða flokksþings var að engu
höfð. Um þetta síðastnefnda get ég
borið vott því ég var formaður
stjómmálanefndar á síðasta þingi Al-
þýðuflokksins þar sem stjómmála-
ályktunin var afgreidd. Þar sat meðal
annars Jóhanna Sigurðardóttir. Hún
kom með þrjár breytingatillögur við
ályktunina og þær vom allar sam-
þykktar. Þannig sést, að það var eng-
in málefnaágreiningur á þessu þingi
einsog menn héldu fram eftirá. Þessi
ágreiningur var fyrst og fremst per-
sónulegur og endaði að lokum með
brottför Jóhönnu er hún yfirgaf AI-
þýðuflokkinn þrátt fyrir aliar sínar
yfirlýsingar um að til þess myndi
aldrei koma. Öll þessi læti og nei-
kvæða umræða verður að sjálfsögðu
til þess að gera okkur lífið leitt og
eftir því sem hún magnast hefur fylg-
ið hrapað. í öðru lagi hafa spillingar-
málin skaðað okkur afar mikið. Þetta
tvennt hcfur einkum haft slæm áhrif
á stöðu flokksins.
Hvaða gerir Alþýðuflokkurinn
til að laga stöðuna?
Þetta er svolítið skrýtið ástand. Ég
hef talað persónulega við fjölda
manns á þeim nfu ferðum sem ég hef
farið útá land og ráðuneytið skipu-
lagði. Ég hef farið hringinn í kring-
um landið. Þar heimsótti ég iðnfyrir-
tæki og hélt fundi með sveitarstjóm-
um og almenningi. Fundirnir voru
ótrúlega fjölsóttir þrátt fyrir að hafa
stundum verið haldnir um miðjan
dag; á versta fundartíma. Menn hafa
kunnað að meta þessa beintengingu.
Ég hef raunar farið tvær hringferðir -
fyrst sem heilbrigðisráðherra og síð-
an sem iðnaðarráðherra - og fundið
gífurlega breytingu á viðhorfi fólks.
I fyrri hringferðinni 1992 var mold-
viðrið um aðgerðir Alþýðuílokksins
í velferðarmálum hvað hvassast.
Maður fann massíva andúð á fund-
unurn. Fólk hélt að við værum að
rústa velferðarkerfið. Það trúði því
virkilega. Núna í þessari seinni
hringferð fann ég greinilega, að and-
úðin á verkum Alþýðufiokksins er
algjörlega horfin. Menn koma nú
hver á fætur öðrum og vitna um að
það sem fiokkurinn hafi gert í mál-
efnum velferðarkerfisins hafi verið
rétt; moldviðrið sem þyrlað var upp
hafi verið ástæðulaust. I dag er engin
andúð gagnvart stefnu Alþýðu-
fiokksins þrátt fyrir að Evrópustefna
flokksins sé umdeild - en jafnvel
hana hef ég getað rætt af skynsemi
við fólk á þessum ferðum mínum.
Nei, það eru fyrst og fremst erfið-
leikar í persónulegum samskiptum
innan fiokksins og hin mikla um-
ræða um spillingarmálin sem hrekja
fólk frá flokknum - alls ekki mál-
efnastefnan.
Spillingarumrædan er í
hendi fólksins
Finnst þér sjálfum einhverjar
ásakanir um spillingu Alþýðu-
flokksins eiga við rök að styðjast?
Þetta er eiginlega ekki spuming
um hvað mér finnst heldur hvað
fólki finnst. Það er málið. Að sumu
leyti erafstaða almennings til fiokks-
ins mjög skiljanleg. Það er mjög
áberandi að fólk er afar óánægt með
launakjör sín; afar ósátt við sína til-
vem og samdráttur þeirra í tekjum
hefur verið mikill. Þetta fólk það
reiðist þegar það telur, að forystu-
menn þjóðarinnar eða forystumenn í
stjómmálum séu með óeðlilegum
hætti að hygla sér og sínum með fyr-
irgreiðslu og öðru slíku sem er greitt
fyrir af skattpeningum fólksins.
Svona mál em fólki miklu ofarlegar í
huga heldur en málefnin sem Al-
þýðufiokkurinn hefur verið að vinna
að og fólk metur. Svo virðist sem Al-
þýðuflokknum líðist ekki það sem
öðmm stjórnmálaflokkum líðst. Það
er kannski vegna þess að fólk gerir
meiri kröfur til Alþýðuflokksins.
Við eigum meira fylgi meðal unga
fólksins heldur en annarra og það
gerir kannski meiri kröfur. En lítum
á að það er ekki sagt eitt orð þegar
mannaráðningar annarra fiokka
koma upp á yfirborðið.
Það er vandlifad í þessum
heimi
Eru alþýðuflokksmenn klaufar
við mannaráðningar?
Það getur vel verið að við höfum
verið klaufar. En ég tek bara sem
dæmi það sem gerðist síðasl: A veg-
uni fyrrverandi heilbrigðisráðherra
voru sett lög um stjórnir hcilsu-
gæslustöðva. Þar var gert ráð fyrir
þvi' að þær yrðu skipaðar fimm full-
trtíúm: Einum fulltma starfsmanna
viðkomandi stöðvar, þremur fulltrú-
um sem skipaðir vom pólitískt eftir
úrslitum sveitarstjómarkosninga
hverju sinni og síðan átti ráðherra
einn persónulegan fulltrúa í stjórn-
inni. Þetta var samþykkt og enginn
sagði neitt. Þessi fyrrverandi heil-
brigðisráðherra skipaði sína fulltrúa,
hann var framsóknarmaður og flestir
fulltrúar hans sömuleiðis. Það sagði
enginn neitt við þessu fyrirkomulagi.
Núna kemur að því, að það er endur-
skipað og nýkjömar sveitarstjómir
koma núna og skipa sfna fulltrúa og
enn segir enginn neitt, en svo kemur
núverandi ráðherra og skipar sína
fulltrúa í stað þeirra sem skipaðir
vom af fyrrverandi ráðherra. Og þá
ætlar allt um koll að keyra. Aihverju
var aldrei gerð athugasemd við
þetta? Það er alveg sama hvaða full-
trúa maður skipar. Það er ráðist á
mig ef ég skipa krata og það er líka
ráðist á mig ef ég skipa ekki krata.
Það er jafnmikil frétt í fjölmiðlum
hvort sem ég skipa krata í stjóm eða
ekki. Þetta er ekki óvenjulegt dæmi.
Eru jafnaðarmenn kannski í ör-
væntingu sinni yfir slæmu gengi
farnir að höggva hver til annars?
Nei, nei. Menn em ekkert að
höggva hvorn annan, en einsog ég
segi: Það er gert að gagnrýnisatriði í
fjölmiðlum á mig ef ég skipa flokks-
mann i' embætti sem fulltrúa minn í
stjórn heilbrigðisstofnunar. Það er
líka gert að gagnrýnisatriði ef ég geri
það ekki. Þá er nú orðið svolítið
vandlifað. Hvemig stendur til dæmis
á því að allir sýslumenn landsins em
annaðhvort framsóknarmenn eða
sjálfstæðismenn? Það yrði nú saga til
næsta bæjar ef krati yrði skipaður
sýslumaður. Ég býst við að þjóðfé-
lagið myndi barasta fara á hvolf.
Þegar ég kem hingað inn þá vill svo
til að formenn í veigamiklum stjórn-
um í heilsustofnunum eru framsókn-
armenn. Einn var meira að segja
þingmaður fyrir Framsóknarfiokk-
inn, sem var í mjög harðri andstöðu
við það sem ég var að gera í málefn-
um heilsugæslustöðva. Samt sem áð-
ur var hann fulltrúi minn og formað-
ur stjómar slíkar stöðvar. Hann bauð
mér að víkja úr embætti en ég sagði,
að honum væri ekkert vandara að
sitja þarna en öðrum og ég bæri fullt
traust til hans. Það gekk nú allt sam-
an upp. Það er á hreinu að fulltrúar
mínir verða að ganga minna erinda
hvort sem þeir eru kratar eða ekki.
Annars verða þeir að víkja.
Verður stokkað upp í for-
ystu flokksins
Hvað með uppstokkun í forystu
Alþýðuflokksins vegna slæms
gengis; mannabreytingar á toppn-
um?
Við erum nýbúin að hafa fiokks-
þing og meginhlutverk þess er að
kjósa flokknum forystu. Flokksþing
hefur gert það og því verður ekki
breytt nema að nýtt fiokksþing komi
saman. Alþýðuflokkurinn hefur eng-
an æðri dóm en flokksþing og menn
verða sætta sig við þá niðurstöðu
sem þar er fengin.
Verður flokksþing kannski kall-
að saman á næstunni?
Ég hef enga tillögu um það sjálfur.
Hinsvegar ræður flokksþingið nátt-
úrlega hvað það gerir, það getur tek-
ið fyrir hvaða mál sem það vill. En
ég hef enga tillögu um að flokksþing
komi saman og breyti því sem það
sjálft hefur tekið ákvörðun um með
eðlilegum og löglegum hætti.
Stefna flokksins að bæta
lífskjörin
Að Iokum: Snúum okkur aftur
að málefnunum. Hver verða
helstu stefnumál Alþýðuflokksins í
komandi kosningum?
Ég sé fyrir mér, að meginverk Al-
þýðufiokksins í kosningabaráttunni
verði að leggja fram stefnu um
hvernig eigi að bæta lífskjör á ís-
landi. Það er meginmálið. Það þarf
að jafna lífskjörin og nota það svig-
rúm sem við núna höfum til launa-
hækkana. Brýnasta verkefni okkar er
að bæta hag láglaunafólks á Islandi.
Síðan eigum við undirbúa okkur
undir viðræður um aðild að Evrópu-
sambandinu sem eru hluti af þeirri
aðgerð að bæta almenn lífskjör í
landinu. Við verðum að gera okkur
grein fyrir því að öll mismunun sem
að gegn okkur beinist í almennum
viðskiptum milli þjóða bitnar á lífs-
kjörum íslendinga. Ef fólk sem vinn-
ur til að mynda við framleiðslu á
síldarafurðum f Noregi getur flutt
sína framleiðslu inná EES- markað-
inn tollfrjálst á sama tíma og við
verðum að borga fyrir það toll, þá
þýðir það einfaldlega að það kemur
niður á lífskjörum fólksins sem vinn-
ur við þessa atvinnugrein hér á ís-
landi og það veröur að sætta sig við
lægra kaup heldur en fólk sem vinn-
ur sambærilega vinnu í Noregi.
Þannig að forsendur flokksins í Evr-
ópumálunum eru að sjálfsögðu part-
ur í h'fskjarastefnu Alþýðuflokksins.
Stærsta atriðið sem við getum gert er
að tryggja það að lífskjör á Islandi
séu í framtíðinni ekki lakari heldur
en í þeim löndum sem við viljum
helst líkja okkur við og eigum mesta
samleið með í flestu tilliti. Megin-
stefna og stærsta baráttumál Alþýðu-
flokksins í næstu kosningum á að
vera ný lífskjarastefna með tengingu
við Evrópumálin. Hluti af þessari
nýju lífskjarastefnu er sem sagt að
nota svigrúmið sem nú hefur skapast
og bæta kjör láglaunafólksins. Þetta
er mín skoðun á hvert eigi að vera
helsta baráttumál flokksins f næstu
kosningum. ®
„Andúðin á verkum Alþýðuflokksins er ai-
gjörlega horfin. IVlenn koma nú hver á fæt-
ur öðrum og vitna um að það sem flokkur-
inn hafi gert í málefnum velferðarkerfisins
hafi verið rétt; moldviðrið sem þyrlað var
upp hafi verið ástæðulaust. í dag er engin
andúð gagnvart stefnu Alþýðuflokksins
þrátt fyrir að Evrópustefna flokksins sé um-
deild - en jafnvel hana hef ég getað rætt af
skynsemi við fólk á þessum ferðum mín-
um. Nei, það eru fyrst og fremst erfiðleikar
í persónulegum samskiptum innan flokks-
ins og hin mikla umræða um spillingarmál-
in sem hrekja fólk frá flokknum - alls ekki
málefnastefnan." A-mynd: E.ÓI.
„Ég sé fyrir mér, að meginverk Alþýðuflokks-
ins í kosningabaráttunni verði að leggja fram
stefnu um hvernig eigi að bæta lífskjör á ís-
landi. Það er meginmálið. Það þarf að jafna
lífskjörin og nota það svigrúm sem við núna
höfum til launahækkana. Brýnasta verkefni
okkar er að bæta hag láglaunafólks á íslandi.
Síðan eigum við undirbúa okkur undir við-
ræður um aðild að Evrópusambandinu sem
eru hluti af þeirri aðgerð að bæta almenn
lífskjör í landinu.“