Alþýðublaðið - 27.07.1995, Síða 8

\WREWÍL17 I ihvrmni nnTH
5885522 |-\ LPitlllKL |\ if lll 588 55 21
Fimmtudagur 27. júlí 1995 112. töiublað - 76. árgangur Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
■ Rýnt í splunkunýjartölur um íslenskan landbúnað
Djúp kreppa í svettum landsins
Sú vartíð að nær allir íslendingar höfðu lífsviðurværi af landbúnaði. Nú er öldin önnur: Á síðasta ári unnu aðeins 2,6% mannaflans við landbúnað. Tíu sinnum
fleiri vinna í bönkum, hjá tryggingafélögum og sinna ýmislegri þjónustu. 10,1% vinnur við fiskveiðar, 6,3 við fiskiðnað og 11,1% við annan iðnað. í verslun og hótel-
rekstri eru 12,2% og 7,5% starfa við samgöngur. Þetta kemurfram í Hagtölum landbúnadarins sem út komu fyrr í vikunni. Við gluggum aðeins í þetta forvitnilega rit.
Beikon morgundagsins. Neysla svínakjöts eykst jafnt og þétt. a -myndir: E.ÓI.
Jörðum í ábúð fækkar
Árið 1980 voru 4985 jarðir í ábúð á
íslandi, en 1388 jarðir töldust í eyði.
(Skilgreining á eyðibýli telst sú, að
enginn eigi þar lögheimili. Hinsvegar
telst jörð í ábúð ef fólk hefur þar lög-
heimili, þó enginn búrekstur sé á jörð-
inni.)
Á fjórtán árum hefur jörðum í ábúð
fækkað um 347, og eyðijörðum hefúr
fjölgað að sama skapi. Á síðasta ári
voru 4638 jarðir í ábúð en eyðijarðir
voru orðnar 1836.
Það er líka fróðlegt að skoða eign-
arhald jarða f ábúð. 2903 jarðir voru
eign ábúenda sjálfra, 474 voru eign
ábúenda og fleiri. 520 jarðir voru í
eigu ríkisstofnana og 741 jörð var
eign annarra aðila.
Hrossum hefur fjölgað gífurlega
síðustu ár.
Mikið land ónumið
Árið 1993 voru ræktuð tún .talin
vera 1360 ferkílómetrar, en ræktanlegt
land á láglendi er talið 15.500 ferkíló-
metrar. Aðeins 8,7% hefur því verið
ræktað sem tún og ætla má að önnur
ræktun (garðlönd, grænfóður- og
komakrar) séu um 120 ferkílómetrar
eða 0,8% af ræktanlegu láglendi.
Meira vothey
Á fáum ámm hafa nokkur umskipti
orðið í geymsluaðferð heyfengs. 1987
var þurrhey 85,5% af heyfeng bænda
én vothey aðeins 14,3%. Á síðasta ári
hafði hlutfall votheys tvöfaldast, var
komið upp í 29,2% á móti 70,8%
þurrheyi.
Refalæður í stuði
Á íslenskum loðdýrabúum voru 6684
refir á síðasta ári - og voru í stuði.
En hvað gefa nú blessaðar skepn-
umar af sér? Meðalmjólkurkýr gefur
af sér 4148 kíló á ári, samkvæmt Hag-
tölum landbúnaðarins. Þessi tala hefur
haldist nánast óbreytt síðustu fimm ár,
og því ekki um neina framleiðniaukn-
ingu að ræða.
Meðalvarphæna verpir 13 kflóum
af eggjum á ári - það jafngildir 20
eggjabökkum. Það magn hefur ekkert
breyst síðustu þrjú ár.
Gyltumar hafa hinsvegar tekið sig
á: árið 1990 gaf hver gylta af sér 849
kfló en í fyrra 924 kíló.
Vetrarfóðruð ær gaf af sér 27,4 kíló
í fyrra, sem er tæplega þremur kílóum
meira en árið 1990.
Paraðar minkalæður gutu að meðal-
tali 4,5 hvolpum í fyrra sem er svipað
og síðustu ár. Refalæður vom hins-
vegar með fijósamasta móti í fyrra og
gutu að meðaltali 6,7 hvolpum, sam-
anborið við 3,4 hvolpa fyrir fimm ár-
um.
Sauðfé fækkar
- svínum fjölgar
Sauðfé hefur fækkað stórlega síð-
ustu ár: 1978 vom tæplega 900 þús-
und ær og sauðir á ÍSlandi en í fyrra
var þessi tala komin niður í 499.110.
Mannfólkið er þannig ennþá aðeins
hálfdrættingar sauðfjárins en það
dregur hratt saman.
Mjólkurkúm hefur einnig fækkað,
en ekki nándar nærri eins mikið. Fyrir
25 ámm vom 34.275 mjólkurkýr á Is-
landi en 30.518 í fyrra. Öðmm naut-
gripum hefur aftur á móti fjölgað til
muna: úr 19.019 árið 1970 í 41.405 á
síðasta ári.
Hrossum hefur snarfjölgað enda fer
áhugi á hestamennsku sífellt vaxandi.
Árið 1970 vom þau 33.472 en hefur
fjölgað um meira helming, vom í fyrra
78.517.
Svín eiga þó hlutfallslega vinning-
inn. Fyrir 25 árum voru þau aðeins
667 en vom á síðasta ári orðin 3752
talsins.
Varphænur á Islandi em nú rétt um
165 þúsund og hefur fjölgað um 25
þúsund á jafnmörgum ámm.
Refir urðu flestir 21.480 árið 1986
en em nú 6864. Tala minka segir líka
sína sögu um dapurleg endalok loð-
dýraævintýrisins: þeir vora 86.645 ár-
ið 1988 en em nú 33.573.
Mestur landbúnaður
á Suðurlandi
Ef litið er á skiptingu búfjár eftir
einstökum kjördæmum kemur strax á
daginn að Suðurland hlýtur að teljast
mesta landbúnaðarsvæði Islands. Þar
Sauðfé snarfækkar en það er samt
næstum helmingi fleira en mannfólkið.
em flestar mjólkurkýr (11.224), aðrir
nautgripir (15.542), sauðfé (103.708),
hross (25.373) og svín (1366). Reyk-
nesingar státa af miklum meirihluta
varphæna, 112.498. Vestlendingar
eiga næstmest af sauðfé, Norðlending-
ar vestri koma næstir Sunnlendingum
í hestaeign, en Norðlendingar eystri
eiga næstflestar mjólkurkýr og aðra
nautgripi.
Selveiðar minnka
Lítum þá á hlunnindabúskap. Sel-
veiði dregst stöðugt saman. Árið 1987
voru alls 5100 selir veiddir hér við
land, þar af 2454 fullorðnir selir og
2646 kópar. Á síðasta ári vom aðeins
veiddir 812 fullorðnir selir og 1992
kópar, eða alls 2804.
Selveiðar hafa minnkað um helm-
ing á fáum árum.
Fleiri hreindýr vom hinsvegar felld
á síðasta ári en um langt skeið, alls
710 dýr, sem er næstum helmingi
meira en 1984. Nú liggur hinsvegar
fyrir að minni veiði verður leyfð á
þessu ári.
Þá má nefna að framleiðsla æðar-
dúns jókst um helming í fyrra, miðað
við árið áður, og var 3,4 tonn. Verð-
mætið nemur hvorki meira né minna
en 100 milljónum.
Þá er áætlað að 300 þúsund staura
og öjáboli hafi rekið á fjörur landsins,
sem er svipað og síðustu ár. Þar er um
verulega búbót að ræða fyrir marga
bændur.
Framleiðsla grænmetis eykst
Framleiðsla grænmetis var með
mesta móti í fyrra miðað við síðustu
ár. Hér á eftir verður tíunduð fram-
leiðsla á nokkrum tegundum. Tölur
ársins 1993 em í sviga.
Rófur 1010 tonn (325 tonn 1993),
kartöflur 11.145 (4000), gulrætur 250
(248), tómatar 840 (625), gúrkur
(583), blómkál 90 (90), hvítkál 500
(482), paprika 205 (140), sveppir 220
(221).
Framleiðsla á íslensku grænmeti
jókst mjög í fyrra.
Miklu minna byggt
Lítum þá aðeins á hýbýli íslenskra
húsdýra. Fjárhús á fslandi teljast um
3340. Rétt um 90% fjárhúsa, 3005,
em eldri en 16 ára en aðeins 335 era
15 ára og yngri. Sáralítið er um ný-
byggingar hin síðari ár. Það er einkum
til marks um tvennt: Annarsvegar
mikla uppbyggingu á sjötta, sjöunda
og áttunda áratugnum, hinsvegar þá
lægð sem sauðfjárbúskapur er í. Árið
1993 vom aðeins byggð níu fjárhús á
íslandi og átta árið þaráður. Fyrir 40
ámm, árið 1955, vom byggð 114 ljár-
hús; 115 árið 1965 og 75 árið 1975.
Meðalfjárfjöldi í byggðum fjárhúsum
í fyrra var 227, miðað við tæplega 278
árið 1965.
í fyrra vom reist sjö fjós yfir 135
kýr. 1985 var 31 fjós reist yfir 741 kýr
og 1975 vom ný fjós 46 og þau hýstu
1386 kýr.
Nautgripir gefa mest af sér
Heildarverðmæti landbúnaðaraf-
urða á síðasta ári var 17,5 milljarðar.
Þegar skoðaður er hlutur einstakra bú-
greina kemur eftirfarandi í ljós: Af-
urðir nautgripa nema 37,7%, sauðfjár
21,3%, hrossa 4,4%, svína 5,2%, al-
ífugla 5,9%, garðávaxta og gróður-
húsa 6,8%, fiskeldis 9,2% og afurðir
annarra búgreina nema 9,4%. Þar er
einkum um að ræða loðdýr, ferðaþjón-
ustu og hlunnindi ýmisskonar.
Framleiðsla eykst á öðrum
Norðurlöndum
30.518 kýr sjá okkur fyrir mjólkur-
afurðum.
Að lokum er ekki úr vegi að líta á
þróun sem orðið hefur í heildarfram-
leiðslu landbúnaðarafurða á íslandi,
samanborið við önnur Norðurlönd.
Magnvísitala landbúnaðarframleiðslu
er miðuð við 100 á ámnum 1979-81.
Fram á miðjan síðasta áratug jókst
framleiðslan og náði hámarki 1985, þá
náði vísitalan 107 stigum. Síðan heftir
stöðugt dregið úr framleiðslu, og árið
1993 var vísitalan komin niður í 89.
Heildarframleiðsla minnkaði einnig í
Finnlandi (úr 116 stigum 1984 í 107
stig 1993) og í Svíþjóð (115 stig 1984,
98 stig 1993). Danir og Norðmenn
hafa hinsvegar sótt í sig veðrið síðustu
ár. Magnvísitala landbúnaðarfram-
leiðslu í Danmörku var komin upp í
126 árið 1984 og 131 í hittifyrra.
Norðmenn vom koínnir í 111 stig árið
1984 og 115 stig árið 1993.
Ekki er síður forvitnilegt að líta
vísitölu matvælaframleiðslu. Á Islandi
hefur framleiðsla minnkað verulega
síðustu ár. 1988 var vísitala matvæla-
framleiðslu 101 en var komin niður í
88 árið 1993. Allt aðra sögu er að
segja af öðmm Norðurlöndum, eink-
um Danmörku og Noregi. Vísitala
matvælaframleiðslu í Danmörku var
99 árið 1984 en hafði rokið upp í 123
árið 1993. Norðmenn höfðu á sama
tíma farið úr 100 stigum í 115. Svíar
fóru úr 99 í 100 en í Finnlandi var
vísitala matvælaframleiðslunnar hin
sama 1984 og 1993, eða 103 stig.
Hvað verður um óðul feðr-
anna
Allt ber að sama bmnni þegar litið
er yfir talnaranumar: íslenskur land-
búnaður hefur átt afar erfitt uppdráttar
Ein hæna skilar af sér 20 eggja-
bökkum á ári.
síðustu ár - og em svosem ekki ný tíð-
indi. Verði landbúnaðarkerfið ekki
stokkað upp er útlit fyrir að fram-
leiðsla haldi áfram að minnka, störf-
um í landbúnaði fækki, fleiri jarðir fari
í eyði. Og hvað verður þá um óðul
feðranna? ■
710 hreindýr voru felld í fyrra, fleiri en í mörg ár.