Alþýðublaðið - 09.11.1995, Page 4

Alþýðublaðið - 09.11.1995, Page 4
4 ALÞÝÐUBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. NÓVEMBER 1995 í Hrafn Jökulsson segir frá því þegar frægasti miðill landsins var afhjúpaður sem svikari Réttvísin gegn Láru miðli ALÞYÐDBLAÐIÐ RITSTJÓRI: STEFÁN PÉTURSSON (JTGEFANDI: AU»ÝÐUFLOKKURINN XXI. ARQANQUR . LAUCARDAC 26. OKT. 1»40 Mf. TÖLUBLAÐ Frú Lára Ágústsdóttir afhjúpuð sem svikamiðill. Hún er nú i gæzluvarðhaldi á- samt tveimur hjúlpar mðnnum sfnum Þan hata 511 Játað. á slg svikin. FRÚ LÁRA AGÚSTSDÓTTIR, sem alþeklct er hér í htrnum og víðar al hinum svokölluðu roiðibfundum sinum, ligfur nú I Landsspítalanum of er þar I pezluvarð. haldi. löfref lunnar. Hetlr húa nú, altir allnikvcma raanaóka löfreslunaar, Jít- a« aS hafa fnunið svik f sambandí vií hina svokötloSu anda- fundi afna. ar hún hefir'hafl fjölda mörg uadaafahn ár of aalt aRganc aS. Tveir hjálparmenn hennar sitja í gaezluvarðhaldi: Þór- bergur Gunnarsson maður hennar, Tjamargötu 3 A. og Kristján Ingvar Kristjánsson húsgagnabólstrari, Seljalandi. Hafa þeir báðlr játað að haía hjálpað og aðstoðað frú Láru Agústsdóttur við svik hennar. Þriðji maðurinn, sem heflr játað að hafa einnig aðstoð- að frúna, óskar Þórir Guðmundsson. cn með honum bjó hún i 2 ár undanfarin, er hins ve^ar ekki I gsezluvarðhaldi. Þá hefir frúin játað að hafa einnig notað kornunga dóttur stna fnú aðeins 16 ára) við svikin, sérstaklega við líkamn- higafyrirbrigðin. | roorRtm fékk AlþýÖubloftiB eokkiar upplýsingar frá Kgregl- «-ni um petu mál- Rarmsókn- kini er ekki lyllilega toklö cnn. I eftiifarandt frásðgn. af þeuu mAII er a» nokkru nufist vl» frásúgs lsgreglunnar en aS SSni lejrtf vlS aSrnr upplýsingar. sem Alpý«ubtáSi& heflr nfla& sér: IirfaSl 18 ðra flSmnl. Lárn Agfinsdóiil/ er 41 árs áft nktri. f«dd 1300 Hfin er fyrtr ISogu orðri) aUcurm hér I banum þá fym .jg fremst fyrir,and»- fcuidr slná. Hfin segir sjálf svo frá aS bún hafl byrJaB á sliku sambandi vlfi .annan helm" 18 Daasbrúnarfnndar verðnr i morgmi. STJÓRN Verkamannafé- lagsins Dagtbrún boS- ar tll féUgtfundar á morg- un kl. 3 f lSná. A dagakrá fundaríns eru mbrg fé- lagsmél, þar á meSal upp- sögn aamninga. nýir aamn- iogar, Bretavinnan og koaning f stjómaruppá- ' stungunelnd og i kjör- sljórn. ré til ai a hvattir wekja fandinn. ára gfimul. en nrtkln helir hún framifl I mfirg ár gg byrja&i á peiro. tt hún bj» roeS mannt smmri Þorticrgi Qunnartsynl. G«ra roá rá& fyrir a& pfisund- lr iranns bcfil hér I ReykjávBi eg úti um Und hafl sfitt fundi hennar og grehi heirnl áfignngt- eyii, enda hafa tundimlr verlfl vlfitiegar ÚU um Und og nfi tl&- asl fyrtr skSromu á Akureyrf og I Stykktshfihnl. Fundlrnlr voru misjatnlegá maigir I vlku hserri. ttundum Jafnvel tyRvar á dag, en atundum •kki nema einu tinni I vfku, enda réflu ýuisar ásta&ur. bm&l þetsa hehns og annart. pvl, a& þvf er hún tag&i. aö fundlmlr vtcru haldnlr. Vmftt ..pSnlu&u" menn fundina. efla .andar- báSoumað fá tambond vffl vltaa roenn og notafii frúin þa& mjflg a& tenda skiUboft um tlikt til ffilks. er hafði nýlega mlsai ástvtni sina. Tekjur frúarinnar it þetaum fundum munu hafa verifl miklar. Fundina tfirtu Jafná&arlegast 10 —20 mannt og aðgangteyrir afi ..llkámningafunduro" kosrafli kr. 3.00. en afl hinum kr 200. Þa&, sem ger&itt é fundunum var þena: UkamntngifyTtrbrigfll, afholdgunariynrbrigfli. tkygnilýs- íngar, útfrymi, somtfli, bréfa- skrtftlr o. fL, allt „yflmáttfirlegt" mefl ftú Láni sem mlflil og ýmsa stjfimendur. Aflalsijfirnandinn var „synir ClaroentU", en auk henrv ar ýmsir aflrir. m. a. smá&flm FugUr fhigu jafnvel um fundar- emr og hehna h)á tér. , . .. Fjflldi manna beftr trúaft á mifitlshirflleika trúarinnar. en þfl báfa margir talifi hana tvfltamlS- IL eflir afl þeir hafa tfltt nokkium stnnum fundi hjá bomri. Förin til London. 7 fór frft Lira til hcnnl ffir Krittján Kristjáns- son. en hann haf&i njkkrutr, trin- um á&ut tfitt fundi hjá henni. enda veri& .gfi&ur hmdarmabur". Emkennilega Ujfitt var um þessa ferfi, eftir afi frúin kotn hehn. Þö fdHli KrUtJán fyrirlettur um hatfileika frúarinnar hér og týnil tkuggamyndú at þelin .fyrirbrigfl- orn. setu hðtflu gerzt hjá bennL AlþýSubUBinu hefir borlxt bókin .40 j'cars of psychiral re- searchv cftir Urnry Prico, sero or forslöfiumaSux dcildar viS LundúnaháskóU, sem fjrst vifi táUrranntfiknlr. i þcisari bák tegir um frú Láru: ,Xárn K-t gústsdóttir kom alla UiS frá Islandi til Loodon á vegum oL þjóSa sáUrrannsáknattoínunar. innar i þclm tilgangi >S hmfi- lelkar hrnnar yrSu ranntakaS- ir. S fundir vorn haldnu-og var þ>8 einróma álil rannsóknar* nefndarinnar, aS fyrirbrlgSin vaeru framlridd meS tviktam- Irgum hartti. ,-Andar hrnnar voni ckkert annaS rn gatbindi, grimur og annaS tlikt dót.“ Frú Lára aftbjúpnð. T>aS var Sigur&ur MognútMn kennari og Ifiggailumaflur. tem raunvemlega afhjúpaflt tvlk frú- armnar. Hann ffir ttðbugt aft uekja fundi til frúarinnar regna I-eti aft hún sendl honum tkila- bo& um 16 látin ksna Slgur&ai. Anná Qu&roundtdtfiiir hjúkrunat- koná. vild ttaU vtð bánn, en þau' Sigur&ur og kbna bant hflf&u oft,' meflan hún lif&l. ram um þessl tnál, og taldi him Láru vera tvikaml&U, Sigurbur heflr tfiu marga fundi tit frú Lkni undanfarlft á Hverf- ltgðtu 83 (BJarnabceg), og bar Frk. á Z tf&u. Myndin hér aS ofan rr af frú Láru Agústsdfittur i „traace' myndin tckin vrturinn IS34 af SigurSi Tómastyni úrsmiS. HöfS þeir',' sero þá stóSu fyrir „andafundum" írúarinnar bcSiS ha aS taka Delri mjadir, en úr þvi varS þó ckki i þaS sion eftú búlS var aS framkalU þrssa mjnd. — Myndin sínlr frú Li tltJandJ i ttfil I borni herhrrgit þest,' aem fundirnir vora haldnir i, en á ttfilbrikinni vlS KliS hcnnar héfir „likamningur inn" tokiS tér ueti og or hann fineiuniega Ukarl illa gerSri bráS tn dultrfullu fyrlrbrigSi. Fjida var brúSa þetii búia til >f Þor bergi Gunaartsyni, manni Liru. En mflli „miSiUias" og omningtint" téit langt „útfrymi", aS þvi ar vúSut úr einhver kenar túeSnm. ÞeS þfitti_ ttrax mjög athygLitvert bvSe hvit rfnifl, tem andlit „Ukamnlngtint" er vafiS i, ar kyrfiltga broti om coni og nJSurandliL Babtjaldafandir Vichystiórnarinn ar og mðndnlffeldanna halda áfran Laval hittir nú Ciano greifa i dag BAKTJALDAFUKDIK Vichyttjfirnarianar viS möndulveldi halda áfram. Simkvrmt Lundúnafregn í morgun er nu aftnr komtnn tll Parftar af fundi þeirra Hitlert og I martkáikt á SuSur-FrakkUndi f gtcr, og er fullyrt >8 hann art afl rieSa þar viS Ctano grcifa, utanrikiaráSherra og teni Muttolinit, tem tarSor er á UiBinni frá Itfimeborg til Perite Pétain .jnaxikálkur kom UI Vichy aftur i gmrkveldi og áttl tál vlð samverkamenn tint. Sljómarfundur hefú verlS boSaSur i Vichy i dag 01 aS rieSa þaS, tero fram hefir farlð á fundum þeirra Hitlert, La- valj og Pétains. . Iftt IrlðartllboS T OrSrómur gengur om þaS, i tambandi viS þetti fnndahöld, aS Hitler hafi nýtt JriSartll- boS" til Bretlandt á prjónun- 1 London er lltiS tvo á, i ef vúkllega vreri um oitlhn llfkt >8 raaSa, þá geti tilgan, urinn enginn enner verið e tá, afl reyna aS koma inn fley • mlUi BretUndi og Bandarik anna, vokja hlulleyaitatefnui i Aroerfku til nýt lifs og aó Hooaevelt tll þett eð breyU • tefnu fyrir fortetakJöriS þett eS tryggja kosningu t En Bretar bera engan kviSboi fyrir þvi. aS tllk herbrögS Urt muni heppnait. Stríðsfréttum rutt af forsíðu Forsiða Alþýðublaðsins 26. október 1940 var aldrei þessu vant ekki undirlögð af styrjaldarfréttum. Fá- ir voru jafn umtalaðir og umdeildir og Lára miðill og því var það stórfrétt þegar svik hennar voru afhjúpuð. Ljósmyndin á forsíðunni var tekin á miðilsfundi 1934. Lára er fallin í „dá" og líkamningur hefur skotið upp kollinum: hann líkist að vísu fremur illa gerðri brúðu, einsog sagði í texta með myndinni. Eiginmaður Láru, sem tók þátt í svikunum, útbjó brúðuna. „Ákærða hefur skýrt ffá því, að stundum, veturinn 1939- 1940, hafi hún orðið að bæla niður í sér hláturinn á svika- fundunum, því sér hafi þótt hegðun fundarmanna svo bros- leg.“ Þetta er tilvitnun úr dómi aukaréttar Reykjavíkur frá 23. maí 1941. Hláturmildi sak- borningurinn sem um er rætt var Ingibjörg Lára Ágústsdóttir - betur þekkt sem Lára miðill. Hún hafði um árabil annast viðamikil samskipti lifenda og dauðra, haldið óteljandi miðils- fundi og var án nokkurs efa kunnasti miðill landsins. Það var því mikið reiðarslag fyrir andatrúarmenn þegar í ljós kom að hún hafði beitt stór- felldum svikum og prettum. Uppúr því spunnust einstæð málaferli þarsem Lára var látin svara til saka fyrir ljársvik. Og enn varð það til að auka umtal- ið um réttarhöldin að með Láru voru dæmdir þrír karlmenn: fyrrverandi eiginmaður og tveir, ástmenn hennar. Lára fæddist að Hellum í Gaul- verjabæjarhreppi 15. apríl 1899. For- eldrar hennar voru ekki giftir og munu ekki hafa haft nein slík áform. Lára ólst upp hjá móðurforeldrum sínum í Amarholti í Flóa. Af endurminningum hennar að dæma, sem séra Sveinn Víkingur skráði, naut hún h'tils ástríkis í æsku og hafði beyg af afa sínum. Hún var flogaveik og fékk snemma nokkuð alvarleg köst. Það er reyndar athyglisvert hversu margir af kunn- ustu miðlum aldarinnar áttu við veik- indi að stríða í æsku; alltjent eru tals- verðar líkur á því að hugmyndir Láru um samskipti við hina dauðu haft kviknað uppúr flogaveikisköstum. I ævisögu sinni segir Lára frá því að hún hafx aðeins 15 vetra farið til Reykjavíkur án þess að kveðja kóng eða prest, að ekki sé talað um afa og ömmu. Móðir hennar var búsett í Reykjavík en hún hafði ekki tök á því að sjá dóttur sinni farborða. Lára dó ekki ráðalaus og réði sig í vist sem þjónustustúlka. Það var afdrifarík ákvörðun: Húsbændur hennar voru nefnilega sjálf Gíslína og Einar Kvar- an. Örlagavaldurinn Einar H. Kvaran Nú er nokkuð tekið að fenna yfir nafn Einars Kvarans í vitund þjóðar- innar, en sú var tíð að hann var í senn einn umdeildasti maður landsins og vinsælasti rithöfundur þjóðarinnar. Einar Kvaran var tvímælalaust maður- inn á bakvið hið velheppnaða land- nám andatrúarinnar á Islandi. Laust uppúr síðustu aldamótum stofnaði hann félagsskap með ýmsum betri borgurum sem lagði stund á sálarrann- sóknir og miðilsfundi. Nánustu sam- verkamenn Einars voru þeir Bjöm Jónsson ritstjóri fsafoldar, sem þá var voldugasta blað landsins, og Haraldur Níelsson, einn áhrifamesti prestur Reykjavíkur og mikill ræðuskörungur. Það voru því engir aukvisar sem voru flytjendur þess fagnaðarerindis að hægt væri að ná sambandi við dáið fólk. Gríðarlega harðar deilur spruttu hinsvegar um andatrúna og má segja að þjóðin hafi skipast í tvær öndverðar fylkingar: þetta var það hitamál sem íslendingar omuðu sér einna helst við fyrstu áratugi aldarinnar. Einn af fyrstu miðlum landsins var Guðmund- ur Jónsson skólapiltur sem skrifaði með „ósjálfráðri" skrift ýmisleg ævin- týri og kvæði sem félagamir Snorri Sturluson, Jónas Hallgrimsson og H.C. Andersen vildu koma á framfæri. Guðmundur Jónsson tók sér síðar ætt- amafnið Kamban og skrifaði margt uppá eigin spýtur. Annar miðill sló miklu rækilegar í gegn: Indriði Indr- iðason. Hann lést komungur árið 1912 en hafði áður náð að verða umtalaðri og umdeildari en nokkur stjómmála- maður á þessum umbrotatímum. Þær lýsingar sem geymast af miðilsfund- um Indriða gera miðla nútímans að byijendum í samanburði: Húsgögn flugust á við menn, draugar komu í hópum og létu öllum illum látum og Einar Kvaran staðhæfði að einu sinni hefði Indriði beinlínis gufað upp fyrir augunum á fólki. Þegar nokkrir af mestu áhrifamönn- um landsins tóku höndum saman og höfðu auk þess í þjónustu sinni miðil einsog Indriða, er ekki kynlegt þótt hinir hjátrúarfullu Islendingar flykkt- ust til fylgis við málstað andatrúarinn- ar. Einar H. Kvaran var óskoraður æðstiprestur þessa safnaðar. A heimili hans við Sólvallagötu fóru fram rann- sóknir og miðilsfúndir í áratugi: hann hætti áliti sínu og vinsældum í þágu þessa málstaðar. Viðbrigði sveitastúlkunnar úr Flóa hafa verið mikil þegar hún steig inní stóra, dularfúlla húsið við Sólvalla- götu árið 1914. Nautn að vera átrúnaðargoð Víkjum um stund úr húsi Einars Kvarans árið 1914 og bregðum okkur til ársins örlagaríka, 1940. Eftir að svik Láru voru afhjúpuð framkvæmdi Helgi Tómasson yfirlæknir ítarlega geðrannsókn á henni. Þar segir: „Hún hefur frá unga aldri haft flogaveikistil- hneigingar, það er ýmiss konar með- vitundarbreytingar og að minnsta kosti nokkrum sinnum fengið „stór“ flogaveikisköst með krampa og með- vitundarmissi. Henni er af mikils metnum leikmönnum bent á, að köstin séu miðilsástand, og byijað að smá- dekra við tilfellin hjá henni. [...] „Miðiisástandið" verður smám saman allverulegt atvimiuspursmál fyrir kon- una, og henni oft um að gera að kom- ast í það, hvort sem hún gat eða ekki. Jafnframt var henni það að ýmsu leyti nautn, til dæmis að verða átrúnaðar- „Aðalstjórnandinn var „systir Clementia", en auk hennar ýmsir aðr- ir, meðal annars smá- börn. Fuglar flugu jafnvel um fundarher- bergið, tístu og sungu og Abessiníumenn gengu þar um eins og heima hjá sér." goð margra betri borgara." Yfirlæknirinn hélt áfram: „Hún lýs- ir aðdragandanum að „miðilsástand- inu“ gersamlega röngum og er svo margsaga um margt af því, sem þá á að hafa fram farið, að ekki virðist unnt að taka mark á því, enda er hún fram- úrskarandi talhlýðin og reiðubúin að segja sannarlega ósatt upp í opið geðið á manni. En ósannsögli, trúarhræsni, vantandi sjálfsgagnrýni og aukið sjálfsálit eru skapgerðareiginleikar, sem talið er að verði sérstaklega oft vart með flogaveikum er frá líður.“ Eftir þessa persónulýsingu víkur sögunni aftur í hús Einars Kvarans. Það er skemmst frá því að segja að unglingsstúlkan Lára hafði vart stigið fæti inn fyrir þröskuldinn þegar undar- legir hlutir fóru að gerast. Sjálf lýsti hún því svona í viðtali við séra Svein Víking: „Aldrei gleymi ég fyrsta deg- inum í vistinni hjá Kvaranshjónun- um... frúin hvíslaði því að mér, að ég skyldi ganga hægt inn, þegar ég kæmi, því það yrði fundur í stofunni um kvöldið. Ég renndi þegar grun í, hvers konar samkoma það væri, hafði heyrt talað um miðiisfundi, sem þar væru haldnir. Og ekki állt vingjamlegt, sem um það var sagt. Það var því ekki laust við, að í mér væri oftirh'till beyg- ur, er ég læddist inn í íbúðina um kvöldið. Ég sá, að ekkert ljós var í stofunni og smeygði mér hljóðlega meðfram dyrunum og inn í borðstof- una. En ég er ekki fyrr komin inn, en það gripur mig eitthvert máttleysi og ég er orðin allt öðru vísi en ég átti að mér.“ Lára tók nú að upplifa æ fleiri „dul- arfulla“ atburði og innan tíðar fékk hún að sitja miðilsfund hjá fsleifi Jónssyni. Hún segir: „Ég man eftir því, að þegar miðillinn var að sofna, fékk ég þennan undarlega doða, sem farinn var að ásækja mig upp á síð- kastið, en reyndi með öllu móti að Lára miðill, 38 ára gömul, þremur árum áðu um sínum. spoma við því að ég sofnaði... Þegar nokkuð var liðið á fundinn, stendur miðillinn upp úr stólnum og gengur til mín með framréttar hendur, og sá ég greinilega geisla stafa ffá fingmm hans. Hann leggur síðan hendumar á höfúð mér, og um leið heyri ég ókunna karlmannsrödd, sem segúr: ,JJér er miðill.“ Meúra heyrði ég ekki, því í þeirri svipan missti ég alla með- vitund." Teningnum var kastað. Lára Agústsdóttir, 15 ára, var uppgötvuð á þennan hátt af einum helsta miðli landsins heima hjá oddvita hreyfingar- innar. Ógæfa, örbirgð og þjáning Lára virðist ekki hafa verið hjá Kvaranshjónunum nema eitt ár, og er nokkuð óljóst hvað olli því að hún fór úr vistinni: hún segist smámsaman hafa fyllst vanh'ðan og haft áhyggjur af því að hún væri að missa heilsuna. Hún segir að Einar Kvaran hafi viljað að hún gæfi sig meira að miðilsstarf- inu en hún hefði svarað því til að hún væri of ung, nógur yrði tíminn til þess seinna. Óhætt er að segja að það hafi gengið eftir. Næstu ár var hún meðal annars í vist í Skagafirði en átti við að stríða sí- felld yfirlið og veikindi. Sjálfsagt hef- ur flogaveikin verið þar að verki en í ævisögu sinni rekur Lára þau einvörð-

x

Alþýðublaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.