Alþýðublaðið - 21.11.1995, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓVEMBER 1995
| s k o ð a n na
MMWIMD
21022. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Mótorhj ólakappi
á flótta
Siv Friðleifsdóttir branaði inná vettvang landsmála í vor þegar hún
fór á hraðskreiðu mótorhjóli um Reykjaneskjördæmi og boðaði nýtt
fagnaðarerindi í sjávarútvegsmálum. Forysta Framsóknarflokksins
kannaðist að vísu ekki alveg við nýju stefnuna en Siv var vígreif og
borabrött: kvaðst hvergi hvika frá kröfum um gerbreytta stefnu. Útá
þetta fékk Siv ófá atkvæði á Suðumesjum, enda hafa fá svæði verið jafn
grátt leikin af stefnu síðustu ára. Það er hinsvegar skemmst frá því að
segja að um leið og kjörstaðir lokuðu var líkt og Siv væri altekin af pól-
itísku óminni. Þegar bálráðir trillukarlar hermdu uppá hana loforðin á
mótmælafundi á Austurvelli í maí lét hún falla hin fleygu orð: „Ég man
ekki eftir öllum þessum loforðum!“
Mótorhjólakappinn hefúr vitaskuld sér til málsbóta að í Framsóknar-
flokknum er hefð fyrir minnislausum forystumönnum, og vera kann að
Siv hafi jafnvel álitið að það yrði henni til ffamdráttar í flokknum ef hún
gleymdi nógu miklu af frómum fyrirheitum. En trúlegra er þó, að hinn
ungi og óreyndi þingmaður hafi einfaldlega verið að komast að því
hvemig kaupin gerast á hinni pólitísku eyri.
Alþýðublaðið skýrði frá því í síðustu viku að í þingflokki Framsóknar
var valtað yfir Siv þegar hún gerði sig lfklega til að flytja þingsályktun-
artillögu um jöfnun atkvæðisréttar. Ekkert varð úr flutningi tillögunnar
en í staðinn fékk Siv náðarsamlegast að flytja fyrirspum um málið. Nú
er það svo, að í vor lagði Siv mikla áherslu á það í kosningabaráttunni
að allir landsmenn ættu að njóta sama atkvæðisréttar. í flestra hugum er
það vitanlega sjálfsagt mannréttindamál en hefur aldrei átt uppá pall-
borð Framsóknar, enda naut flokkurinn í áratugi góðs af hróplegu órétt-
læti í þessum efnum. Ymsum þótti með nokkram ólíkindum að fram-
sóknarmenn skyldu allt í einu vera orðnir áhugamenn um jafnan at-
kvæðarétt: bæði Siv og Ólafur Öm Haraldsson frambjóðandi flokksins í
Reykjavík prédikuðu seint og snemma að þetta væri þeim mikið hjart-
ans mál.
En nú er semsagt komið á daginn að yfirlýsingar þeirra um jöfnun at-
kvæðisréttar vora ekkert annað en haldlaust geip, innistæðulaus kosn-
ingaloforð - ósannindi. Sú staðreynd að Siv skyldi láta bjóða sér að
draga þingsályktunartillöguna til baka er til marks um tvennt: Átakan-
legan skort á skoðanafrelsi í þingflokki Framsóknar og hraðan flótta
mótorhjólakappans undan kjósendum og kosningaloforðum.
Mandela, ísland
og Nígería
Mótmælaaldan sem reis á Vesturlöndum þegar herforingjaklíkan í
Nígeríu myrti leiðtoga stjómarandstöðunnar er mjög tekin að hníga. Það
kemur ekki á óvart: helstu valdamenn heims litu augljóslega á það sem
skylduverkefni að gera athugasemdir við framferði herforingjanna. Um-
hyggja fyrir mannréttindum í fjölmennasta ríki Afríku virtist alltjent
ekki rista mjög djúpt. Nú hefur það hinsvegar gerst að Nelson Mandela
forseti Suður-Afríku hefur tekið framkvæði í baráttu fyrir alþjóðlegu
viðskiptabanni á Nígeríu.
Mandela er trúlega sá leiðtogi heims sem mestrar og almennastrar
virðingar nýtur, og því geta menn ekki svo glatt skellt skollaeyram við
orðum hans. Kxafa Mandela um viðskiptabann á Nígeríu er í samræmi
við óskir stjómarandstöðuleiðtoga í landinu. Vestrænir ráðamenn era
líkiegir til að draga lappimar í þessu máh, enda hafa þeir gerst óvæntir
áhugamenn um velferð almennings í Nígeríu þegar málið ber á góma.
Það er á hinn bóginn gersamlega út í hött að ætla morðingjunum sem
fara með völd í Nígeríu að leiða landið í átt til lýðræðis og þegnana til
frelsis, einsog hinir deigu forystumenn Vesturlanda hafa vinsamlegast
beðið um. Islendingar ættu að taka undir kröfúr Mandela. Sjálfsagt yrði
það þjóðinni ákveðið manndómspróf þarsem við eigum nokkurra hags-
muna að gæta í viðskiptum við Nígeríu. Á móti vegur áð eftir því yrði
tekið ef Islendingar gerðust á alþjóðavettvangi málsvarar lýðfrelsis og
mannréttinda. ■
Sámtími og sagnfrædi
í Alþýðublaðinu síðastliðinn
fimmtudag skrifaði Gísli Þorsteinsson
stutt sagnfræðilegt yfirlit yfir aðdrag-
anda ríkisstjómar Ólafs Jóhannessonar
1978-1979, deilur stjórnarflokkanna
og stjómarslitin haustið 1979. í yfirliti
þessu er farið rétt með nærfellt allar
staðreyndir og hvergi skýrt ósatt frá en
ffá sjónarhóli þingmanns, sem sjálfur
tók þátt í þessari atburðarás, er sagan
ósköp svipbrigðalaus og geld. „Hvar
hafa dagar lífs þíns lit sínum glatað?“
J
Sighvatur
Björgvinsson
skrifar
Háborðið
Tíminn er afstæður og „sagnfræði-
legar staðreyndir" em það líka. Engir
tveir einstaklingar líta sama viðburð
sömu augum. Ekki einu.sinni þótt
báðir hafi verið þátttakendur í því sem
varð. Það er vegna þess að atburðir
verða hvorki mældir né vegnir. Þeir
em lifaðir og litnir frá ólíkum sjónar-
homum. Árbækur em góðar til síns
brúks. Þær geta meðal annars hjálpað
lifendum til þess að rifja upp reynslu
sína. Á tímabilinu 25. október 1978 til
21. september sama árs vom haldnir
tólf fundir í viðræðunefndum Fram-
sóknarflokks. Alþýðuflokks og Al-
þýðubandalags, segir í grein Gísla.
Laukréttar staðreyndir mældar og
vegnar. En hvað segja þær okkur?
Ekki neitt. Vom fundimir fleiri eða
færri en venjulega? Það er sjálfsagt
hægt að mæla. Hvað segði það okkur?
Ekki neitt. Áhugamaður, jafnvel sagn-
fræðingur, gæti til dæmis dregið þá
ályktun af staðreyndunum að ágrein-
ingur hafi verið mikill milli aðila
vegna þess að viðræðufundimir hefðu
verið óvenjulega margir miðað við
meðaltal slíkra funda. Sami maður
gæti með sömu rökum dregið þá
ályktun að óvenjulega mikil áhersla
hafi verið lögð á að leysa ágreinings-
mál viðræðuaðila með slímusetum við
samningaborð. Segir sitt hvað.
Þeir einu sem vita svörin, em þátt-
takendumir. Þetta vom þeirra dagar og
halda enn sínum lit. Vissulega munu
aldrei neinir tveir úr þeim hópi verða
sammála um hvað fram fór, hver
sagði hvað og hvers vegna. En þeir
geta gefið sagnfræðinni bæði h'f og lit
og gert söguna áhugaverða ffá mann-
legu sjónarmiði.
Margir stjómmálamenn hafa skrifað
endurminningar sínar. Þessum endur-
minningarbókum má skipta grófri
skiptingu í tvo flokka. I öðmm flokkn-
um em bækur stjómmálamanna sem
leitast við að segja hlutlaust frá og
rekja staðreyndir í atburðarás (eða það
sem þeim þykir vera staðreyndir).
Hins vegar em bækur sagðar frá sjón-
arhóli höfundarins sjálfs, lýst persónu-
legum viðhorfum til manna og mál-
efna, opinskátt hlutdrægar. Mikill
happafengur eru slíkar bækur. Þær
gæða sagnfræðina lífi og gera hana
áhugaverða. Þær gera hana ef til vill
ekki „réttarí1 heldur sýna hana sem at-
burði í hfi manna eins og hún er. Ein-
hver besta ævisaga íslensks stjórn-
málamanns, sem þannig hefur verið
skráð, er sjálfsævisaga Stefáns Jó-
hanns Stefánssonar. Persónulegt sjón-
arhom hans er svo skýrt markað og
nærvera hans svo mikil að jafnvel
falla burtu úr atburðarásinni aðalper-
sónur sem honum líkaði ekki við, eins
og þær hefðu aldrei verið til. Þögnin
segir oft meira en mörg orð.
Umbrotaárin 1977-1979, þegar A-
flokkamir unnu sína stærstu kosninga-
sigra, vom nálægt því að ná meirihluta
á Alþingi og klúðmðu svo stöðunni,
em merkilegur kapítuli í samtímasög-
unni. Persónusaga hefur sjálfsagt
sjaldan haft jafn mikil áhrif á íslands-
söguna og einmitt þá, því nokkrir ein-
staklingar vom þar í lykilhlutverkum
og veltu þungum hlössum til margra
átta. Feykiáhugavert væri að vita
hvemig atburðirnir komu þeim fyrir
sjónir, eins margir og ólíkir og þeir
vom og era, sem vom í aðalhlutverk-
unum í atburðarásinni og enn em ofar
moldu. Það fykur svo ótrúlega fljótt í
slóðina sem farin var. ■
Höfundur er alþingismaður.
Umbrotaárin 1977-1979, þegar A-flokkarnir unnu sína staerstu kosn-
ingasigra, voru nálægt því að ná meirihluta á Alþingi og klúðruðu svo
stöðunni, eru merkilegur kapítuli í samtímasögunni. Persónusaga hefur
sjálfsagt sjaldan haft jafn mikil áhrif á íslandssöguna.
d a g a t a I 2 1 nóvember
Atburðir dagsins
1551 Jesúítinn Francis Xavier
kemur úr tveggja ára trúboðs-
ferð um Japan. Tvöþúsund
heimamenn tóku kristni. 1910
Rússneska stórskáldið Leo Tol-
stoy deyr. Þekktustu verk hans
eru Strið og friður og Anna
Karenina. 1916 Franz Jósef
keisari Austurríkis-Ungverja-
lands síðan 1848 deyr. 1931
Leikrit flutt í fyrsta sinn í Rík-
isútvarpinu, kaflar úr Bóndan-
um á Hrauni eftir Jóhann Sig-
urjónsson. 1984 Hagvangur
birtir niðurstöður könnunar
sem sýnir að Islendingar telja
sig hamingjusömustu þjóð í
heimi.
Afmælisbörn dagsins
Voltaire 1694, franskur rithöf-
undur og heimspekingur. Arn-
Ijótur Ólafsson 1823, alþingis-
maður. Harpo Marx 1888,
mállaus gamanleikari, einn
Marxbræðra. René Magritte
1898, belgískur listmálari.
Goldie Hawn 1945, bandarísk
leikkona.
Annálsbrot dagsins
Fjárdauði var mikill syðra all-
víða, svo mikillegur, að sumir
hverjir misstu mestallt sitt fé.
Var sagt, að varla hefði ætt ver-
ið. þar allt varð helblátt.
Grímsstaðaannáll 1762.
Róður dagsins
Þegar stjórnmálamaður segir
að þið séuð á sama báti skaltu
vara þig. Það þýðir að þú átt að
róa. Vilhelm Moberg.
Málsháttur dagsins
Ekki verður fyrir öll annesin
girt.
Orð dagsins
Hugsar blaðið héðan á veg
í hendi að letida þinni,
og þá á bréfið betra en eg,
bagi er að JJarlœgðinni.
PállJónsson (1530-1598).
Skák dagsins
I tilefni dagsins lítum við á sí-
gilda perlu. Hinn valinkunni
meistari Ostropolsky hefur
hvítt og á leik gegn Ivanovsky;
skákin var tefld 1949. Svartur
sótti grimmt í byijun en þegar
hér er komið sögu er sókn hans
að engu orðin, einsog Ostro-
polsky sýndi fram á með
nokkrum leiftursnjöllum leikj-
um.
Hvítur leikur og mátar.
1. Dxd7+!! Hxd7 2. Rc7+!
Hxc7 3. Hd8 Skák og mát! 1