Alþýðublaðið - 13.12.1995, Blaðsíða 5

MIÐVIKUDAGUR 13. DESEMBER 1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
áningarstöðum á langri vegferð. Því
hlaut að koma að kveðjustund.
Rekinn úr Kommúnista-
flokknum
Á fjórða áratugnum voru miklar
sviptingar í stjórnmálum á íslandi.
Þetta var tími öfgastefna, á vinstri
vængnum kommúnistar og þjóðemis-
sinnar á þeim hægri.
Kommúnistaflokkur íslands var
stofnaður 1930 og ýmis félög honum
tengd næstu árin. Steinn starfaði í
flokknum og þó einkanlega í rithöf-
undafélagi sem var angi af honum, Fé-
lagi byltingarsinnaðra rithöfunda. Það
var stofnað í október 1933 og var
Steinn einn stofnfélaga. Þriggja
manna nefnd var falið að semja lög
fyrir félagið sem lögð skyldu fyrir fé-
lagsmenn. I þessari neíhd voru Ásgeir
Jónsson, Kristinn E. Andrésson og
Steinn Steinarr. Kristinn E. Andrésson
var listrænn hugmyndalfæðingur rót-
tækra skálcla og hefur skilið eftir sig
mikið rit, Islenzkar nútímabókmennt-
ir 1918-1948. Ásgeir var trésmiður að
iðn og ritaði einnig skáldsögur. Ásgeir
og Kristinn höfðu verið við háskóla-
nám í Þýskalandi. Steinn og Ásgeir
þekktust vel því auk þess að vera pól-
itískir og listrænir samherjar voru þeir
herbergisfélagar 1933-34.
Félagsmenn í Rauðum pennum
voru í upphafi tólf talsins. Ekki er al-
veg Ijóst hverjir þeir vom allir en auk
Steins, Ásgeirs og Kristins munu m.a.
hafa verið þar um lengri eða skemmri
tíma: Halldór Laxness, Jóhannes úr
Kötlum, Halldór Stefánsson, Sigríður
Einars frá Munaðamesi, Halldóra B.
Bjömsson, Böðvar frá Hnífsdal, Guð-
mundur Danrelsson, Gunnar M.
Magnúss og Sigurður Einarsson.
Fundir í Félagi byltingarsinnaðra
rithöfunda vom að meðaltali á hálfs
mánaðar fresti meðan félagið lifði að
sögn Ásgeirs. Erindi vom haldin um
einstök verk og ákveðna höfunda.
Fundimir hafa ekki alltaf verið mál-
efnalegir - [eins og kemur fram í sam-
tali við Ásgeir Jónsson]:
soltinn & klædlaus
inu sinni var Steinn fullur og Sig-
urður Einarsson kom og hélt erindi
um einhverja enska bók sem ég man
ekki lengur hvað hét. Bókin var ný-
komin á markaðinn og höfundurinn
álitinn mikill spekingur. Steinn fer að
hnútukastast og rífur bókina niður í
kjöl og kallar hana mestu þvælu og
vitleysu. Þetta gekk svona á annan
klukkutúna. Þá varð Sigurður vondur
og fór án þess að kveðja kóng eða
prest.“
Litlum sögum fer af þátttöku Steins
í pólitísku starfi. Minnast verður þó á
sérkennilegt mál af pólitískum toga
sem Steinn lenti í, fánamálinu svokall-
aða. Sumarið 1933 var Steinn í srld
norður á Siglufirði. í bænum var bú-
staður þýsks ræðismanns og lét hann
hakakrossfána blakta við hún í garðin-
urn sínum. Slíkt hefur farið í taugamar
á sumum, að minnsta kosti var fáninn
skorinn niður. Konsúllinn kærði þetta
og vom fimm kommúnistar dæmdir
fyrir verknaðinn í hæstarétti 1935.
Einn þeirra var Steinn Steinarr. Hlaut
hann tveggja mánaða dóm fyrir að
hafa aðstoðað við verknaðinn.
Ásgeir Jónsson var vantrúaður á að
Steinn hefði tekið þátt í þessu. Hann
taldi það af og frá að Steinn hefði far-
ið að vakna snemma morguns til slíks.
Steinn svaf alla morgna.
Ásgeir segir að þessi dómur hafi
haft drjúg áhrif á Stein: „Svona borg-
araleg ákæra fór mikið í taugamar á
honum. í næstu kosningum var hann
ákaflega skapillur af því að hann hafði
ekki kosningarétt. Hann var tekinn af
honum í kjölfar dómsins."
Endalok Steins í Kommúnista-
flokknum urðu snögg. í viðtali segir
hann að þetta hafi gerst 1934 og kem-
ur það einnig heim og saman við það
sem lesa má í dagblöðum ffá þessum
tíma. í Alþýðublaðinu 22. maí 1934 er
talað um upplausn í Kommúnista-
flokknum: „Fjöldi manns rekinn úr
flokknum. Einar Olgeirsson fær
áminningu." Þama er nefnt að „ungt
skáld og efnilegt‘1, Steinn Steinarr,
hafi verið meðal burtrekinna. [Steinn
minntist þessa brottrekstrar í samtali
við Matthías Jóhannessen]:
Þegar ég var rekinn, var líka sam-
þykkt síðasta aðvömn til Einars 01-
geirssonar. Mál hans var tekið fyrir á
undan mínu, svo ég mátti greiða at-
kvæði. Dýrleif Ámadóttir var formað-
ur sellunnar, og þegar atkvæði voru
greidd um Einar, laumaði hún hend-
inni upp í loftið, svo lítið bar á. Og
hún grét. En þegar kom að mér, rétt
hún höndina upp af miklum myndug-
leik, aldrei ákveðnari á ævi sinni. Þeg-
ar samþykkt hafði verið að reka mig,
stóð ég upp og hélt ræðu. Ég sagði, að
allir viðstaddir væm þorparar og ill-
menni. Þá skipti það engum togum, að
séra Gunnar Benediktsson og Dýrleif
ráðast á mig og hrinda mér niður
brattan stiga, sem þama var. ■